Granice rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy
W myśl dyspozycji art. 433 § 1 KPK sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, uwzględniając podniesione zarzuty. Oskarżony D.O. został skazany za przestępstwa z art. 178a § 1 KK i art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK. Po apelacji Prokuratora wyrok został zmieniony przez SO w O. i SN. SN uznał brak prawidłowego zawiadomienia oskarżonego o terminach rozpraw, co skutkowało uchyleniem wyroków i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.
Tematyka: sąd odwoławczy, granice zaskarżenia, art. 433 KPK, przestępstwo, art. 178a KK, art. 177 KK, art. 178 KK, apelacja, naruszenie prawa procesowego, zawiadomienie o terminie rozprawy, uchybienia, SN, SO, ponowne rozpatrzenie
W myśl dyspozycji art. 433 § 1 KPK sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, uwzględniając podniesione zarzuty. Oskarżony D.O. został skazany za przestępstwa z art. 178a § 1 KK i art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK. Po apelacji Prokuratora wyrok został zmieniony przez SO w O. i SN. SN uznał brak prawidłowego zawiadomienia oskarżonego o terminach rozpraw, co skutkowało uchyleniem wyroków i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.
W myśl dyspozycji przepisu art. 433 § 1 KPK sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia. Jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu również w granicach podniesionych zarzutów, Sąd uwzględnia treść art. 447 § 1-3 KPK, a w zakresie szerszym - w wypadkach wskazanych w art. 435 KPK, art. 439 KPK, art. 440 KPK i art. 455 KPK. Opis stanu faktycznego D.O. został oskarżony o to, że 30.11.2021 r. na trasie z miejscowości C. do miejscowości B. kierował samochodem, znajdując się pod wpływem środka działającego podobnie do alkoholu, równoważnym ze stanem nietrzeźwości w odniesieniu do alkoholu etylowego powyżej 0,5 promila, mając we krwi amfetaminę, lidokainę, morfinę oraz tramadol, tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 KK. Będąc w tym stanie, zjechał na przeciwległy pas ruchu i zderzył się z jadącym prawidłowo pojazdem, którego pasażer doznał obrażenia ciała skutkującego naruszeniem czynności organizmu, trwającym dłużej niż 7 dni, tj. o przestępstwo z art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK. SR w K. uznał oskarżonego D.O. za winnego popełnienia zarzucanych czynów i za występek z art. 178a § 1 KK wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, a za występek z art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK - karę roku pozbawienia wolności. Na podstawie art. 85 § 1 KK oraz art. 86 § 1 KK wymierzył oskarżonemu karę łączną roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności. W apelacji Prokurator na podstawie art. 438 pkt. 1a KPK zarzucił temu wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 42 § 2 KK i art. 47 § 3 KK. W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku przez wymierzenie na zasadzie art. 90 § 2 KK środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 7 lat. Po rozpoznaniu wywiedzionej apelacji SO w O. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 90 § 2 KK orzekł zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat. W pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. Kasację w sprawie wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając wyrok w całości na korzyść skazanego D.O., zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK. Autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku SO w O. oraz poprzedzającego go wyroku SR w K. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego SN uchylił wyroki Sądów obu instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania SR w K. Uzasadnienie SN Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna, co uprawniało do jej uwzględnienia na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Z analizy akt wynika, że w toku postępowania przygotowawczego podczas przesłuchania 26.7.2021 r. w charakterze podejrzanego D.O. podał, iż nie posiada miejsca zameldowania, a jednocześnie wskazał adres do odbioru korespondencji. Zawiadomienie o skierowaniu przez Prokuratora aktu oskarżenia, jak wynika z jego treści, wysłano na adres wskazany do korespondencji. Jednak już na kopercie zawierającej tę korespondencję wskazano inny kod pocztowy. Jednocześnie ze stempla pocztowego można wywnioskować, iż wskazany kod pocztowy należy do innej miejscowości. Korespondencja została zwrócona nadawcy z adnotacją „Adres niepoprawny. Adresat nieznany.”