Podstawa skazania bez rozprawy

Tematyka: Podstawa skazania bez rozprawy, art. 335 § 1 KPK, skazanie bez rozprawy, alimentacja, przestępstwo z art. 209 § 1 KK, uporczywe uchylanie się od obowiązków, kasacja, zaskarżony wyrok, uchylenie wyroku, ponowne rozpoznanie sprawy

Skazanie bez rozprawy na wniosek dołączony przez prokuratora do aktu oskarżenia, a więc w trybie art. 335 §
1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2015 r., mogło mieć miejsce jedynie wówczas, gdy okoliczności
popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budziły wątpliwości.
Opis stanu faktycznego
L.J. został oskarżony o to, że:
• W okresie od 1.3.2009 r. do 31.1.2010 r. w T. uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim obowiązku
łożenia na utrzymanie swojej małoletniej córki, O.G., czym naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych
potrzeb życiowych, tj. o popełnienie przestępstwa z art. 209 § 1 KK;
• W okresie od 1.6.2011 r. do 31.10.2012 r. oraz od 6.11.2012 r. do 5.2.2013 r. w T. uporczywie uchylał się od
wykonania ciążącego na nim obowiązku, o którym mowa w pkt. 1.
Powołując się na dyspozycję art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 1.7.2015 r., w treści aktu oskarżenia
skierowanego do Sądu 27.12.2013 r. Prokurator zawarł wniosek o skazanie L.J. bez przeprowadzenia rozprawy,
który zyskał akceptację SR w T. Sąd ten uznał L.J. za winnego popełnienia zarzucanych mu opisanych czynów,
z których każdy wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 209 § 1 KK, i wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat.
Wskazany wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 25.2.2014 r. SR w T.
postanowieniem zarządził wobec L.J. wykonanie warunkowo zawieszonej kary.
Kasację od wyroku SR na korzyść skazanego L.J. wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżając to orzeczenie
w całości, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 1.7.2015
r., oraz art. 413 § 2 pkt. 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK.
Wskazując na powyższy zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w T. do
ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał
SR w T. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja jest oczywiście zasadna, wobec czego podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału
stron (art. 535 § 5 KPK).
Należy przyznać, że orzeczenie SR zapadło z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą wskazanych
w petitum kasacji przepisów postępowania. Skazanie bez rozprawy na wniosek dołączony przez Prokuratora do aktu
oskarżenia, a więc w trybie art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2015 r., mogło mieć miejsce
jedynie wówczas, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budziły wątpliwości. Brak
wątpliwości obejmuje zarówno kwestię ustaleń w zakresie sprawstwa, jak i innych, równie istotnych okoliczności
rzutujących na dokonanie właściwej oceny prawnej danego czynu. Kontrola wniosku złożonego w trybie art. 335 KPK
wymaga zatem weryfikacji z punktu widzenia zgodności wszystkich zawartych w nim propozycji z regułami
obowiązującego prawa materialnego oraz procesowego. W kontekście art. 209 § 1 KK niezbędne było zatem
dokonanie oceny prawidłowości postawionego w akcie oskarżenia zarzutu z punktu widzenia prawidłowości ram
czasowych wyznaczających granice czasowe popełnienia przestępstwa niealimentacji. Tylko bowiem prawidłowe
określenie wszystkich znamion podmiotowych i przedmiotowych tego przestępstwa in concreto w akcie oskarżenia
mogło skutkować brakiem wątpliwości co do sprawstwa i winy, a w konsekwencji prowadzić do uwzględnienia
wniosku o skazanie bez rozprawy. W przeciwnym razie konieczne było rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych,
na co wskazuje art. 343 § 7 KPK.
Skarżący trafnie wywiódł w kasacji, że zaniechania SR w zakresie prawidłowej kontroli wszystkich aspektów
zarzucanych, a następnie przypisanych oskarżonemu czynów, zwłaszcza w kontekście jego uprzedniej karalności za
przestępstwo niealimentacji, doprowadziły do wydania orzeczenia skazującego L.J., m.in. za fragment czynu, za
który został on już w przeszłości prawomocnie skazany.

