Res iudicata w przypadku wyroku łącznego
W przypadku wyroku łącznego dotyczącego tej samej osoby i tych samych skazań, które objęte były wcześniejszym wyrokiem, rażące naruszenie prawa może prowadzić do uchylenia orzeczenia. Przypadek ten stanowi negatywną przesłankę procesową zgodnie z art. 17 KPK.
Tematyka: Res iudicata, wyrok łączny, rażące naruszenie prawa, art. 17 KPK, uchylenie orzeczenia, umorzenie postępowania, naruszenie powagi rzeczy osądzonej, SN, kasacja
W przypadku wyroku łącznego dotyczącego tej samej osoby i tych samych skazań, które objęte były wcześniejszym wyrokiem, rażące naruszenie prawa może prowadzić do uchylenia orzeczenia. Przypadek ten stanowi negatywną przesłankę procesową zgodnie z art. 17 KPK.
W przypadku gdy wobec tej samej osoby zapadły dwa prawomocne wyroki łączne, obejmujące te same skazania, które objęte były tym węzłem w wyroku, który uprawomocnił się wcześniej, drugi z tych wyroków dotknięty jest w tym zakresie rażącym naruszeniem prawa, zaliczanym do tzw. bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia, przewidzianym w art. 439 § 1 pkt. 8 KPK, określanym jako naruszenie powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 KPK). Taka sytuacja stanowi ujemną przesłankę procesową, przewidzianą w przepisie art. 17 § 1 pkt. 7 KPK, w zakresie wydania kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie, w przypadku gdy w orzeczeniu wydawanym później miało dojść do rozstrzygnięcia tego, czy dokładnie te same skazania za czyny jednostkowe spełniają warunki do objęcia ich węzłem kary łącznej w wyroku łącznym. Opis stanu faktycznego SR w Ś. w wyroku łącznym z 8.12.2021 r. orzekł, że M.F. został skazany czterema prawomocnymi wyrokami na karę łączną roku pozbawienia wolności. Wyrok uprawomocnił się 26.2.2022 r. Kasację na korzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając powyższy wyrok w części orzekającej o karze łącznej, podnosząc zarzut rażącego naruszenia przepisu prawa karnego procesowego, tj. art. 17 § 1 pkt. 7 KPK, polegającego na orzeczeniu wobec skazanego M.F. kary łącznej obejmującej kary wymierzone prawomocnymi wyrokami SR w Ś. oraz wyrokiem SR w J., które to skazania zostały objęte prawomocnym wyrokiem łącznym SR w J. z 13.1.2022 r., co skutkowało zaistnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej, przewidzianej w art. 439 § 1 pkt. 8 KPK. W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i umorzenie w tym zakresie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt. 7 KPK. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego SN uchylił wyrok łączny. Równocześnie nie uwzględnił wniosku obrońcy skazanego o przyznanie kosztów obrony udzielonej skazanemu w postępowaniu kasacyjnym. Uzasadnienie SN Zdaniem SN kasacja okazała się zasadna w stopniu oczywistym, uzasadniającym jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Należy się zgodzić ze skarżącym, że wyrok łączny SR w Ś. z 8.12.2021 r. w zakresie, w jakim orzeczono wobec skazanego karę łączną, został wydany z rażącym i mającym istotny wpływ na jego treść naruszeniem przepisów prawa procesowego, wskazanym w zarzucie kasacji, choć, co warto podkreślić, nie z przyczyn leżących po stronie procedującego Sądu. Wskutek prowadzonych w tym samym czasie postępowań w przedmiocie wydania wyroku łącznego wobec skazanego M.F. przez dwa rożne sądy doszło do wydania dwóch tożsamych rozstrzygnięć łączących kary ograniczenia wolności i pozbawienia wolności, wymierzone prawomocnymi wyrokami SR w Ś. oraz wyrokiem SR w J., a zatem zaistnienia uchybienia określanego jako naruszenie powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 KPK). Co prawda zaskarżony kasacją wyrok łączny SR w Ś. został wydany wcześniej niż wyrok łączny SR w J. w sprawie II K 389/21 (wyrok z 13.1.2022 r.), jednak uprawomocnił się później (wyrok łączny w sprawie II K 546/21 - prawomocny 26.2.2022 r.; wyrok łączny w sprawie II K 389/21 - prawomocny 21.1.2022 r.), i w kontekście właśnie tej daty (prawomocności) to wyrok łączny SR w Ś. obarczony był przeszkodą procesową w postaci res iudicata (art. 17 § 1 pkt 7 KPK). SN podkreślał już w swoim orzecznictwie, że w wypadku gdy wobec tej samej osoby zapadły dwa prawomocne wyroki łączne, obejmujące te same skazania, które objęte były tym węzłem w wyroku, który uprawomocnił się wcześniej, drugi z tych wyroków dotknięty jest w tym zakresie rażącym naruszeniem