Zakaz prowadzenia pojazdów określonej kategorii a zwrot dokumentu prawa jazdy

Celem ustawodawcy w ramach przyjętych rozwiązań prawnych było niedopuszczanie do ruchu drogowego osób, które w sposób znaczący zagroziły bezpieczeństwu w komunikacji. NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku WSA w sprawie zwrotu zatrzymanego prawa jazdy i oddalił skargę kasacyjną. NSA uznał, że przepisy nie powinny być modyfikowane w przypadku osób, które nie utraciły uprawnień do prowadzenia pojazdów, a jedynie zostały pozbawione dokumentu potwierdzającego ich posiadanie.

Tematyka: zakaz prowadzenia pojazdów, zwrot prawa jazdy, NSA, WSA, Postępowanie przed sądami administracyjnymi, Kierujący pojazdami, zakaz prowadzenia, bezpieczeństwo w ruchu, wyrok NSA

Celem ustawodawcy w ramach przyjętych rozwiązań prawnych było niedopuszczanie do ruchu drogowego
osób, które w znaczący sposób zagroziły bezpieczeństwu w komunikacji. Taką osobą jest ta prowadząca
pojazd w stanie nietrzeźwości. Nie sposób przyjąć, aby osoba ta, mając orzeczony sądownie zakaz
prowadzenia pojazdów określonej kategorii, mogła w okresie obowiązania zakazu wciąż korzystać z innych
uprawnień do prowadzenia pojazdów i nadal stwarzać potencjalne zagrożenie w ruchu.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku WSA w Bydgoszczy z 8.10.2019 r., II SA/Bd 478/19,
, w sprawie
ze skargi na decyzję SKO w przedmiocie zwrotu zatrzymanego prawa jazdy i oddalił skargę kasacyjną.
WSA także oddalił skargę. Szczegółowy stan faktyczny sprawy opisał NSA, o czym poniżej.
Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono naruszenia:
1. Art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a) ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU) w zw. z art. 12 ust. 1 pkt. 2 w zw. z ust. 2 pkt. 1 ustawy z 5.1.2011 r.
o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1212; dalej: KierujPojU) przez ich błędną wykładnię i uznanie,
że przepisy te znajdują zastosowanie w przedmiotowej sprawie oraz uznanie, że są podstawą do wydania
decyzji w przedmiocie odmowy zwrotu prawa jazdy kategorii B, których skarżący nigdy nie utracił, a których
pozbawienie wyłączył sąd karny, kiedy w rzeczywistości przepisów tych nie powinno się stosować, ewentualnie
powinno się stosować szczególną wykładnię do osób, które nie utraciły uprawnień, a jedynie w sposób faktyczny
zostały pozbawione dokumentu potwierdzającego ich posiadanie;
2. Art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c) PostAdmU w zw. z art. 7 KPA przez naruszenie zasady praworządności oraz zasady
równorzędności interesu społecznego i słusznego interesu indywidualnego, gdyż w zaistniałym stanie
faktycznym przy zakazie prowadzenia pojazdów kategorii A wymierzony przez sąd karny dożywotnio, dodatkowy
faktyczny zakaz prowadzenia pojazdów kategorii B, rozciągnięty de facto przez organ administracyjny, jest
skrajnie dotkliwy i rażąco niesprawiedliwy.
Dodatkowo skarżący wniósł o rozważenie przedstawienia zagadnienia prawnego wykładni art. 12 ust. 1 pkt. 2 w zw.
z ust. 2 pkt. 1 KierujPojU do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów NSA.
Stanowisko NSA
NSA uznał, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Sąd wskazał, że w rozpoznawanej sprawie wyrokiem z grudnia 2016 r. SR orzekł m.in. o zastosowaniu wobec
skarżącego środka karnego w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, do których
uprawnia prawo jazdy kategorii A.
Wnioskiem ze stycznia 2019 r. skarżący wystąpił o zwrot zatrzymanego prawa jazdy kategorii B. Decyzją z lutego
2019 r. Prezydent Miasta odmówił uwzględnienia tego wniosku.
Po rozpatrzeniu odwołania skarżącego decyzją z marca 2019 r. SKO utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie.
W uzasadnieniu Organ wskazał, że w związku z brzmieniem obowiązujących przepisów zwrot prawa jazdy kategorii
B nie jest możliwy w okresie, w jakim obowiązuje zakaz prowadzenia przez skarżącego pojazdów mechanicznych, do
których uprawnia prawo jazdy kategorii A.
Przywołanym na wstępie wyrokiem WSA w Bydgoszczy oddalił skargę na powyższą decyzję. W uzasadnieniu
wywiódł, że brzmienie obowiązujących przepisów nie pozostawia wątpliwości, że zakaz wydania prawa jazdy (jego
zwrotu) rozciąga się z woli ustawodawcy na kategorie uprawnień nieobjęte zakazem wynikającym z prawomocnego
orzeczenia sądu karnego. Sąd zaznaczył przy tym, że dodatkowa sankcja administracyjna jest niezależna od
orzeczonej sankcji karnej i stanowi wyraz zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 2 KierujPojU prawo jazdy nie może być wydane osobie, w stosunku do której
prawomocnym wyrokiem sądu został orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie
obowiązywania tego zakazu. Jednocześnie w myśl art. 12 ust. 2 pkt. 1 KierujPojU przepis art. 12 ust. 1 pkt. 2

