Precyzyjne określenie przypisanego czynu podstawową cechą słusznego wyroku nakazowego

Publikacja omawia precyzyjne określenie czynu przypisanego oskarżonemu w wyrokach nakazowych dotyczących uchylania się od alimentacji. Artykuł analizuje błędy proceduralne w wydawaniu wyroków oraz konieczność uwzględnienia wszelkich okoliczności mających wpływ na możliwość wykonania obowiązku alimentacyjnego przez oskarżonego.

Tematyka: wyrok nakazowy, uchylanie się od alimentacji, art. 209 KK, kasacja, rażące naruszenie prawa, postępowanie nakazowe, możliwość wykonania obowiązku alimentacyjnego, bezrobotność, wymiar kary

Publikacja omawia precyzyjne określenie czynu przypisanego oskarżonemu w wyrokach nakazowych dotyczących uchylania się od alimentacji. Artykuł analizuje błędy proceduralne w wydawaniu wyroków oraz konieczność uwzględnienia wszelkich okoliczności mających wpływ na możliwość wykonania obowiązku alimentacyjnego przez oskarżonego.

Wyrok nakazowy powinien zawierać dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze
wskazaniem zastosowanych przepisów KK.
Opis stanu faktycznego
W SR w R. zarejestrowano dwie sprawy S.K., dotyczące uchylania się tego oskarżonego od alimentacji. Wyrokiem
nakazowym z 16.9.2020 r. SR uznał oskarżonego S.K. za winnego tego, że w okresie od 18.4.2019 r. do 4.7.2020 r.
w R. uchylał się od wykonania obowiązku alimentacyjnego na rzecz trojga dzieci, tj. czynu z art. 209 § 1 a KK w zw.
z art. 209 § 1 KK, i za to wymierzył mu karę 10 miesięcy ograniczenia wolności.
Wyrok niezaskarżony przez żadną ze stron uprawomocnił się 15.7.2021 r. SR w R. 9.11.2020 r. wydał wyrok, którym
uznał oskarżonego S.K. za winnego tego, że w okresie od 18.4.2019 r. do 16.11.2019 r. w R. uchylał się od
wykonania obowiązku alimentacyjnego na rzecz swoich trojga dzieci, tj. czynu z art. 209 § 1a KK w zw. z art. 209 § 1
KK, i za to wymierzył mu karę roku ograniczenia wolności.
Kasację od prawomocnego wyroku nakazowego SR w R. z 16.9.2020 r. wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając
wyrok w całości na korzyść skazanego S.K. Zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa procesowego, tj. art. 500 § 1 i 3 KPK. Podnosząc zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku nakazowego i przekazanie sprawy SR w R. do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść SN uchylił zaskarżony wyrok
nakazowy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania SR w R.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja zasługiwała na uwzględnienie.
Niezależnie od tego stwierdzenia nasuwa się uwaga, że niezrozumiały jest brak orientacji, zarówno w Prokuraturze
Rejonowej w R., jak i w SR w R., że w zbliżonym czasie są prowadzone różne postępowania wobec tej samej osoby
uchylającej się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego na rzecz trojga swoich dzieci. Skutkiem tego było
wydanie w odstępie niespełna dwóch miesięcy (16.9-9.11.2020 r.) dwóch wyroków skazujących S.K. za czyny z art.
209 § 1a KK w zw. z art. 209 § 1 KK, popełnione na szkodę tych samych małoletnich pokrzywdzonych, przy czym
okres jego przestępnego zachowania (od 18.4.2019 r. do 16.11.2019 r.) w całości zawierał się we wcześniej
wydanym wyroku. W istniejących realiach procesowych nie prowadziło to do zaistnienia bezwzględnej przyczyny
odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt. 8 KPK (w dacie wydania drugiego wyroku nie było prawomocnego wyroku
wydanego w pierwszej sprawie), jednak nie ulega wątpliwości, że doszło do znaczącej nieprawidłowości, polegającej
na dwukrotnym skazaniu oskarżonego za uchylanie się w tym samym czasie od wykonania obowiązku
alimentacyjnego wobec tych samych uprawnionych osób. Gdyby dostrzeżono, że S.K. ma w toku dwie sprawy karne,
postąpieniem rozsądnym ze strony SR w R. byłoby powstrzymanie się od wydania wyroku 9.11.2020 r., z uwagi na
treść wyroku z 16.9.2020 r. Kwestią do rozważenia pozostałoby, czy w grę wchodzi umorzenie postępowania na
podstawie art. 17 § 1 pkt. 7 KPK, zaś gdyby odrzucono tę możliwość - ewentualnie zawieszenie postępowania w tej
sprawie do czasu uprawomocnienia się wyroku i następnie umorzenie postępowania. Można więc stwierdzić, że
występowały podstawy do zaskarżenia kasacją również drugiego wyroku, skoro wydając go, SR w R. nie respektował
faktu, że wskazany w nim okres niealimentacji w całości zawiera się w okresie, o którym jest mowa w wyroku
wydanym wcześniej.
Skarżący popada w sprzeczność, gdy wskazuje, że „Sąd meriti nie dopełnił ustawowego obowiązku wszechstronnej
weryfikacji okoliczności sprawy i w efekcie zaniechania poczynienia prawidłowych ustaleń w przedmiocie całej
faktycznej i prawnej sytuacji oskarżonego, nieprawidłowo ustalił okres niealimentacji, za jaki S.K. mógł zostać
pociągnięty do odpowiedzialności karnej”, a zarazem przyznaje, że „zarzut ten nie może co prawda zostać
sformułowany w odniesieniu do opisanego powyżej, uprzednio wydanego wobec oskarżonego wyroku w sprawie
o występek niealimentacji”. Konstatuje, iż „16.9.2020 r., kiedy Sąd meriti wydawał kwestionowane orzeczenie
w drugiej sprawie, równolegle prowadzone postępowanie przeciwko S.K. o czyn z art. 209 § 1a KK w zw. z art. 209 §
1 KK nie zostało jeszcze zakończone, ponieważ wyrok w tej sprawie został wydany dopiero 9.11.2020 r. Ta
sekwencja czasowa nie jest jednak konsekwentnie brana pod uwagę przez skarżącego, skoro w innej części
uzasadnienia kasacji wskazał, że „z zestawienia okresów występków niealimentacji, przypisanych oskarżonemu na
mocy orzeczeń SR w R. wynika wprost, że zaskarżony kasacją wyrok nakazowy ustalił czas popełnienia przez
oskarżonego występku z art. 209 § 1a KK tak, że w zdecydowanej części pokrywał się on ze skazaniem w drugiej



