Przestępstwa publicznego udostępnienia informacji oraz nawoływania do udostępnienia informacji

Od 1.1.2023 r. obowiązuje nowa ustawa zmieniająca Kodeks karny wykonawczy oraz wprowadzająca nowe typy przestępstw. Przestępstwa publicznego udostępnienia informacji oraz nawoływania do udostępnienia informacji budzą kontrowersje i podnoszą kwestie zgodności z zasadami legislacyjnymi. Proces legislacyjny oraz wprowadzenie nowych przepisów były przedmiotem dyskusji w Sejmie i Senacie. Ustawa, mimo zastrzeżeń, została ostatecznie uchwalona, co ma istotne konsekwencje dla karalności określonych zachowań.

Tematyka: przestępstwa, udostępnienie informacji, nawoływanie, kodeks karny, funkcjonariusz publiczny, bezpieczeństwo publiczne, Senat, Sejm, procedura ustawodawcza, kontrowersje, zasady prawa karnego, karalność

Od 1.1.2023 r. obowiązuje ustawa z 5.8.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1855), która wprowadziła m.in. nowe typy przestępstw do ustawy z 6.6.1997
r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138; dalej: KK). Są to przestępstwa określone w przepisach art. 223a
KK oraz art. 223b KK. Ratio legis wprowadzenia tych przepisów jest trudne do ustalenia, bowiem zostały
dodane do procedowanego projektu ustawy na bardzo zaawansowanym etapie prac legislacyjnych. Nie
zmienia to faktu, iż przepisy w takim brzmieniu obowiązują i mogą stanowić podstawę ponoszenia
odpowiedzialności karnej.
Przebieg procesu legislacyjnego
Uzasadnienie projektu ustawy często pełni pomocniczą funkcję w wykładni, rozumieniu i stosowaniu nowo
wprowadzonego przepisu. Z uzasadnienia można wywnioskować, jaką motywacją kierowali się autorzy projektu, jaki
był cel i sens danej regulacji. W przypadku analizowanych przepisów brak takiego pomocniczego narzędzia, bowiem
zostały one wprowadzone do projektu ustawy w trakcie jej drugiego czytania w Sejmie.
Z zapisu posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach z 21.7.2022 r. wynika, iż przyjęcie
poprawki budziło wątpliwości. Przedstawiciel Biura Legislacyjnego wskazał, iż poprawka w tym zakresie wychodzi
poza zakres ustawy i nie ma bezpośredniego związku z treścią projektu. Jej zgłoszenie na tak późnym etapie
procedury ustawodawczej może budzić wątpliwości co do zgodności trybu uchwalenia ustawy z art. 119 Konstytucji
RP. Proponowane poprawki dotyczą nowych typów przestępstw, a pomimo tego nie były poddane procedurze trzech
czytań, a także nie były zaopiniowane przez uprawnione do tego podmioty. Zgłoszono wątpliwości co do zachowania
zasady proporcjonalności prawa karnego oraz zasady określoności normy prawnokarnej. Podkreślono, iż nowe czyny
z art. 223a § 1 KK i art. 223b § 1 KK pozostają w oderwaniu od obowiązków służbowych funkcjonariusza, co jest
rozbieżne z przepisami z art. 222 KK i art. 223 KK, które pozostają w ścisłym związku z pełnieniem obowiązków
służbowych funkcjonariusza publicznego.
Pomimo powyższych zastrzeżeń poprawka została przyjęta, a co za tym idzie – również ustawa zawierała zmiany
w KK poprzez wprowadzenie przepisu art. 223a KK i art. 223b KK.
Senat RP podczas prac nad projektem ustawy wprowadził do tekstu ustawy m.in. poprawkę polegającą na skreśleniu
z ustawy nowelizującej przepisu wprowadzającego art. 223a KK i art. 223b KK. Wprowadzenie tych zmian do ustawy
w trakcie II czytania jej projektu było nieprawidłowe. Każda ustawa powinna przejść pełną procedurę trzech czytań,
rozumianą jako trzykrotne rozpatrzenie przez Sejm tego samego projektu ustawy w sensie merytorycznym, a nie
technicznym. Pomiędzy kolejnymi wersjami czytanego projektu musi zachodzić zakresowa tożsamość. Oczywiście
w trakcie prac nad ustawą można wprowadzać do niej zmiany, a nawet zmieniać kierunek rozwiązań, ale muszą one
mieścić się w zakresie projektu poddanego pierwszemu czytaniu. Tymczasem w tym przypadku wykroczono poza
zakres pierwotnie wniesionego projektu. Nowelizacja KK w kwestionowanym przez Senat zakresie nie była
rezultatem „dojrzałego namysłu legislacyjnego”, a także obowiązkowych konsultacji społecznych.
Sejm RP odrzucił poprawki Senatu RP i ustawa ostatecznie została uchwalona i wprowadzona w brzmieniu
obejmującym także dodanie przepisów art. 223a i art. 223b KK.
Przestępstwo z art. 223a KK
Przestępstwo z art. 223a § 1 KK penalizuje czynności polegające na nawoływaniu do udostępnienia
informacji dotyczących życia prywatnego funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa
publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej, których udostępnienie może spowodować zagrożenie
bezpieczeństwa tego funkcjonariusza lub osoby dla niego najbliższej. Natomiast art. 233a § 2 KK dotyczy czynu
popełnionego na szkodę byłego funkcjonariusza publicznego, o którym mowa w art. 233a § 1 KK, jeżeli czyn ten
pozostaje w związku z zadaniami z zakresu ochrony bezpieczeństwa publicznego lub zadaniami Służby Więziennej,
które pokrzywdzony wykonywał.
Przestępstwo z art. 223 KK może popełnić każdy. Czynnością wykonawczą jest nawoływanie, czyli zachęcanie,
nakłanianie, wzywanie do określonego zachowania się nieskonkretyzowanej grupy osób.
Jest to przestępstwo bezskutkowe – nie ma znaczenia, czy nawoływanie do udostępnienia informacji doprowadzi do
ich udostępnienia. Przestępstwo to można popełnić jedynie umyślne, w zamiarze bezpośrednim.

