Zasada jednoczesnego orzekania za dwa wykroczenia lub więcej

Jeżeli jednocześnie orzeka się o ukaraniu za dwa lub więcej wykroczeń, wymierza się łącznie karę w granicach zagrożenia, określonych w przepisie przewidującym najsurowszą karę. Możliwe jest także orzeczenie środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów. Publikacja omawia konkretny przypadek, gdzie Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, z uwagi na rażące naruszenie przepisów prawa materialnego dotyczących orzekania za dwa wykroczenia.

Tematyka: Sąd Najwyższy, wykroczenia, karanie, rażące naruszenie prawa, kasacja, Prokurator Generalny

Jeżeli jednocześnie orzeka się o ukaraniu za dwa wykroczenia lub więcej, wymierza się łącznie karę
w granicach zagrożenia, określonych w przepisie przewidującym najsurowszą karę, co nie stoi na
przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów.
Opis stanu faktycznego
SR w C. wyrokiem nakazowym z 22.9.2022 r. uznał obwinionego M.M. za winnego popełnienia zarzucanych mu
czynów stanowiących wykroczenia z art. 86 § 1 KW i art. 94 § 1 KW. Na podstawie art. 86 § 1 KW w zw. z art. 24 § 1
i 3 KW i art. 9 § 2 KW wymierzył mu łącznie karę grzywny w kwocie 1 tys. złotych, a także orzekł o kosztach
postępowania.
Wobec niezaskarżenia go przez strony postępowania wyrok ten uprawomocnił się 7.10.2022 r.
Od powyższego wyroku kasację na niekorzyść obwinionego wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył go w części
dotyczącej orzeczenia o karze i środku karnym oraz zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 94 § 1 KW w zw. z art. 9 § 2 KW oraz art. 94 § 3 KW,
polegające na wymierzeniu obwinionemu łącznej kary grzywny w wysokości 1 tys. zł za dwa wykroczenia z art. 86 §
1 KW i art. 94 § 1 KW, pozostające w zbiegu realnym, na podstawie przepisu nieprzewidującego najsurowszego
zagrożenia, a mianowicie art. 86 § 1 KW, zamiast art. 94 § 1 KW. Skutkowało to jednocześnie orzeczeniem tej kary
poniżej ustawowego progu zagrożenia określonego w art. 94 § 1 KW, tj. poniżej 1,5 tys. zł, oraz zaniechaniu
orzeczenia wobec obwinionego obligatoryjnego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, w sytuacji
uznania go za winnego popełnienia wykroczenia z art. 94 § 1 KW.
W konkluzji kasacji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy SR w C. do
ponownego rozpoznania.
SN uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze oraz w części, w której nie zawiera on
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, którego zastosowanie było obligatoryjne, i w tym zakresie przekazał
sprawę SR w C. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wniesiona na niekorzyść obwinionego kasacja Prokuratora Generalnego była oczywiście zasadna,
w związku z czym mogła zostać w całości uwzględniona na posiedzeniu w oparciu o przepis art. 535 § 5 KPK.
Należy w pełni podzielić stanowisko Prokuratora Generalnego, zgodnie z którym w niniejszej sprawie doszło do
rażącego naruszenia przepisów wskazanych w zarzucie kasacji, co z uwagi na charakter tych uchybień i ich
następstwa miało istotny wpływ na treść wyroku.
Autor kasacji słusznie przywołał zasady postępowania przy realnym zbiegu wykroczeń, które reguluje przepis art. 9 §
2 KW, z którego jednoznacznie wynika, że „jeżeli jednocześnie orzeka się o ukaraniu za dwa lub więcej wykroczeń,
wymierza się łącznie karę w granicach zagrożenia określonych w przepisie przewidującym najsurowszą karę, co nie
stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów”. W przypadku
jednoczesnego orzekania za dwa lub więcej wykroczeń wymierzona za nie łącznie jedna kara musi mieścić się
w granicach zagrożenia, określonych w przepisie przewidującym najsurowszą karę. Redakcja powołanego przepisu
nie budzi wątpliwości interpretacyjnych i wyraźnie nakazuje zastosowanie autonomicznego sposobu wymierzania
kary w przypadku realnego zbiegu wykroczeń wynikającego z jego treści (por: wyroki SN z 4.3.2015 r., IV KK 23/15,
; z 30.4.2008 r., V KK 125/08,
; z 20.8.2014 r., II KK 212/14,
).
Obwinionemu przypisano dwa wykroczenia z art. 86 § 1 KW i art. 94 § 1 KW, z których najsurowsze zagrożenie
przewiduje drugie z wykroczeń, tj. z art. 94 § 1 KW. Za jego popełnienie grozi bowiem kara aresztu, ograniczenia
wolności albo grzywny, nie niższa niż 1,5 tys. zł, a także obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów, określony w art.
94 § 3 KW. Natomiast zagrożenie przewidziane w art. 86 § 1 KW obejmuje karę grzywny (w wysokości od 20 zł – art.
24 § 1 KW) i fakultatywny zakaz prowadzenia pojazdów. W przypadku obu wykroczeń, stosownie do treści art. 24 §
1a KW, grzywna może być orzeczona w wysokości do 30 tys. zł. Jednocześnie orzekając o ukaraniu obwinionego za
dwa przypisane wykroczenia, SR w C. powinien był wymierzyć łącznie grzywnę na podstawie art. 94 § 1 KW
w wysokości co najmniej 1,5 tys. zł. Orzeczenie jej na podstawie art. 86 § 1 KW w wymiarze 1 tys. zł było zatem
nieprawidłowe i sprzeczne z przywołanymi wyżej przepisami prawa materialnego. Co więcej, równocześnie
z przypisaniem obwinionemu popełnienia wykroczenia z art. 94 § 1 KW, Sąd ten zobligowany był także, w myśl art.
94 § 3 KW, do orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów (art. 28 § 2 KW), przy jednoczesnym uwzględnieniu, iż