Jak wynika bowiem z informacji z Krajowego Rejestru Karnego, L.J. był skazany wyrokiem SR w T. za czyn z art. 209
§ 1 KK, popełniony wobec małoletniej O.G. w okresie od sierpnia 2008 r. do stycznia 2009 r. oraz od kwietnia 2009 r.
do września 2009 r. w T. w ten sposób, że uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim obowiązku
opieki z mocy ustawy i ugody zawartej przed SR w T., czym naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych
potrzeb życiowych. Wyrok ten uprawomocnił się 9.3.2010 r.
Porównanie zatem opisu czynu przypisanego wyrokiem z 1.3.2010 r., zwłaszcza okresu jego popełnienia od kwietnia
2009 r. do września 2009 r., z czynem zarzucanym i ostatecznie również przypisanym L.J. zaskarżonym wyrokiem,
wskazującym na popełnienie przestępstwa z art. 209 § 1 KK w okresie od 1.3.2009 r. do 31.1.2010 r., prowadzi do
oczywistego wniosku, że przypisane skazanemu L.J. kolejne przestępstwa zostały popełnione na szkodę tej samej
małoletniej pokrzywdzonej, w częściowo pokrywającym się czasie. Okres uchylania się skazanego od obowiązku
opieki, przypisany na mocy drugiego z wydanych wyroków, w przeważającej części zawiera się bowiem w granicach
czasowych objętych skazaniem w sprawie uprzednio rozpoznanej i prawomocnie zakończonej.
Te okoliczności, jako budzące zasadnicze wątpliwości w rozumieniu art. 335 § 1 KPK w brzmieniu obowiązującym
przed 1.7.2015 r., przeciwstawiały się uwzględnieniu wniosku prokuratora i skazaniu oskarżonego L.J. bez rozprawy.
Sam fakt złożenia przez Prokuratora wniosku w trybie art. 335 § 1 KPK nie zwalniał Sądu meriti z analizy
dotychczasowych prawomocnych skazań zapadłych wobec L.J., a zwłaszcza z precyzyjnego określenia czasu
popełnienia przestępstwa, czego bezwzględny wymóg zawiera art. 413 § 2 pkt 1 KPK.
Trzeba zaznaczyć, że skazanie L.J. za przestępstwo obejmujące określony okres uchylania się od świadczeń
alimentacyjnych nie skutkuje dla niniejszej sprawy przeszkodą w postaci negatywnej przesłanki procesu, tj. powagą
rzeczy osądzonej, o jakiej mowa w art. 17 § 1 pkt. 7 KPK. W orzecznictwie SN podkreśla się bowiem, że w przypadku
przestępstw niealimentacji, które należą do kategorii tzw. przestępstw zbiorowych, o tożsamości czynów, a więc
także o powadze rzeczy osądzonej, można mówić wyłącznie wówczas, gdy okresy uporczywego uchylania się od
obowiązku opieki, a więc też od obowiązku świadczeń alimentacyjnych, ustalone w kolejno rozpoznawanych
sprawach, pokrywają się ze sobą, lub gdy okres określony w sprawie następnej został w całości objęty skazaniem
w sprawie rozpoznawanej poprzednio, prawomocnie już zakończonej. Stanowisko takie wynika przede wszystkim
z faktu, iż prawomocne skazanie sprawcy przestępstwa niealimentacji przez ściśle określony czas nie zwalnia go od
odpowiedzialności karnej w razie uporczywego uchylania się od wykonania nałożonych nań świadczeń
alimentacyjnych w dalszym okresie, gdyż obowiązek opieki, materializujący się w tych świadczeniach, nadal
obowiązuje. Dalsze uchylania się od tego obowiązku, przy spełnieniu pozostałych znamion przestępstwa, stanowi
bowiem nowy czyn przestępny, którego granice czasowe powinny być dokładnie zakreślone w opisie przypisanego
czynu, w wyroku skazującym, zgodnie z brzmieniem art. 413 § 2 pkt. 1 KPK (zob. wyrok SN: z 14.12.2001 r., II KKN
37/01,
, oraz z 27.1.2022 r., IV KK 705/21,
).
SR nie dopełnił ustawowego obowiązku wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, a zwłaszcza uprzedniej
karalności oskarżonego, gdyż gdyby to uczynił, byłby co najwyżej władny do prawnokarnej oceny zachowania L.J.
w przedziale czasowym od 1.3.2009 r. do końca tego miesiąca oraz od 10.2009 r. do 31.1.2010 r., pod warunkiem
spełnienia wszystkich znamion art. 209 § 1 KK.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że w określonej sytuacji zaskarżony kasacją wyrok
należało uchylić w całości, z uwagi na zastosowanie przez SR przepisu art. 91 § 1 KK i wymierzenie oskarżonemu za
oba czyny jednej kary. Znaczące zredukowanie okresu przestępnego zachowania w zakresie jednego z czynów, do
czego może dojść przy ponownym rozpoznaniu sprawy, niewątpliwe może jednocześnie w istotny sposób rzutować
na wymiar reakcji karnej. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd I instancji, w myśl powinności utrzymania
odpowiedniego standardu postępowania uwzględni powołane wyżej okoliczności, a tym samym uniknie zaistniałych
uchybień procesowych.

Wyrok SN z 15.12.2022 r., IV KK 322/22,

Reasumując, SN uznał, że skazanie L.J. bez rozprawy w tym przypadku było nieuzasadnione, ze względu na rażące nieprawidłowości w akcie oskarżenia oraz nieuwzględnienie poprzednich skazań oskarżonego za podobne czyny. Kwestionowano również zasadność wymierzenia jednej kary za oba czyny.