Jednoczesne wykonywanie zastępczej kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania

Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że możliwe jest równoległe odbywanie zastępczej kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania jako środka zabezpieczającego. Decyzja ta opierała się na uzasadnionej obawie matactwa i ucieczki oskarżonego oraz perspektywie wymierzenia surowej kary. Obrona oskarżonego zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, jednak sąd apelacyjny nie przychylił się do tego argumentu.

Tematyka: Sąd Apelacyjny, zastępcza kara pozbawienia wolności, tymczasowe aresztowanie, obawa matactwa, obawa ucieczki, wykonywanie kar, zabezpieczenie postępowania

Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że możliwe jest równoległe odbywanie zastępczej kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania jako środka zabezpieczającego. Decyzja ta opierała się na uzasadnionej obawie matactwa i ucieczki oskarżonego oraz perspektywie wymierzenia surowej kary. Obrona oskarżonego zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, jednak sąd apelacyjny nie przychylił się do tego argumentu.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – II Wydział Karny orzekł, że przepisy prawa jak i wzgląd na prawidłowe
zabezpieczenia postępowania wskazują na legalne i prawidłowe równoległe odbywanie zastępczej kary
pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania, jako środka zabezpieczającego w innym
postępowaniu karnym.
Stan faktyczny
Oskarżenie w sprawie dotyczy popełnienia przestępstw z art. 156 § 3 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 1138, dalej: KK), art. 209 § 1 KK, art. 209 § 1a KK w zw. z art. 209 § 1 KK, art. 209 § 1a KK w zw.
z art. 209 § 1 KK.
Sąd Rejonowy postanowieniem z 16.12.2022 r. zastosował wobec oskarżonego środek zapobiegawczy w postaci
tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy od dnia zatrzymania, które miało miejsce 17.3.2022 r.
Sąd Okręgowy przedłużył tymczasowe aresztowanie postanowieniem z 18.5.2022 r. do 30.6.2022 r. Następnie,
postanowieniem z 22.6.2022 r. z urzędu zostało przedłużone stosowanie wobec oskarżonego tymczasowego
aresztowania na okres dalszych 3 miesięcy tj. do 28.6.2022 r.
W uzasadnieniu sąd wskazał, że zachodzi uzasadniona obawa matactwa ze strony oskarżonego, jak również obawa
ucieczki lub ukrycia się. Realna jest również perspektywa wymierzenia mu surowej kary w przypadku uznania jego
winy.
Obrońca oskarżonego wniósł zażalenie na postanowienie z 22.6.2022 r. W zażaleniu zarzucił obrazę przepisów
postępowania, która miała wpływ na treść tego postanowienia, a mianowicie: art. 249 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. –
Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375, dalej KPK, art. 251 § 3 KPK w zw. z art. 257 § 1 KPK,
art. 258 § 1 pkt 2 KPK w zw. z art. 251 § 3 KPK, art. 258 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 2 KPK zasadniczo przez niewłaściwe
zastosowanie, zaniechanie rozważenia, nieuzasadnione przyjęcie, że prawidłowy tok postępowania w sprawie
wymaga dalszego stosowania wobec oskarżonego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania,
podczas gdy oskarżony złożył już wyjaśnienia w sprawie, a przede wszystkim, że oskarżony niezależnie od
stosowania tymczasowego aresztowania i tak przebywa obecnie w zakładzie karnym odbywając karę
zastępczą pozbawienia wolności. Uniemożliwia mu to podejmowanie jakichkolwiek działań obstrukcyjnych, jak też
prób matactwa. Normy zawarte w tych przepisach zostały też naruszone przez przyjęcie, że bez dalszego
stosowania środka w postaci tymczasowego aresztowania oskarżony ma możliwość wcześniejszego
opuszczenia zakładu karnego dzięki instytucjom prawa karnego wykonawczego. Tymczasem oskarżony
odbywa karę zastępczą pozbawienia wolności w miejsce kary ograniczenia wolności, co wyklucza możliwość
skorzystania przez niego z dobrodziejstwa instytucji prawa karnego wykonawczego co do wcześniejszego
opuszczenia zakładu karnego.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego
Sąd Apelacyjny wskazał, że zażalenie obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie. W dalszej kolejności
odniósł się do wszystkich podniesionych zarzutów.
Zasadniczą kwestią zarzutów było podważenie konieczności dalszego stosowania wobec oskarżonego środka
o charakterze izolacyjnym w postaci tymczasowego aresztowania, gdyż oskarżony równolegle do tymczasowego
aresztowania odbywa zastępczą karę pozbawienia wolności w innej sprawie. Sąd nie podzielił powyższego
zapatrywania i wskazał, że fakt odbywania zastępczej kary pozbawienia wolności w innej sprawie nie niweczy
zagrożenia, jakie stwarza on dla postępowania, w którym zastosowano tymczasowe aresztowanie. Wskazano
w uzasadnieniu, że z uwagi na zastępczy charakter wykonywanej kary nie jest możliwe warunkowe przedterminowe
zwolnienie z jej odbywania. Nadal jednak możliwe jest zastosowanie wobec oskarżonego instytucji przerwy
w wykonaniu kary (art. 153 § 1 i 2 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z z 2021 r. poz. 53,
dalej: KKW) w zw. z art. 242 § 3 KKW, udzielenie mu – biorąc pod uwagę łączny wymiar kar zezwolenia na
odbywanie ich w systemie dozoru elektronicznego (art. 43la § 6 KKW w zw. z art. 43lb KKW), czy też wstrzymanie
wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w razie złożenia pisemnego oświadczenia, że podejmie się on
wykonywania pierwotnie wobec niego orzeczonej kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym
(art. 65a § 1 KKW). Zastosowanie którejkolwiek z tych instytucji powoduje, że oskarżony opuściłby jednostkę
penitencjarną, w której przebywa. To z kolei, spowodowałoby to, że oskarżony znalazłby się poza kontrolą
jurysdykcyjną w sprawie, w której orzeczono tymczasowe aresztowanie.