zgodnie z art. 29 § 1 i 2 KW może on zostać nałożony na okres od 6 miesięcy do 3 lat i musi określać rodzaj pojazdu,
którego zakaz dotyczy, czego Sąd zaniechał.
Dlatego konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku nakazowego w części dotyczącej rozstrzygnięcia
o karze oraz w zakresie braku określonego rozstrzygnięcia (tj. braku rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego,
art. 518 KPK w zw. z art. 425 § 2 zd. drugie KPK (zob. uchwała pełnego składu Izby Karnej SN z 28.10.2015 r., I KZP
21/14,
) i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania SR w C. Procedując powtórnie
w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie (art. 442 § 1 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW i art. 112 KPW), Sąd meriti
uwzględni poczynione powyżej uwagi i rozstrzygnie o łącznej karze grzywny i środku karnym, bacząc na
przestrzeganie wynikającej z art. 94 § 1 KW granicy orzekania sankcji, zaś z art. 94 § 3 KW - charakteru środka
karnego.
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

Komentarz
Nie ulega wątpliwości, że zaskarżony wyrok nakazowy rażąco naruszył przepisy prawa materialnego – art. 94 § 1 KW
w zw. z art. 9 § 2 KW oraz art. 94 § 3 KW, a wpływ tych naruszeń na treść rozstrzygnięcia jest oczywisty.
Wymierzona obwinionemu łączna kara grzywny nie została orzeczona (w sytuacji realnego zbiegu wykroczeń) na
podstawie najsurowszego przepisu, tj. art. 94 § 1 KW, co w konsekwencji spowodowało, że wymierzono ją poniżej
ustawowego progu zagrożenia, tj. poniżej 1,5 tys. zł, a ponadto nie orzeczono obligatoryjnego środka karnego.
Wobec tak istotnego naruszenia prawa i zasadności kasacji na niekorzyść wniesionej przez Prokuratora
Generalnego, SN miał jedną drogę prowadzącą wprost do słusznego rozstrzygnięcia, z której zresztą skorzystał,
a mianowicie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wyrok SN z 22.2.2023 r., IV KK 566/22,

Zaskarżony wyrok nakazowy został uchylony przez Sąd Najwyższy ze względu na istotne naruszenia prawa materialnego i niewłaściwe wymierzenie kary. Decyzja SN była zgodna z kasacją Prokuratora Generalnego, który wniósł zarzuty dotyczące rażących uchybień w wyroku. Sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, aby zachować zgodność z przepisami.