Rażące naruszenie prawa skutecznym zarzutem kasacyjnym

Tematyka: rażące naruszenie prawa, skuteczny zarzut kasacyjny, art. 523 KPK, wyrok sądowy, kasacja, przepisy prawa materialnego, przepisy procesowe

Z dyspozycji art. 523 § 1 KPK wynika, że skutecznym zarzutem kasacyjnym może być tylko taki, który
wskazuje na rażące naruszenie prawa, mające istotny wpływ na treść orzeczenia. O wpływie „rażącego
naruszenia prawa” na treść zaskarżonego orzeczenia w rozumieniu art. 523 § 1 KPK można natomiast mówić
jedynie wówczas, gdy jest możliwe wykazanie, że kwestionowane rozstrzygnięcie byłoby w zasadniczy
sposób odmienne od tego, które zostało wydane w sprawie.
Opis stanu faktycznego
SR w R. uznał J.M. za winnego pięciu czynów zabronionych:
• Z art. 271 § 3 KK i art. 18 § 3 KK w zw. z art. 286 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 4 § 1 KK, za który
wymierzono mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;
• Z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 4 § 1 KK, za który wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;
• Z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 4 § 1 KK, za który wymierzono mu karę roku pozbawienia
wolności;
• Z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK w zw. z art. 4 § 1 KK, za który wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności;
• Z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 4 § 1 KK, za który wymierzono mu karę 10 miesięcy pozbawienia
wolności.
Kary jednostkowe zostały połączone i jako karę łączną wymierzono J.M. karę roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności.
Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrońcę J.M., który zaskarżył go w całości, zarzucając: obrazę przepisów
prawa materialnego, tj. art. 286 § 1 KK i art. 7 KPK, błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia, mający w ocenie skarżącego wpływ na jego treść, a także rażącą niewspółmierność orzeczonej kary
łącznej.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów,
ewentualnie przez wymierzenie oskarżonemu kary o łagodniejszym charakterze.
Po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonego SO w R. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił
orzeczenie o karze łącznej. Ustalił, że cztery przypisane czyny zostały popełnione w warunkach ciągu przestępstw
i za nie wymierzył oskarżonemu karę roku pozbawienia wolności. Ponadto SO połączył wymierzone kary i jako karę
łączną orzekł karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności.
Kasację od powyższego wyroku wniósł obrońca skazanego. Zaskarżył go w całości, zarzucając naruszenie
bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt. 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK oraz rażące
naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 § 1 KK, i procesowego: art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3
KPK; art. 433 § 1 in fine KPK w zw. z art. 413 § 2 pkt. 1 KPK; art. 440 KPK; art. 433 § 1 in fine KPK w zw. z art. 455
KPK.
W oparciu o powyższe zarzuty obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku SO w R. i uniewinnienie
oskarżonego od zarzuconych mu czynów z uwagi na oczywiście niesłuszne skazanie, ewentualnie umorzenie
postępowania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu Sądowi.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Rejonowej w R. wniósł o jej oddalenie jako oczywiście
bezzasadnej.
Po rozpoznaniu kasacji obrońcy skazanego SN postanowił oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co umożliwiło jej oddalenie na posiedzeniu w trybie art.
535 § 3 KPK. W pierwszym z zarzutów skarżący podnosił zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439
§ 1 pkt. 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK. Zarzut ten był oczywiście bezzasadny.
Ustalenie, czy dane działanie jest czynem ciągłym, czy ciągiem przestępstw, należy do sfery ustaleń faktycznych,
i nie może być wprost kwestionowane w kasacji. Z kolei w apelacji nie został podniesiony zarzut obrazy art. 12 KK,