W uzasadnieniu wskazano, że obrońca oskarżonego nie ma racji twierdząc, iż jednoczesne wykonywanie zastępczej
kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania stanowi nadmierną uciążliwość dla oskarżonego
z uwagi na fakt poddania go większym rygorom w jednostce penitencjarnej tj.: brak możliwości kontaktu z osobami
najbliższymi czy też w brak możliwości podjęcia pracy. Osoba tymczasowo aresztowana może kontaktować się
z bliskimi – za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje – czy to telefonicznie (art. 217c KKW), czy też
w formie widzeń (art. 217 KKW), nie jest też pozbawiona możliwości zatrudnienia w jednostce lub nawet poza jej
obrębem (art. 218 KKW).
W dalszej kolejności sąd odniósł się do kwestii obawy matactwa i ucieczki w kontekście stosowania tymczasowego
aresztowania. Stwierdził realność takiego zachowania ze strony oskarżonego. Znajduje to potwierdzenie we
wcześniejszym zachowaniu oskarżonego. W zakresie przesłanki stosowania środka izolacyjnego w postaci
tymczasowego aresztowania tj. surowej kary, sąd wskazał, że już sama treść stawianego oskarżonemu zarzutu jest
wystarczająca do odwołania się przez Sąd Okręgowy do samego tylko ustawowego zagrożenia karą. Oskarżony
w sprawie stoi bowiem pod zarzutem popełnienia zbrodni z art. 156 § 3 KK, za którą to grozi mu kara pozbawienia
wolności w wymiarze co najmniej 5 lat, możliwe jest także orzeczenie kary 25 lat pozbawienia wolności, a nawet kary
dożywotniego pozbawienia wolności. Sąd wskazał, że realna perspektywa wymierzenia kary w najniższym nawet
wymiarze mogłaby skłaniać oskarżonego do podejmowania działań godzących w prawidłowość toczącego się
postępowania. Sąd Apelacyjny wskazał, że z uwagi na obawy ucieczki lub ukrycia się, matactwa, wzmocnionych
realną perspektywą wymierzenia oskarżonemu surowej kary, za uzasadnione należy uznać, iż do zabezpieczenia
prawidłowego toku postępowania może się przyczynić tylko dalsze stosowanie środka zapobiegawczego
o charakterze izolacyjnym, a środki wolnościowe nie byłyby wystarczające. Sąd odwoławczy nie dopatrzył się
w przedmiotowej sprawie przesłanek negatywnych wymienionych w art. 259 KPK, które przemawiałyby przeciwko
przedłużeniu stosowania wobec oskarżonego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.

Komentarz
Zarzuty wobec postanowienia w zasadzie sprowadzają się do kwestionowania potrzeby stosowania wobec
oskarżonego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, wobec równoległego odbywania
przez oskarżonego zastępczej kary pozbawienia wolności w innej sprawie. Rozwiązanie takie jest dopuszczalne
i przyjęte w prawie, a status tymczasowo aresztowanego, wobec którego jednocześnie jest wykonywana kara
pozbawienia wolności orzeczona w innej sprawie jest uregulowany w art. 223a KKW. Podkreśla się w doktrynie, że
zawarte w tym przepisie sformułowanie „kara pozbawienia wolności orzeczona w innej sprawie” odnosi się do
samoistnej kary pozbawienia wolności orzeczonej za przestępstwo oraz karę pozbawienia wolności orzeczoną za
przestępstwo skarbowe. Uzasadniony jest wniosek, że regulacja ta odnosi się również do kary zastępczej
pozbawienia wolności orzeczonej za grzywnę (art. 46 § 1 KKW) lub kary zastępczej pozbawienia wolności orzeczonej
za karę ograniczenia wolności (art. 65 § 1 KKW). Potwierdza to Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II
Wydział Karny z 13.7.2022 r., II AKz 458/22, 
 który odnosi się do zastępczej karty pozbawienia wolności
orzeczonej za karę ograniczenia wolności.

Postanowienie SA w Krakowie z 13.7.2022 r., II AKz 458/22, 








Sąd Apelacyjny w Krakowie podtrzymał decyzję o równoczesnym odbywaniu zastępczej kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania. Uzasadnił to koniecznością zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego oraz brakiem wystarczających przesłanek negatywnych. Zarzuty obrony zostały odrzucone, a zastosowane środki zapobiegawcze uzasadniono realnym zagrożeniem.