sprawie (od 18.4.2019 r. do 16.11.2019 r.), a ponadto wykraczał poza ten okres (od 17.11.2019 r. do 4.7.2020 r.)”, co
miało świadczyć o rażącej obrazie art. 504 § 1 pkt. 4 KPK. Z kolei akcentowany w apelacji fakt, że wyrok wydany
w pierwszej sprawie wcześniej stał się prawomocny, nie świadczy o naruszeniu prawa przez Sąd orzekający
w drugiej sprawie. Zarzut zaniechania poczynienia prawidłowych ustaleń w pierwszej kolejności należałoby postawić
Sądowi procedującemu w pierwszej sprawie.
Zgodnie z wnioskiem kasacji SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania SR w R.
Sąd ten uwzględni uwagi poczynione w niniejszym uzasadnieniu, w szczególności wyda wyrok po przeprowadzeniu
rozprawy, w trakcie której m.in. wyjaśni, czy w okresie objętym zarzutem oskarżony miał możliwość wywiązywania
się z obowiązku alimentacyjnego, jak też będzie miał w polu widzenia, że S.K. jest prawomocnie skazany za
przestępstwo z art. 209 § 1a KK w zw. z art. 209 § 1 KK, popełnione w okresie od 18.4.2019 r. do 16.11.2019 r.

Komentarz
Skarżący ma jednak rację, podnosząc rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK. W tym aspekcie słusznie wskazał, że postępowanie nakazowe jest
instytucją prawa karnego procesowego, której stosowanie zastrzeżono do najbardziej oczywistych przypadków, to
znaczy takich, w których zebrany materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa żadnych istotnych
zastrzeżeń - zarówno w kontekście zasadniczych kwestii, jak i realizacji przez oskarżonego wszystkich znamion
zarzuconego mu czynu oraz pozostałych warunków odpowiedzialności karnej. Sąd a quo – nie ma co do tego
wątpliwości – pochopnie przyjął, że w przedmiotowej sprawie istnieją warunki do wydania wyroku nakazowego. Jest
oczywiste, że, jak wskazano w kasacji, uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do
alimentacji (art. 209 § 1 KK) zachodzi wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonania tego
obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. Wobec tego Sąd powinien rozważyć, w jaki sposób na możliwość skazania
rzutuje okoliczność, że S.K. w okresie od 31.10.2019 r. do 21.1.2020 r. miał status bezrobotnego bez prawa do
zasiłku. Skłaniało to do zbadania, czy w okresie objętym zarzutem oskarżony miał obiektywną możliwość łożenia na
utrzymanie dzieci, zwłaszcza że w trakcie przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym nie odniósł się on do
swoich możliwości zarobkowych, oświadczając, iż wyjaśnienia złoży w postępowaniu sądowym. Zastosowany przez
Sąd nakazowy tryb postępowania nie dawał możliwości poczynienia rzetelnych ustaleń w tym zakresie, które
przecież rzutują na ocenę zasadności oskarżenia, a w razie zredukowania wskazanego przez oskarżyciela okresu
niealimentacji, na ocenę społecznej szkodliwości czynu i – co oczywiste – finalnie na wymiar kary.

Wyrok SN z 24.8.2022 r., II KK 14/22







Wyrok SN uchyla zaskarżony wyrok nakazowy i nakazuje ponowne rozpatrzenie sprawy. Autor podkreśla rażące naruszenia przepisów prawa procesowego oraz potrzebę dokładnego rozważenia okoliczności mających wpływ na ocenę zasadności oskarżenia.