art. 91 KK, ani żadnego innego przepisu dotyczącego tych instytucji. Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia,
że stosując instytucję z art. 91 KK w tej konkretnej sprawie, Sąd odwoławczy z urzędu działał na korzyść skazanego.
Rozpoznając zarzut z art. 438 pkt. 4 KPK, Sąd odwoławczy z urzędu objął część czynów konstrukcją ciągu
przestępstw, co w ostateczności przełożyło się na obniżenie kary łącznej z roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności na
rok i 2 miesiące pozbawienia wolności.
Sposób rozważenia przez SO zarzutów apelacyjnych odnoszących się do kwestii zamiaru należy uznać za
prawidłowy. Nie doszło w tym względzie do rażącego naruszenia art. 433 § 2 w zw. z art. 455 KPK.
Sąd odwoławczy bardzo szczegółowo wyjaśnił, dlaczego mimo literalnego braku wskazania tego znamienia
w opisach czynów przypisanych skazanemu nie doszło do obrazy prawa materialnego ani rażącego naruszenia art.
413 § 2 pkt. 1 KPK. Argumentacja ta sprowadza się do wskazania, że jeśli z całokształtu opisu czynu jednoznacznie
wynika, iż to niewskazane literalnie znamię zostało zrealizowane, a także jeśli zostało ono zawarte w opisie czynu,
ale nie wprost, tylko w sposób opisowy, to taki opis czynu czyni zadość wymogom ustawowym. Stanowisko to
znajduje oparcie w orzecznictwie. Otóż „zawarty w wyroku skazującym opis czynu musi być tak skonstruowany, aby
odzwierciedlał realizację przez oskarżonego wszystkich ustawowych znamion przypisanego mu przestępstwa.
Jakkolwiek najłatwiej jest to osiągnąć korzystając z języka ustawy, to jednak nie jest to wymóg kodeksowy. Z treści
art. 413 § 2 pkt. 1 KPK nie wynika bowiem, ażeby w opisie czynu należało używać słów ustawy, określających
poszczególne znamiona przestępstwa. Chodzi natomiast o to, aby ten opis odpowiadał znaczeniu wszystkich
znamion ustawowych konkretnego przestępstwa. Przy opisie czynu należy posłużyć się takimi sformułowaniami,
które w sposób niebudzący wątpliwości odpowiadają treści poszczególnych znamion przypisanego sprawcy czynu
zabronionego” (postanowienie SN z 11.3.2021 r., V KK 21/21,
). W tej sprawie w przypadku pomocnictwa do
oszustwa w opisie czynu mowa jest o tym, iż osoba, której pomagał skazany, przedłożyła pracownikowi banku
dokument, który nie zawierał w swej treści danych odpowiadających rzeczywistości. Z kolei w przypadku pozostałych
czynów popełnionych na szkodę kontrahentów skazanego posłużono się zwrotami wskazującymi na brak po jego
stronie zamiaru wywiązania się z przyjętych na siebie zobowiązań. Jak słusznie podkreślił Sąd odwoławczy, strona
umowy cywilnoprawnej, która zawiera ją, nie zamierzając się z niej wywiązać, niewątpliwie wprowadza w błąd
kontrahentów co do realizacji postanowień umowy. Sąd Odwoławczy nie naruszył prawa, a tym bardziej rażąco,
uznając, że taki opis czynów oddaje istotę znamion przestępstwa oszustwa i odpowiada „wprowadzeniu w błąd”.
Trzeba podkreślić, że Sąd odwoławczy z urzędu powziął wątpliwość co do prawidłowości uwzględnienia w kwalifikacji
prawnej czynu także art. 271 § 3 KK. Wyjaśnił jednak rzetelnie, dlaczego nie zastosował w tej sprawie art. 455 KPK,
podkreślając, że ewentualna zmiana kwalifikacji prawnej musiałaby wiązać się ze zmianą ustaleń faktycznych. Sąd
ten wyjaśnił też, dlaczego wyrok Sądu I instancji nie jest rażąco niesprawiedliwy i dlaczego dokonanie jego zmiany na
podstawie art. 440 KPK nie jest uzasadnione. Sąd odwoławczy zwrócił przy tym uwagę, że SR zaniechał rozważenia,
czy zachowanie J.M. nie wyczerpywało również znamion strony przedmiotowej pomocnictwa do czynu z art. 297 § 1
KK, przy czym ewentualnej korekcie wyroku na niekorzyść skazanego stał na przeszkodzie zakaz reformationis in
peius.

Komentarz
Rozwijając tezę postanowienia SN, należy wskazać, że nie wystarczy samo podniesienie zarzutu naruszenia
konkretnego przepisu, ale trzeba wykazać w drodze umotywowanego wywodu, że w realiach konkretnej sprawy,
w wyniku wadliwych decyzji sądu, rzeczywiście doszło do naruszenia w stopniu rażącym określonego przepisu, a sąd
miał obowiązek postąpić inaczej, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do wydania innego rozstrzygnięcia niż
zaskarżone (por. postanowienie SN z 23.11.2021 r., III KK 197/21,
). Jest oczywiste, że nie sposób przyjąć,
aby niezastosowanie przez SO z urzędu art. 440 KPK stanowiło rażące naruszenie prawa, które miało istotny wpływ
na treść orzeczenia. Wobec oczywistej bezzasadności zarzutów kasacyjnych, kasację obrońcy skazanego należało
oddalić w trybie art. 535 § 3 KPK.

Postanowienie SN z 1.12.2022 r., IV KK 721/21,

Rozwijając tezę postanowienia SN, należy wskazać, że nie wystarczy samo podniesienie zarzutu naruszenia konkretnego przepisu, ale trzeba wykazać w drodze umotywowanego wywodu, że w realiach konkretnej sprawy, w wyniku wadliwych decyzji sądu, rzeczywiście doszło do naruszenia w stopniu rażącym określonego przepisu, a sąd miał obowiązek postąpić inaczej, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do wydania innego rozstrzygnięcia niż zaskarżone. Jest oczywiste, że nie sposób przyjąć, aby niezastosowanie przez SO z urzędu art. 440 KPK stanowiło rażące naruszenie prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia. Wobec oczywistej bezzasadności zarzutów kasacyjnych, kasację obrońcy skazanego należało oddalić w trybie art. 535 § 3 KPK.