prawa, zaliczanym do tzw. bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia, przewidzianym w art. 439 § 1 pkt. 8 KPK, określanym jako naruszenie powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 KPK). Taka sytuacja stanowi ujemną przesłankę procesową, przewidzianą w przepisie art. 17 § 1 pkt. 7 KPK, w zakresie wydania kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie, w przypadku gdy w orzeczeniu wydawanym później miało dojść do rozstrzygnięcia tego, czy dokładnie te same skazania za czyny jednostkowe spełniają warunki do objęcia ich węzłem kary łącznej w wyroku łącznym (por. wyrok SN z 30.11.2011 r., II KK 149/11, ). W tym stanie rzeczy niczego nie zmienia to, że orzekając w przedmiocie wyroku łącznego, SR w Ś. orzekał w odmiennej konfiguracji przedmiotowej, niż SR w J. Mimo tego, że przedmiotem postępowania w sprawie SR. w Ś. dodatkowo pozostawał inny wyrok wydany przez ten Sąd, to w konsekwencji przy różnym zakresie rozpoznania doszło do wydania orzeczenia obejmującego te same skazania, co w wyroku SR w J. Stwierdzenie powyższego uchybienia w postaci powagi rzeczy osądzonej, a w konsekwencji, wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej przewidzianej w art. 439 § 1 pkt. 8 KPK, musiało skutkować uchyleniem przez SN wyroku łącznego w jego zaskarżonej części i wydaniem orzeczenia następczego w postaci umorzenia postępowania w tym zakresie. Jeżeli sąd meriti wykładałby prawidłowo normę art. 4 § 1 KK w odniesieniu do przepisów art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z 19.6.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID- 19 (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2141; dalej: DopłKredBankCOVID19U), to dostrzegłby istnienie warunków do orzeczenia kary łącznej co do wszystkich skazań objętych przedmiotem postępowania w sprawie SR w Ś., a to doprowadziłoby do niemożności wydania orzeczenia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 572 KPK. Wniosek obrońcy skazanego o przyznanie kosztów obrony udzielonej skazanemu w postępowaniu kasacyjnym nie mógł zostać uwzględniony. Po pierwsze, należy przypomnieć, że w myśl art. 84 § 1 i 2 KPK obrońca z urzędu wyznaczony w postępowaniu rozpoznawczym po jego prawomocnym zakończeniu jest jedynie uprawniony, ale już nie zobowiązany, do pełnienia swych obowiązków obrończych, co oznacza, iż nie ma podstaw prawnych do przyznania wynagrodzenia za te czynności procesowe, co do których wykonania obrońca z urzędu nie został wyznaczony (zob. postanowienia SN: z 15.1.2013 r., II KZ 56/12, ; z 19.4.2007 r., II KK 317/06, ). Po drugie, w tej sprawie, zainicjowanej kasacją Prokuratora Generalnego wywiedzioną na korzyść skazanego i rozpoznaną na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK, czynności obrońcy ograniczyły się do złożenia przez nią dwuzdaniowego pisma zatytułowanego „Odpowiedź obrońcy na kasację”. Zdaniem SN ani obszerność złożonego pisma stanowiącego wyłącznie wyraz zajmowanego przez obrońcę stanowiska wobec złożonej skargi („oświadczam, iż popieram treść zawartą w kasacji”), ani tym bardziej brak zawartości merytorycznej odnoszonej się do problematyki kasacji, nie uzasadnia przyznania obrońcy wynagrodzenia w wysokości stawki minimalnej przewidzianej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 18). Mając na uwadze te argumenty, należało oddalić wniosek. Komentarz Warto wskazać, że pogląd prawny wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, który stał się podstawą umorzenia postępowania w zakresie objęcia wyrokiem łącznym skazania w sprawie SR w Ś. jest błędny. Sąd ten nie dostrzegł argumentacji przedstawionej przez SN w postanowieniu z 13.10.2021 r., I KZP 2/21, . SN stwierdził przecież, że przepisy art. 81 ust. 1 i 2 DopłKredBankCOVID19U nie wyłączają stosowania art. 4 § 1 KK, w sytuacji gdy tylko jedna z kar, których połączenie sąd rozważa w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego, została prawomocnie orzeczona do 23.6.2020 r. albo po tej dacie. Kara opisana w wyroku zaskarżonym kasacją została wymierzona po 23.6.2020 r. i w tym stanie prawnym stała się prawomocna. Wyrok SN z 6.12.2022 r., I KK 413/22,
Wyrok SN uchylający wyrok łączny wskazał na istotne naruszenia prawa procesowego, co skutkowało umorzeniem postępowania w części dotyczącej kary łącznej. Argumentacja prawna wykorzystana w uzasadnieniu wyroku została podważona przez SN.