Zasady rozpoznawania apelacji karnej – drzewo to nie drewno

Zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga rzetelnego ustosunkowania się do zarzutów zawartych w środku odwoławczym oraz wykazania argumentów potwierdzających ich zasadność bądź bezzasadność. Przepis art. 290 § 2 KK ogranicza możliwość orzeczenia nawiązki jedynie przy skazaniu za wyrąb drzewa w lesie lub kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, nie dotyczy sytuacji kradzieży drewna. SN uchylił część wyroku dotyczącą nawiązki, gdyż sprawca został skazany za kradzież drewna, a nie drzewa.

Tematyka: art. 433 § 2 KPK, art. 457 § 3 KPK, art. 290 § 2 KK, kradzież drewna, nawiązka, SN, RPO, kasacja, rażące naruszenie, apelacja, prawo materialne

Zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga rzetelnego ustosunkowania się do zarzutów zawartych w środku odwoławczym oraz wykazania argumentów potwierdzających ich zasadność bądź bezzasadność. Przepis art. 290 § 2 KK ogranicza możliwość orzeczenia nawiązki jedynie przy skazaniu za wyrąb drzewa w lesie lub kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, nie dotyczy sytuacji kradzieży drewna. SN uchylił część wyroku dotyczącą nawiązki, gdyż sprawca został skazany za kradzież drewna, a nie drzewa.

Zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko
niepomięcia żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz także rzetelnego ustosunkowania
się do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi, znajdującymi oparcie w ujawnionych w sprawie
okolicznościach, argumentami, dlaczego uznano poszczególne zarzuty zawarte we wniesionym środku
odwoławczym za zasadne bądź też za bezzasadne. Przepis art. 290 § 2 KK, ogranicza wyraźnie możliwość
orzeczenia nawiązki jedynie w razie skazania sprawcy za wyrąb drzewa w lesie, o którym mowa w § 1 tego
przepisu, albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego. Nie odnosi się on tym samym do sytuacji,
gdy sprawca zostaje skazany nie za kradzież drzewa, lecz za kradzież drewna.
Stan faktyczny
SN rozpoznał kasację wniesioną na korzyść skazanego z art. 278 § 1 KK przez Rzecznika Praw Obywatelskich
(dalej: RPO) od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach (dalej: SO) z 19.2.2020 r., IX Ka 1772/19 utrzymującego
w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Końskich (dalej: SR) z 12.7.2019 r., II K 223/14. Wydanym rozstrzygnięciem SN
uchylił pkt I zaskarżonego wyroku w części utrzymującej w mocy rozstrzygnięcie w zakresie orzeczonej nawiązki.
W sprawie skazany został oskarżony o to, że w 27.9.2013 r. w kompleksie leśnym Leśnictwa dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia drewna sosnowego, o łącznej masie 14,5 m3 wartości nie mniejszej niż 1.879,50 zł na szkodę
Nadleśnictwa, tj. o czyn z art. 278 § 1 KK (pkt I wyroku).
SR, po zmodyfikowaniu opisu czynu, uznał oskarżonego za winnego, kwalifikując czyn ten jako występek z art. 278 §
1 KK i za to na podstawie art. 278 § 1 KK i art. 33 § 1, 2 i 3 KK wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności
i karę grzywny w ilości 100 stawek dziennych, przy przyjęciu, iż wysokość jednej stawki dziennej jest równoważna
kwocie 30 zł.
Na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 pkt 1 KK w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie
ustawy z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396)
w zw. z art. 4 § 1 KK wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego w pkt I wyroku kary pozbawienia wolności
warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata (pkt II wyroku), zaś na podstawie art. 290 § 2 KK orzekł od
oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego Lasów Państwowych – Nadleśnictwa nawiązkę w wysokości 3.215,40 zł (pkt
III wyroku).
Apelację od powyższego wyroku wniósł m.in. obrońca oskarżonego. Zarzucił mu m.in. obrazę przepisów prawa
materialnego w postaci art. 290 § 2 KK poprzez mylne uznanie, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do
orzeczenia nawiązki. W uzasadnieniu apelacji m.in. wskazał, że „nie ma podstaw prawnych w niniejszej sprawie do
obciążania oskarżonego nawiązką z tytułu art. 290 § 2 KK, albowiem przepis ten dotyczy nawiązki w przypadku
skazania za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, zaś skazany został uznany za
winnego dokonania zaboru w celu przywłaszczenia drewna sosnowego a nie drzewa (w tym wypadku
sosnowego) o jakim mowa w art. 290 § 2 KK.
SO utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, że zasadnie orzeczono nawiązkę
w oparciu o przepis art. 290 § 2 KK, gdyż przepis ten dotyczy nie tylko wyrębu drzewa, ale również przypadków jego
kradzieży kwalifikowanych z art. 278 § 1 KK, jeśli dokonano kradzieży drzewa wyrąbanego lub powalonego. Wskazał
dalej, że w przedmiotowej sprawie skradzione zostało wprost z lasu drzewo wyrąbane, które nie zostało jeszcze
przetworzone na materiał budowlany lub inny materiał użytkowy.
Kasacja RPO
RPO zaskarżył wyrok w zakresie, w jakim SO utrzymał w mocy orzeczenie o nawiązce i zarzucił rażące i mające
istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, polegające
na niewłaściwym przeprowadzeniu kontroli apelacyjnej oraz nieprawidłowym rozważeniu i ustosunkowaniu się
w części motywacyjnej uzasadnienia zaskarżonego wyroku do podniesionego w apelacji obrońcy zarzutu naruszenia
przepisu prawa materialnego, tj. art. 290 § 2 KK, na podstawie którego wobec oskarżonego orzeczono nawiązkę,
podczas gdy orzeczenie nawiązki na podstawie tego przepisu nie było możliwe, bowiem oskarżony został skazany
za kradzież drewna sosnowego, a nie za wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim SO utrzymał w mocy orzeczenie o nawiązce
zawarte w punkcie III wyroku SR oraz uchylenie orzeczenia o nawiązce zawartego w wyroku SR.




