Procedowanie w trybie art. 37 KPK

Tematyka: art. 37 KPK, przekazanie sprawy, merytoryczne rozpoznanie, dobro wymiaru sprawiedliwości, tryb art. 37, korygowanie decyzji, organy wymiaru sprawiedliwości

Rozstrzygnięcie na podstawie przepisu art. 37 KPK przekazuje sprawę konkretnemu sądowi do
merytorycznego rozpoznania. Nie powinno ono zmierzać do rozważenia zmiany decyzji danego gremium co
do tego, czy dany sędzia będzie referentem w danej sprawie, czy też który sąd powinien rozpoznać sprawę.
Na mocy tego uregulowania nie następuje zatem przekazanie sprawy do konkretnego referatu sędziego (z
imienia i nazwiska), czy też usunięcie jej z tego referatu. Instytucja ta nie służy więc odciążaniu referatu
konkretnego sędziego, choćby zaplanowane ono zostało w sposób „niepragmatyczny”.
Opis stanu faktycznego
Postanowieniem z 6.7.2022 r. SO w S. wystąpił w trybie art. 37 KPK do SN z wnioskiem o przekazanie niniejszej
sprawy innemu sądowi równorzędnemu - SO w K. - z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości. Sprawę, której
dotyczy rozpoznawany wniosek, przekazano do rozpoznania SO w S. na podstawie art. 36 KPK na mocy
postanowienia SA z 22.6.2022 r. (z SO w K.) Argumentowano, że większość osób podlegających wezwaniu na
rozprawę zamieszkuje bliżej SO w S. Wcześniej ta sama sprawa została przekazana na podstawie art. 36 KPK na
mocy postanowienia SA z 25.1.2022 r. do rozpoznania z SO w C. do SO w K. (z uwagi na to, że osoby wezwane na
rozprawę miały lepsze połączenie komunikacyjne z K. niż z C.).
W uzasadnieniu postanowienia SO w S. o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi
w trybie art. 37 KPK wskazano, że sędzia referent niniejszej sprawy jest sędzią, który zmienił miejsce służbowe z SO
w K. na SO w S. Wcześniej wniósł o zwolnienie go z orzekania w prowadzonych w poprzednim Sądzie 17 sprawach
i Kolegium SO w S. podjęło uchwałę o zwolnieniu go z trzech spośród nich. Obecnie podnosi, że w ocenie
wnioskującego Sądu sędzia referent nie będzie w stanie opanować jednocześnie pełnego referatu w K. i obszernego
referatu w S., przy jednoczesnym dużym bieżącym wpływie spraw. Sąd ten wskazał przy tym, iż jednocześnie
wiadomo, że wpływ spraw na sędziego w SO w S. jest i będzie większy niż w SO w K., wyjaśniając, na jakich
przesłankach opiera swoje przekonanie, i przedstawiając przewidywaną strukturę jakościową spraw. Dodał przy tym,
że referat sędziego referenta reprezentującego Sąd wydający niniejsze postanowienie to kilkaset tomów w dwóch
różnych sądach, ale pod koniec roku może to być liczba większa i musi przesądzać o trudności rozpoznania
niniejszej sprawy. Może to jego zdaniem doprowadzić do wydłużenia przyszłego czasu procedowania w sprawach
rozpoznawanych przez ten Sąd i uniemożliwi procedowanie zgodnie z zasadą szybkości postępowania, wyrażoną
w art. 2 § 1 pkt 4. KPK - w szczególności w sprawie, której dotyczy wniosek o przekazanie na podstawie art. 37 KPK.
W sprawie tej na przesłuchanie oczekuje 288 świadków. Tym samym sędzia referent nie będzie w stanie zapewnić
„racjonalnych terminów procedowania spraw przez Sąd nie tylko w tej sprawie, ale w żadnej sprawie”.
Po rozpoznaniu wniosku SO w S. o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi w trybie art.
37 KPK, SN postanowił nie uwzględnić wniosku.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wniosek SO w S. nie zasługuje na uwzględnienie.
Należy podkreślić, że instytucja określona w art. 37 KPK ma charakter wyjątkowy, zaś odstąpienie od zasady
rozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy może nastąpić tylko w razie zaistnienia sytuacji jednoznacznie
świadczącej o tym, iż pozostawienie sprawy w gestii tego sądu sprzeciwiałoby się dobru wymiaru sprawiedliwości.
Przekazanie sprawy w omawianym trybie może nastąpić tylko wtedy, gdy w sposób realny występują okoliczności,
które mogą stwarzać uzasadnione przekonanie o braku warunków do obiektywnego i bezstronnego rozpoznania
sprawy w danym sądzie. Za takie okoliczności należy uznać sytuacje, które mogłyby wywierać wpływ na swobodę
orzekania lub stwarzać nawet mylne przekonanie, podjęte jednak w oparciu o racjonalne przesłanki, że w sądzie
właściwym miejscowo nie ma wystarczających warunków do rozpoznania sprawy w sposób w pełni obiektywny (por.
postanowienia SN: z 29.8.2012 r., V KO 48/12,
; z 7.6.2018 r., V KO 39/2018; z 14.3.2018 r., IV KO 14/2018).
Dobro wymiaru sprawiedliwości może zostać zagrożone także wtedy, kiedy do rozstrzygnięcia sprawy nie dochodzi
w rozsądnym terminie. Do podstawowych warunków optymalnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości należy
bowiem – obok zapewnienia stanu obiektywnego i niezawisłego orzekania – również realizowanie celów
postępowania karnego, określonych w art. 2 § 1 KPK (por. postanowienia SN: z 13.7.1995 r., III KO 34/95,
;
z 10.12.1999 r., III KO 98/99,
; z 7.6.2000 r., II KO 105/00,
). W orzecznictwie SN wielokrotnie
wskazywano na wyjątkowy charakter instytucji uregulowanej we wskazanym przepisie, podkreślając, że jej zbyt
szerokie jej stosowanie może spowodować skutki wręcz sprzeczne z ratio legis powołanego przepisu, osłabiając
poczucie zaufania nie tylko do konkretnego sądu, lecz także do całego wymiaru sprawiedliwości (por. postanowienie
SN z 4.8.2000 r., II KO 156/00,
).