. Mimo tych wszystkich okoliczności SR w K. ponownie skierował na ten adres zawiadomienie o terminie pierwszej rozprawy wyznaczonej na 22.10.2021 r. Oskarżony nie odebrał tej korespondencji, a z adnotacji poczty wynikało, iż była ona „podwójnie awizowana”, zaś jej zwrot nastąpił po niepodjęciu w terminie. Oskarżony nie stawił się na rozprawę 22.10.2021 r., a Sąd odnotował: „oskarżony D.O. – nieobecny, zawiadomienie podwójnie awizowano”. Nie otwierając przewodu sądowego, Sąd zarządził przerwę w rozprawie do 10.11.2021 r. celem prawidłowego zawiadomienia pokrzywdzonego. Jednocześnie nie zarządził, by o kolejnym terminie powiadomić oskarżonego, nie podał również przyczyny, dla której zaniechał tej czynności. Oskarżony nie stawił się na kolejną rozprawę 10.11.2021 r. Rozprawa odbyła się pod jego nieobecność, a Sąd uznał, iż o jej terminie został on „zawiadomiony prawidłowo”. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Przewodniczący zamknął przewód sądowy i odroczył wydanie wyroku do 24.11.2021 r. W tym dniu wydał wobec D.O. wyrok skazujący. Wysłanie zawiadomienia o pierwszej rozprawie wyznaczonej na 22.10.2021 r. na adres zawierający pomyłkę w kodzie, przypisany do innego miasta, niebędący de facto wskazanym przez samego oskarżonego adresem do odbioru korespondencji, nie może być uznane za spełniające warunki prawidłowego poinformowania go o jej terminie. Należy w pełni podzielić stanowisko skarżącego, że „od 1.7.2015 r. oskarżony ma prawo, a nie obowiązek (jeżeli sprawa nie dotyczy zbrodni lub gdy przewodniczący albo sąd nie uzna jego obecności za obowiązkową) brania udziału w rozprawie (art. 374 KPK), to tym niemniej, aby móc to prawo zrealizować, musi być prawidłowo zawiadomiony o jej terminie i miejscu (art. 117 § 1 KPK), a gdy brak jest w tym zakresie dowodu, to czynności tej nie powinno się przeprowadzać (art. 117 § 2 KPK)”. Przedstawione powyżej okoliczności nieodparcie prowadzą do wniosku, że oskarżony D.O. nie został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy głównej, a skoro tak, to SR w K. nie był uprawniony do jej prowadzenia pod nieobecność oskarżonego. Przedstawione uchybienia pozbawiły oskarżonego D.O. prawa do udziału w rozprawie przed SR, co stanowiło rażące naruszenie art. 117 § 1 i 2 KPK w zw. z art 374 § 1 KPK. W konsekwencji doszło również do naruszenia prawa oskarżonego do obrony, skoro uniemożliwiono mu osobisty udział w rozprawie. Wprawdzie zgodnie z art. 374 § 1 KPK oskarżony ma prawo (a nie obowiązek) brać udział w rozprawie, jednak aby móc zdecydować, czy chce w niej uczestniczyć, musi zostać prawidłowo powiadomiony o jej czasie i miejscu. Brak w tym zakresie prawidłowego zawiadomienia uniemożliwiło D.O. nie tylko złożenie wyjaśnień, lecz także zaskarżenie wyroku i poddanie go kontroli Sądu II instancji. Niedostrzeżenie przez SO w toku kontroli instancyjnej rażących uchybień SR, naruszających podstawowe gwarancje procesowe oskarżonego, niedających się zarazem pogodzić z zasadą rzetelnego procesu, stanowiło zaś rażące naruszenie art. 433 § 1 KPK i art. 440 KPK. Także SO w Opolu dopuścił się tożsamych uchybień w toku postępowania odwoławczego. Jak wynika z treści art. 450 § 3 KPK, niestawiennictwo stron, obrońców lub pełnomocników nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest obowiązkowy, pod warunkiem jednak, iż zostały one należycie zawiadomione o terminie rozprawy apelacyjnej. Z tego względu brak należytego zawiadomienia o terminie rozprawy odwoławczej stanowi okoliczność tamującą rozpoznanie sprawy (wyrok SN z 14.12.2016 r., III KK 458/16, ). Podobnie bowiem jak w toku postępowania przed Sądem I instancji, w zawiadomieniu błędnie podano kod pocztowy, dlatego też wysłane zawiadomienie o rozprawie odwoławczej na błędny adres nie spełnia warunku prawidłowego poinformowania oskarżonego o jej terminie. W związku z powyższym uprawniony jest wniosek, że D.O. nie został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy apelacyjnej wyznaczonej na 31.5.2022 r., a skoro tak, to SO w O. nie był również uprawniony do jej prowadzenia pod nieobecność oskarżonego. Nie dysponował bowiem właściwym dowodem potwierdzającym, że został on powiadomiony o tej czynności. Należy powtórzyć, że tylko poprawne wskazanie danych adresowych warunkuje możliwość uznania zawiadomienia za doręczone także i wtedy, gdy nastąpi sytuacja tzw. doręczenia zastępczego, o której stanowi przepis art. 133 § 1 i 2 KPK. Komentarz Tło sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że wskazane nieprawidłowości w doręczeniu oskarżonemu zawiadomienia o terminach rozpraw odwoławczej i głównej nie pozostawiały SN wyboru. Skutkowały koniecznością uchylenia wyroku SO w O. oraz wyroku SR w K. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania drugiemu z wymienionych Sądów w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Wyrok SN z 29.12.2022 r., I KK 414/22,
Uchybienia w zawiadomieniu oskarżonego o terminach rozpraw doprowadziły do uchylenia wyroków i konieczności ponownego rozpatrzenia sprawy. SN uznał rażące naruszenia prawa procesowego i brak prawidłowego zawiadomienia oskarżonego. Sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania drugiemu z wymienionych Sądów w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.