Orzekanie sądów powszechnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe

Publikacja omawia orzekanie sądów powszechnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Przykładem jest odmowa wniesienia do sądu wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej. Sprawa ta wykracza poza zakres kognicji sądów administracyjnych, co potwierdza regulacja KKS.

Tematyka: Orzekanie, sądy powszechne, przestępstwa skarbowe, wykroczenia skarbowe, kognicja sądów administracyjnych, Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego, PostAdmU, KKS, NSA

Orzekanie w sprawach skarg na postanowienia wydane przez finansowy organ postępowania
przygotowawczego II instancji o odmowie wniesienia do sądu wniosku o udzielenie zezwolenia na
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności za czyn zabroniony, w myśl KKS nie należy do kognicji sądów
administracyjnych, tylko powszechnych.

Wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
J.R. zwrócił się do Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego w P. o zezwolenie na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności w sprawie przestępstwa skarbowego. J.R. jest podejrzany o czyn związany z nierzetelnym
prowadzeniem ksiąg i wystawianiem faktur w celu uzyskania nienależnego zwrotu podatku, czyli o czyn z art. 76 § 1
ustawy z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 859; dalej: KKS), który jest zagrożony karą
pozbawienia wolności. Organ odmówił wniesienia tego wniosku do sądu, gdyż z art. 17 § 2 pkt. 1 KKS wynika, że
udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest niedopuszczalne, jeżeli przestępstwo
skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności. Dyrektor Izby Administracji
w P. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Właściwość sądów administracyjnych
WSA w Poznaniu odrzucił skargę J.R., uznając, że sprawa nie należy do właściwości sądów administracyjnych.
Zakres kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne został określony w przepisach ustawy z 30.8.2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU). Jak wynika z art. 3
PostAdmU, kognicją sądów administracyjnych objęta jest kontrola działalności administracji publicznej, w tym
w sprawach aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej, dotyczących uprawnień lub obowiązków
wynikających z przepisów prawa. W ocenie Sądu tego rodzaju sprawą nie jest sprawa dotycząca odmowy wniesienia
do sądu wniosku o wydanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej. Postępowanie
z wniosku J.R. było prowadzone w oparciu o przepisy KKS, z całkowitym wyłączeniem procedury administracyjnej
i sądów administracyjnych. Wynika to jednoznacznie z art. 115 § 1 KKS, zgodnie z którym w sprawach
o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe orzekają sądy powszechne albo sądy wojskowe. Sąd podkreślił,
że Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w P., który rozpatrywał zgodę na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności, działał jako finansowy organ postępowania przygotowawczego.
Zarzuty skargi kasacyjnej
W skardze kasacyjnej K.M. wskazał, że skoro zgodnie z ustawą z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej
(t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813) organy Krajowej Administracji Skarbowej są organami administracji publicznej, to
wszystkie wydawane przez nie rozstrzygnięcia podlegają kontroli sądów administracyjnych. Twierdził, że
rozstrzygnięcie w zakresie wydania zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności na podstawie
przepisów KKS stanowi inny akt z zakresu administracji publicznej, dotyczący uprawnień wynikających z przepisów
prawa w rozumieniu art. 3 § 2 pkt. 4 PostAdmU. W ocenie K.M. rozpoznanie tej sprawy przez sąd administracyjny nie
narusza kompetencji sądu powszechnego, bowiem to on będzie ostatecznie oceniać zasadność w zakresie
zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Stanowisko NSA
NSA oddalił skargę kasacyjną. Z art. 133 KKS wynika, że postępowanie przygotowawcze w myśl przepisów tej
ustawy prowadzą również tzw. finansowe organy postępowania przygotowawczego, do których należą naczelnik
urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego i Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Zażalenie na
postanowienia i zarządzenia oraz na inne czynności i zaniechania czynności finansowego organu postępowania
przygotowawczego rozpoznaje organ nadrzędny, a w wypadkach przewidzianych przez ustawę - sąd lub prokurator
sprawujący nadzór nad tym postępowaniem. Jednak w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe orzekają wyłącznie sądy powszechne albo sądy wojskowe. Dlatego orzekanie w sprawach
o odmowie wniesienia do sądu wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności leży poza kognicją sądów administracyjnych, co jednoznacznie wynika z regulacji KKS.
Odnosząc się do twierdzeń K.M., że sporne rozstrzygniecie organu podlega kontroli sądu administracyjnego na
podstawie art. 3 § 2 pkt. 4 PostAdmU, NSA wyjaśnił, iż z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że zaskarżeniu

na jego podstawie podlegają akty i czynności inne niż określone w art. 3 § 2 pkt. 1-3 PostAdmU, a więc niemające
charakteru decyzji lub postanowień. Natomiast w niniejszej sprawie Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w P. wydał
rozstrzygnięcie w formie postanowienia, co wynika z art. 147 KKS. W ocenie NSA argumentacja skarżącego
sprowadza się do opinii, że skoro finansowy organ postępowania przygotowawczego jest również organem
administracji publicznej w innych postępowaniach, to wszystkie akty i czynności tego organu, nawet te wydane
w ramach postępowania przygotowawczego, kreują sprawę administracyjną podlegającą kognicji sądów
administracyjnych. Takie stanowisko jest jednak sprzeczne z wykładnią językową i systemową wskazanych wyżej
przepisów.
Postanowienie NSA z 20.10.2022 r., I FSK 1376/22,

NSA oddalił skargę kasacyjną dotyczącą odmowy wniesienia do sądu wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Orzekanie w tego rodzaju sprawach należy wyłącznie do sądów powszechnych albo sądów wojskowych, co wyklucza kompetencje sądów administracyjnych.