Należy podkreślić, że rozstrzygnięcie na podstawie przepisu art. 37 KPK przekazuje sprawę konkretnemu sądowi do
merytorycznego rozpoznania, a nie powinno zmierzać do rozważenia zmiany decyzji danego gremium co do tego,
czy dany sędzia będzie referentem w danej sprawie, czy też który sąd powinien sprawę rozpoznać (por.
postanowienia SN: z 13.7.2022 r., IV KO 74/22; z 31.5.2022 r., IV KO 52/22,
). A zatem na mocy tego
uregulowania nie następuje przekazanie sprawy do konkretnego referatu sędziego (z imienia i nazwiska) - czy też
usunięcie jej z tego referatu. Instytucja ta nie służy więc odciążaniu referatu konkretnego sędziego, choćby
zaplanowane ono zostało w sposób „niepragmatyczny”. SN wielokrotnie zajmował stanowisko, iż przekazania sprawy
innemu sądowi równorzędnemu nie uzasadniają problemy techniczne, organizacyjne lub kadrowe – wyłącznie zaś do
takich okoliczności odwołuje się uzasadnienie wniosku. Słusznie zresztą jednocześnie autor wniosku wskazuje, że
SN nie jest powołany do tego, aby korygować nierównomierność obciążenia sądów (por. postanowienia SN
z 18.12.2013 r., IV KO 101/13,
; z 22.1.2015 r., II KO 85/14,
; z 27.5.2015 r., III KO 34/15,
;
z 10.5.2018 r., III KO 43/18,
; z 15.5.2019 r., II KO 47/19,
; z 28.3.2008 r., II KO 13/08,
).
Chociaż wnioskujący Sąd stwierdza, że przekazując niniejszą sprawę do rozpoznania SO w S., SA orzekał w oparciu
o błędne założenie, że sędziowie SO w K. są bardziej obciążeni pracą niż sędziowie SO w S., to procedowanie
w trybie art. 37 KPK nie służy do korekty założeń przyjętych za podstawę decyzji podejmowanych przez inne gremia
wymiaru sprawiedliwości - nie jest przecież trybem zażaleniowym. W tej sytuacji, w której za przydział spraw
i decyzję o przypisaniu danej sprawy do konkretnego Sądu odpowiadają w tym przypadku inne organy, postulat
skorzystania przez SN z instytucji forum extraordinatum jest niczym innym, jak wyrazem nierespektowania i próbą
obejścia procesowych skutków decyzji podjętych przez właściwy sąd lub właściwy organ sądu, na konkretnej
podstawie prawnej.

Komentarz
W istocie, tak jak wskazuje wnioskujący Sąd, sprawność postępowania karnego w szczególnych przypadkach może
stanowić argument przemawiający za skorzystaniem z instytucji unormowanej w art. 37 KPK. Jednak instytucja ta nie
może stanowić instrumentu służącego „obejściu” regulacji natury ustawowej, w tym skutków decyzji podejmowanych
przez uprawniony organ. Tryb wskazany w art. 37 KPK nie może służyć korygowaniu decyzji SA podjętych w trybie
art. 36 KPK, czy skutków określonej decyzji personalnej Kolegium SO, co zdaje się sugerować treść uzasadnienia
postanowienia Sądu występującego.

Postanowienie SN z 2.8.2022 r., IV KO 82/22,

Dobro wymiaru sprawiedliwości może zostać zagrożone także wtedy, kiedy do rozstrzygnięcia sprawy nie dochodzi w rozsądnym terminie. Instytucja uregulowana w art. 37 KPK ma charakter wyjątkowy i nie może służyć korygowaniu decyzji podejmowanych przez inne organy wymiaru sprawiedliwości. Tryb ten nie jest trybem zażaleniowym, a jego zastosowanie wymaga realnie występujących okoliczności, które mogą wpłynąć na obiektywne rozpoznanie sprawy w danym sądzie.