W przypadku art. 223 § 1 KK czyn nie musi pozostawać w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza obowiązków
służbowych. Natomiast w przypadku art. 223 § 2 KK czyn ma pozostawać w związku z zadaniami z zakresu ochrony
bezpieczeństwa publicznego lub zadaniami Służby Więziennej, które pokrzywdzony wykonywał.
Przedmiotem ochrony jest życie prywatne funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa
publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej, bezpieczeństwo jego oraz jego osoby najbliższej,
a w przypadku art. 223a § 2 KK – byłego funkcjonariusza.
Co do rozumienia pojęcia funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo
funkcjonariusza Służby Więziennej, zastosowanie znajdzie przepis art. 115 § 13 KK w zakresie pkt. 7. Organami
powołanymi do ochrony bezpieczeństwa publicznego są przede wszystkim Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
i Policja. Pozostałe osoby wskazane w art. 115 § 13 KK nie korzystają z ochrony wynikającej z omawianego
przepisu.
Na marginesie należy wskazać, iż z uwagi na obowiązywanie przepisu art. 255 § 1 KK (publiczne nawoływanie do
popełnienia występku lub przestępstwa skarbowego) i konstrukcję art. 223b KK, wątpliwości budzi w ogóle potrzeba
odrębnego przepisu art. 223a KK. Wydaje się, że wystarczające byłoby przyjęcie art. 223b KK i nawoływanie do
popełnienia tego przestępstwa, penalizowane na gruncie art. 255 § 1 KK. Nie można także zapominać o instytucji
podżegania. W tym świetle wprowadzenie przepisu art. 223 KK jawi się jako zbędne. Takie działania powodują, że
prawo karne staje się kazuistyczne, a co za tym idzie - nie spełnia swoich podstawowych funkcji.
Przestępstwo z art. 223b KK
W przepisie art. 223b § 1 KK penalizowane jest udostępnianie innej osobie bez zgody funkcjonariusza organu
powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusza Służby Więziennej, informacji
dotyczących jego życia prywatnego, których udostępnienie może spowodować zagrożenie bezpieczeństwa
tego funkcjonariusza lub osoby dla niego najbliższej. Art. 223b § 2 KK dotyczy byłego funkcjonariusza
publicznego, o którym mowa w art. 223b § 1, jeżeli czyn ten pozostaje w związku z zadaniami z zakresu ochrony
bezpieczeństwa publicznego lub zadaniami Służby Więziennej, które pokrzywdzony wykonywał.
Przepis art. 223b § 3 KK zawiera typ kwalifikowany tego przestępstwa, uzależniony od udostępnienia informacji
poprzez ich publiczne rozpowszechnienie.
Podobnie jak w przypadku art. 223a KK jest to przestępstwo powszechne, które może być popełnione jedynie
umyślnie, w zamiarze bezpośrednim.
Informacje, jakie mają podlegać udostępnieniu, to takie, które dotyczą życia prywatnego osoby podlegającej
ochronie, których udostępnienie może spowodować zagrożenie bezpieczeństwa tego funkcjonariusza lub osoby dla
niego najbliższej.
Co do pojęcia funkcjonariusza organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusza
Służby Więziennej, aktualne pozostają rozważania poczynione na tle przepisu art. 223a KK.

Przestępstwa z art. 223a KK i art. 223b KK dotyczą nawoływania oraz udostępniania informacji dotyczących życia prywatnego funkcjonariuszy publicznych. Wprowadzenie tych przepisów budzi wątpliwości co do potrzeby ich oddzielnego regulowania oraz zgodności z zasadami prawa karnego. Nowelizacja KK wzbudza kontrowersje i prowadzi do dyskusji nad skutecznością oraz adekwatnością karania określonych czynów.