KierujPojU stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także
o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii B1 lub B – w okresie obowiązywania zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych, obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub
A.
Przepis art. 12 ust. 2 KierujPojU w aktualnym brzmieniu został ustalony przepisem art. 1 pkt. 4 lit. b) ustawy
z 26.6.2014 r. o zmianie ustawy o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2014 r. poz. 970). Zmiana dokonana w tym
przepisie polegała zasadniczo na wprowadzeniu zastosowania art. 12 ust. 1 pkt. 2 KierujPojU także do przypadków,
w których miał następować zwrot zatrzymanego prawa jazdy oraz przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy.
Oznacza to, że nie można zgodzić się z autorem skargi kasacyjnej, który stawiając zarzut naruszenia przepisów
prawa materialnego, stwierdził, że przepis art. 12 ust. 2 pkt. 1 KierujPojU nie powinien stanowić podstawy odmowy
zwrotu skarżącemu prawa jazdy w zakresie kategorii B. Powyższa zmiana brzmienia analizowanego przepisu
w odniesieniu do jego pierwotnej treści wskazuje bowiem wprost, że wolą ustawodawcy zakaz wydania prawa jazdy
dotyczy osób ubiegających się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy.
W ocenie NSA brak jest podstaw do uznania, że przepisy powinny doznawać jakiejkolwiek modyfikacji w przypadku
konieczności zastosowania ich w stosunku do osób, które nie utraciły uprawnień do prowadzenia pojazdów
określonej kategorii, a jedynie zostały pozbawione dokumentu uprawniającego je do kierowania pojazdami.
W związku z rozróżnieniem w KierujPojU instytucji wydania prawa jazdy, zwrotu prawa jazdy i przywrócenia
uprawnień w zakresie prawa jazdy, fakt wyraźnego dodania do treści analizowanego przepisu tych dwóch ostatnich
instytucji prawnych nie pozwala na wyłączenie którejś z nich z konsekwencji objętych przepisem art. 12 KierujPojU.
Celem ustawodawcy w ramach przyjętych rozwiązań prawnych było niedopuszczanie do ruchu drogowego osób,
które w sposób znaczący zagroziły bezpieczeństwu w komunikacji. Taką osobą jest osoba prowadząca pojazd
w stanie nietrzeźwości. Nie sposób przyjąć, aby osoba ta, mając orzeczony sądownie zakaz prowadzenia pojazdów
określonej kategorii, mogła w okresie obowiązania zakazu wciąż korzystać z innych uprawnień do prowadzenia
pojazdów i nadal stwarzać potencjalne zagrożenie w ruchu.
Z tych względów nie tylko wykładnia językowa analizowanego przepisu, a więc wyraźne rozciągnięcie względem
osoby ubiegającej się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy skutków orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych na inne kategorie niż objęte zakazem, lecz także racje celowościowe omawianych rozwiązań
legislacyjnych, wyrażające się w potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa w komunikacji, nakazują przyjąć, że art. 12
ust. 2 pkt 1 KierujPojU wprowadza jednoznaczny zakaz wydawania osobom ubiegającym się o zwrot zatrzymanego
prawa jazdy kategorii B w czasie trwania orzeczonego sądownie zakazu prowadzenia pojazdów kategorii A (por.
wyrok NSA z 18.12.2018 r., I OSK 1931/18,
).
W rozpoznawanej sprawie brak było także podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c)
PostAdmU w zw. z art. art. 7 KPA. W postępowaniu Organów administracji publicznej oraz WSA nie sposób bowiem
dopatrzyć się naruszenia zasady praworządności i słusznego interesu indywidualnego. Przepisy prawa zostały
zastosowane prawidłowo i zgodnie z intencją ustawodawcy, który przesądził, że w przypadku bezpieczeństwa
drogowego interes publiczny przejawiający się za eliminacją z ruchu drogowego tych jego uczestników, którzy
w sposób drastyczny naruszają obowiązujące przepisy, sprowadzając niebezpieczeństwo na siebie i innych
użytkowników dróg, przeważa nad indywidualnym interesem tych osób, przejawiającym się w dopuszczeniu ich do
ruchu drogowego w zakresie pozostałych uprawnień do kierowania pojazdami.

Komentarz
Omawiane orzeczenie to przykład, w którym dochodzi do nałożenia się sankcji karnych i administracyjnych. Przepisy
prawa nie zabraniają takich sytuacji – nie można ich uznawać za przypadek podwójnego karania. W odniesieniu do
kwestii związanych z utratą uprawnień do kierowania pojazdami NSA podkreślił, że na gruncie KierujPojU utrata
uprawnień do kierowania pojazdami określonej kategorii, która wiąże się z obowiązkiem zwrotu dokumentu prawa
jazdy, oznacza także brak możliwości posługiwania się uprawnieniami do kierowania pojazdami innej kategorii objętej
tym dokumentem.
Wskazał na to już wcześniej NSA w przywołanym wyroku z 18.12.2018 r., I OSK 1931/18,
: Przepis art. 12
ust. 2 pkt. 1 KierujPojU statuuje jednoznaczny nakaz niewydawania przez organ administracyjny osobom
ubiegającym się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy kategorii A, C, C E prawa jazdy tej kategorii, w czasie trwania
orzeczonego sądownie zakazu prowadzenia pojazdów kategorii B.

Wyrok NSA z 1.12.2022 r., I OSK 1727/20,

Omawiane orzeczenie potwierdza zakaz wydawania prawa jazdy osobom ubiegającym się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy kategorii B w czasie trwania orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów kategorii A. NSA podkreślił, że utrata uprawnień do kierowania pojazdami jednej kategorii oznacza także brak możliwości posługiwania się uprawnieniami do innej kategorii objętej tym dokumentem.