Stanowisko SN
SN podzielił stanowisko RPO, że w niniejszej sprawie doszło do rażącego naruszenia przepisów wskazanych
w zarzucie kasacji, co z uwagi na charakter tych uchybień i ich następstwa - miało istotny wpływ na treść wyroku
w zaskarżonej części.
Trafnie w kasacji przywołał te orzeczenia SN, które wskazują na to, że zrealizowanie obowiązków wynikających
z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko niepomięcia żadnego zarzutu podniesionego w środku
odwoławczym, lecz także rzetelnego ustosunkowania się do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi,
znajdującymi oparcie w ujawnionych w sprawie okolicznościach, argumentami, dlaczego uznano poszczególne
zarzuty zawarte we wniesionym środku odwoławczym za zasadne bądź też za bezzasadne. Do naruszenia tych
przepisów może bowiem dojść nie tylko wtedy, gdy sąd II instancji pomija w swoich rozważaniach zarzuty zawarte
w apelacji, lecz również wtedy, gdy analizuje je w sposób odbiegający od standardów kontroli instancyjnej lub wręcz
ogranicza się do ogólnikowego stwierdzenia, że zarzut jest zasadny lub że jest niezasadny. Analiza uzasadnienia
zaskarżonego kasacją wyroku pozwala na uznanie, że SO w Kielcach nie sprostał wymogom określonym we
wskazanych wyżej przepisach, co doprowadziło do wydania wyroku z rażącym naruszeniem art. 290 § 2 KK.
Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie SN, przepis art. 290 § 2 KK, ogranicza wyraźnie możliwość
orzeczenia nawiązki jedynie w razie skazania sprawcy za wyrąb drzewa w lesie, o którym mowa w § 1 tego
przepisu, albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego. Nie odnosi się on tym samym do sytuacji,
gdy sprawca zostaje skazany nie za kradzież drzewa, lecz za kradzież drewna.
Od dawna też w orzecznictwie istnieje zgodność co do tego, że pod pojęciem „drzewa” - w rozumieniu art. 290 § 2
KK - należy przyjmować drzewo w stanie surowym, to jest takim, w jakim pozostało w lesie po wyrąbaniu lub
powaleniu, a więc w żaden sposób nieprzerobionego (por. uchwała SN z 21.1.1972 r., VI KZP 55/71, 
; wyrok
SN z 2.4.2012 r., V KK 429/11, 
; wyrok SN z 16.7.2013 r., III KK 196/13, 
).
Skazanemu przypisano czyn polegający na zaborze w celu przywłaszczenia drewna sosnowego, a nie drzewa
w warunkach wskazanych w art. 290 § 2 KK. Skoro skazany dopuścił się zaboru w celu przywłaszczenia drewna
sosnowego, pociętego już na kawałki i składowanego na stosie, a więc drewna powstałego z przerobienia drzew
wyrąbanych na materiał użytkowy przeznaczony do sprzedaży, brak było podstaw faktycznych i prawnych do
orzeczenia nawiązki w wysokości podwójnej wartości przedmiotu przypisanego przestępstwa w myśl art. 290 § 2 KK.
W niniejszej sprawie doszło zatem do rażącego naruszenia prawa materialnego, które przy tym miało istotny wpływ
na treść zaskarżonego wyroku bowiem prawidłowe rozważenie i odniesienie się do zarzutu obrońcy w apelacji, mogło
w konsekwencji doprowadzić sąd odwoławczy do wydania orzeczenia o odmiennej treści, od tego, które zapadło.

Komentarz
Sprawa opisana w omawianym wyroku wymagała interwencji RPO, które koncentrowała się na istotnych zarzutach
względem standardów kontroli odwoławczej sprawowanej przez sądy karne. Zarzuty apelacji muszą być skrupulatnie
rozpoznane, nie wystarczy wskazanie sądu II instancji, że zarzutami apelacji nie sposób się zgodzić. W tej sprawie
pobieżna analiza zarzutów apelacji doprowadziła do sytuacji, w której sąd odwoławczy nie dostrzegł istotnego
naruszenia przepisów prawa materialnego, co z kolei miało znaczenia dla wymierzenia sankcji. Na gruncie prawa
karnego – choć nie tylko – drzewo to nie drewno. Nawiązka określona w art. 290 § 2 KK może być orzeczona
względem czynów opisanych w KK odnośnie drzewa, ale już nie drewna.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z 16.11.2022 r., III KK 328/22, 








Sprawa wyraźnie ilustruje konieczność rzetelnego rozpatrzenia zarzutów apelacyjnych oraz zgodności orzeczenia z przepisami prawa materialnego. Rażące naruszenie art. 290 § 2 KK doprowadziło do błędnego orzeczenia nawiązki. W konsekwencji, sąd odwoławczy mógłby wydać inny wyrok, gdyby właściwie rozpatrzył argumentację apelacyjną.