Podstawa orzeczenia obowiązku naprawienia szkody

Warunkiem orzeczenia wobec sprawcy przestępstwa środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody z art. 46 § 1 KK jest istnienie szkody w chwili orzekania. Publikacja omawia sprawę J.K., skazanego za niekorzystne rozporządzenie mieniem, oraz zaskarżone wyroki i zarzuty apelacyjne. Kasacja obrońcy doprowadziła do uchylenia części wyroku. SN uznał, że obowiązek naprawienia szkody powinien być orzeczony tylko w obecności szkody. Uzasadniając to, wskazał na rażące naruszenie prawa materialnego przez Sąd I instancji.

Tematyka: orzeczenie, obowiązek naprawienia szkody, art. 46 § 1 KK, kasacja, SN, rażące naruszenie prawa materialnego, Sąd I instancji, uchylenie wyroku, szkoda w chwili orzekania

Warunkiem orzeczenia wobec sprawcy przestępstwa środka kompensacyjnego w postaci przewidzianego
w art. 46 § 1 KK obowiązku naprawienia szkody jest istnienie takiej szkody w chwili orzekania.
Opis stanu faktycznego
SR w G. uznał J.K. za winnego tego, że 22.8.2016 r. w nieustalonym miejscu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 210 zł, po uprzednim wprowadzeniu w błąd
pokrzywdzonej co do zamiaru wywiązania się ze sprzedaży butów za pośrednictwem portalu internetowego, czym
działał na szkodę J.D. Czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat od odbycia kary pozbawienia wolności za przestępstwo
z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, czym wyczerpał znamiona występku z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK
i za to Sąd wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności. Orzekł też wobec oskarżonego obowiązek naprawienia
szkody przez zapłatę na rzecz J.D. kwoty 210 zł.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości apelacją obrońcy oskarżonego. Zarzucił on błąd w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że oskarżony nie zwrócił pokrzywdzonej
przelanej przez nią kwoty, w sytuacji gdy na rozprawie 16.6.2020 r. obrońca oskarżonego złożył potwierdzenie
naprawienia szkody. Ponadto czyn został zakwalifikowany jako oszustwo w typie podstawowym, podczas gdy biorąc
pod uwagę wartość szkody oraz osobowość oskarżonego, należy uznać, że jego zachowanie stanowiło wypadek
mniejszej wagi. Zarzucił także rażącą niewspółmierność orzeczonej kary roku pozbawienia wolności, przy
wymierzeniu której Sąd pominął okoliczności łagodzące.
Stawiając te zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zakwalifikowanie czynu oskarżonego
jako występku mniejszej wagi i wymierzenie mu kary grzywny lub kary ograniczenia wolności oraz uchylenie
orzeczonego obowiązku naprawienia szkody. SO utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Wyrok Sądu odwoławczego został zaskarżony kasacją obrońcy skazanego. Zarzucił: rażącą obrazę prawa
procesowego, która mogła mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie art. 451 KPK w zw. z art. 6 KPK
przez niedoprowadzenie oskarżonego na rozprawę, mimo że jego doprowadzenie nie spowodowałoby konieczności
odroczenia rozprawy, co w rezultacie pozbawiło oskarżonego prawa do obrony w postępowaniu odwoławczym;
naruszenie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK przez nienależyte rozważenie zarzutu apelacyjnego
dotyczącego pominięcia przez Sąd I instancji okoliczności łagodzących, przemawiających na korzyść oskarżonego,
co skutkowało orzeczeniem wobec niego kary niewspółmiernie surowej; rażącą obrazę prawa materialnego, tj. art. 46
§ 1 KK przez utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji w zakresie zobowiązującym oskarżonego do naprawienia
wyrządzonej szkody w kwocie 210 zł, podczas gdy w toku postępowania przed SR oskarżony uiścił na rzecz
pokrzywdzonej wskazaną kwotę, a co za tym idzie - przedmiotowa szkoda nie istniała w dacie orzekania.
W konkluzji kasacji obrońca skazanego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. W odpowiedzi na kasację Prokurator Rejonowy w P. wniósł
o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę SN uchylił zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok Sądu
I instancji w części dotyczącej obowiązku naprawienia szkody.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja obrońcy skazanego okazała się zasadna jedynie w części dotyczącej obowiązku naprawienia
szkody, a uwzględnienie zarzutu obrazy art. 46 § 1 KK musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu I instancji w odniesieniu do rozstrzygnięcia zamieszczonego w wyroku SR.
W pozostałym zakresie kasację wniesioną na korzyść J.K. należało uznać za oczywiście bezzasadną i jako taką
oddalić. Wobec tego, że orzeczenie w tym przedmiocie zostało wydane na rozprawie, i zgodnie z art. 535 § 3 KPK
nie wymagało pisemnego uzasadnienia, niniejsze uzasadnienie dotyczy wyłącznie kasatoryjnego rozstrzygnięcia SN.
Skarżący ma rację, że warunkiem orzeczenia wobec sprawcy przestępstwa środka kompensacyjnego w postaci
przewidzianego w art. 46 § 1 KK obowiązku naprawienia szkody jest istnienie takiej szkody w chwili orzekania.
W orzecznictwie SN kwestia ta nie budzi wątpliwości (por. np. wyrok z 14.3.2013r., III KK 27/13,
;
postanowienie z 23.8.2018 r., V KK 258/18,
). Kierując się powyższym, należało stwierdzić, że wyrok Sądu
I instancji został wydany z rażącym naruszeniem wskazanego w kasacji przepisu prawa materialnego. SR orzekł
określony w art. 46 § 1 KK obowiązek naprawienia szkody, choć w chwili wyrokowania brak było ku temu podstaw.
Szkoda wyrządzona czynem skazanego została naprawiona, co zostało wykazane przedstawionym przez obrońcę

J.K. na rozprawie 16.6.2020 r. potwierdzeniem przelewu na rachunek pokrzywdzonej J.D. kwoty 210 zł, tytułem
naprawienia szkody.

Komentarz
Wskazane uchybienie obciąża również zaskarżone kasacją orzeczenie. Sąd odwoławczy, stwierdzając zasadność
podniesionego w apelacji zarzutu błędnego ustalenia przez Sąd I instancji, że szkoda wyrządzona przestępstwem nie
została naprawiona, uznał jednak, iż nie rzutuje to na ocenę prawidłowości zastosowania przepisu art. 46 § 1 KK.
Uzasadniając swoje stanowisko, SO posłużył się argumentacją, która nie zasługuje na aprobatę. To, że przepisy KK
nie zabraniają wprost orzekania środka kompensacyjnego z art. 46 § 1 KK, mimo iż szkoda została wcześniej
naprawiona, nie oznacza dopuszczalności stosowania tej instytucji w sposób sprzeczny z jej istotą. Nie ma również
normatywnego i racjonalnego uzasadnienia wydawania orzeczenia stanowiącego tytuł egzekucyjny z założeniem, że
nie powinien on podlegać wykonaniu, a ewentualną ochronę swoich interesów skazany będzie mógł realizować,
korzystając z odpowiednich instytucji postępowania egzekucyjnego.

Wyrok SN z 6.9.2022 r., V KK 141/22

Uchylenie zaskarżonego wyroku przez SN w części dotyczącej obowiązku naprawienia szkody było uzasadnione. SN podkreślił, że orzeczenie środka kompensacyjnego wymaga istnienia szkody w momencie orzekania. Pomimo naprawienia szkody przed wyrokiem, Sąd I instancji błędnie nałożył obowiązek naprawienia szkody. Wyrok SN z 6.9.2022 r., V KK 141/22, jest kluczowy w tej sprawie.