Zasada specjalności stanowiąca zakaz ścigania za czyny nieobjęte nakazem

Zasada specjalności stanowiąca zakaz łączenia kar pozbawienia wolności za czyny nieobjęte nakazem w praktyce sądowej jest przedmiotem analizy w kontekście wyroku łącznego wydanego przez Sąd Najwyższy. Sprawa dotyczyła skazanego M.J., który został połączony w karę 2 lat pozbawienia wolności za przestępstwa różne niż te, za które został przekazany. Kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do uchylenia wyroku łącznego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy. Istotne wątpliwości dotyczyły zrzeczenia się przez skazanego prawa do korzystania z zasady specjalności w konkretnych sprawach, co miało istotne znaczenie dla orzeczenia kary łącznej.

Tematyka: zasada specjalności, Sąd Najwyższy, wyrok łączny, zrzeczenie się prawa, kara pozbawienia wolności, kasacja, Prokurator Generalny

Zasada specjalności sformułowana w art. 607e § 1 KPK stanowi przesłankę ujemną dla orzeczenia kary
łącznej obejmującej kary pozbawienia wolności, wymierzone za przestępstwa inne niż te, które stanowiły
podstawę przekazania skazanego.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem łącznym SR w K. z 23.6.2021 r., IV K 37/21, połączono skazanemu M.J. kary pozbawienia wolności
orzeczone wyrokiem łącznym SR w C. z 23.6.2020 r., II K 136/20, oraz wyrokiem SR w K. z 23.11.2020 r., IV K
584/20, wymierzając skazanemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności. Ponadto zaliczono skazanemu na poczet
kary łącznej pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie II K 136/20 w postaci
zatrzymania w dniach 10 i 11.6.2014 r.; orzeczono, że w pozostałym zakresie rozstrzygnięcia w podlegających
połączeniu wyrokach podlegają odrębnemu wykonaniu; umorzono postępowanie w pozostałym zakresie oraz
rozstrzygnięto o kosztach procesu.
Powyższy wyrok łączny nie został zaskarżony i uprawomocnił się.
Od ww. wyroku, w trybie art. 521 § 1 KPK, kasację na korzyść skazanego M.J. wniósł Prokurator Generalny.
Zaskarżył wyrok łączny w całości i zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów
prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 KPK i art. 410 KPK w zw. art. 574 KPK oraz art. 607e § 1
KPK w zw. z art. 569 § 1 KPK, polegające na pominięciu przez SR w K. wynikających z materiału dowodowego
istotnych okoliczności sprawy, niezbędnych dla prawidłowego orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego,
związanych z brakiem zrzeczenia się przez M.J. prawa do korzystania z zasady specjalności, także na etapie
procedowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego SR w C. w sprawie II K 136/20 oraz zaniechaniu wyjaśnienia
wszystkich istotnych okoliczności sprawy w powyższym zakresie, co doprowadziło do połączenia kar pozbawienia
wolności orzeczonych wobec skazanego wskazanym wyrokiem łącznym SR w C. z 23.6.2020 r., II K 136/20 oraz
wyrokiem SR w K. z 23.11.2020 r., IV K 584/20, i wymierzenia mu kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności w sytuacji,
gdy M.J., będąc przekazany do wykonania w Polsce kary pozbawienia wolności orzeczonej w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej nie zrzekł się prawa do korzystania z zasady specjalności co do wszystkich
orzeczeń, stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku łącznego, w konsekwencji czego brak było warunków do
połączenia wymienionych skazań i orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności”.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego SR w K. i przekazanie sprawy temu Sądowi
do ponownego rozpoznania.
W związku z wniesieniem kasacji przez Prokuratora Generalnego, pismem z 10.8.2022 r. skazany zwrócił się do SN
o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu. Na mocy zarządzenia Przewodniczącego Wydziału IV Izby Karnej SN
z 23.8.2022 r. został wezwany do zajęcia stanowiska, czy podtrzymuje złożony wniosek, będąc jednocześnie
pouczonym, że w związku z kierunkiem kasacji Prokuratora Generalnego (na korzyść) jego sytuacja prawna nie
może pogorszyć się w ramach toczącego się postępowania kasacyjnego.
Pismem z 7.11.2022 r. skazany podtrzymał swój wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Wobec treści informacji
o stanie majątkowym skazanego, uzyskanej z Zakładu Karnego w G., wyznaczono mu obrońcę z urzędu
w postępowaniu kasacyjnym. Do dnia rozpoznania kasacji obrońca nie przedłożył żadnego pisma procesowego
w sprawie.
SN uchylił zaskarżony wyrok łączny i sprawę przekazał SR w K. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na
posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
SO w K., uwzględniając wniosek Prokuratury w R., postanowił o wykonaniu w Rzeczypospolitej Polskiej kary 8 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej przez Sąd Krajowy w R. prawomocnym wyrokiem z 1.6.2017 r., wydanym
w sprawie Ks 121 Js 22974/16 (postanowienie z 17.12.2018 r., V Kop 72/18. Jak wynika z treści tego postanowienia,
skazany w związku z przekazaniem go do Polski nie zrzekł się prawa do korzystania z ochrony wynikającej z zasady
specjalności.

Z analizy akt sprawy IV K 37/21 wynika, że przed wydaniem zaskarżonego kasacją wyroku łącznego oświadczenia
skazanego o zrzeczeniu się prawa do korzystania z zasady specjalności zostały złożone tylko w dwóch sprawach:
• SR w K., III K 313/14, objętej wyrokiem łącznym II K 136/20 – postanowienie z 16.9.2020 r., XII Ko 906/20,
• SR w K., IV K 584/20 – postanowienie z 23.4.2021 r., XII Ko 607/21.
Wyrok łączny SR w C. z 23.6.2020 r., II K 136/20, na mocy którego orzeczono wobec skazanego karę łączną roku i 8
miesięcy pozbawienia wolności, objętą następnie wyrokiem łącznym zaskarżonym kasacją, obejmował kary
pozbawienia wolności orzeczone wyrokami: SR w K. z 31.7.2014 r., III K 313/14, SR w K. z 3.8.2016 r., III K 328/16
oraz SR w C. z 27.11.2019 r., II K 899/19. Skazany wyraził zgodę na zrzeczenie się zasady specjalności w sprawie III
K 313/14 SR w K., nie zrzekł się jednak zasady specjalności w dwóch pozostałych sprawach: III K 328/16 SR w K. i II
K 899/19 SR w C. Nie ma przy tym wątpliwości, że zasada specjalności znajduje zastosowanie także w razie
przekazania skazanego do Polski z powodu podjęcia decyzji o wykonaniu w Polsce kary orzeczonej w innym
państwie członkowskim Unii Europejskiej, bowiem wynika to wprost z art. 611tm § 1 KPK.
Za zrzeczenie się zasady specjalności nie można poczytywać złożenia przez skazanego wniosku o wydanie wyroku
łącznego w sprawie II K 136/20 SR w C. Oświadczenie w trybie art. 607e § 3 pkt. 7 KPK musi być złożone w sposób
jednoznaczny, dobrowolny, ze świadomością konsekwencji (por. wyrok SN z 19.8.2009 r., II KK 181/09,
;
wyrok SN z 9.9.2010 r., III KK 242/10,
).
Zasada specjalności sformułowana w art. 607e § 1 KPK stanowi przesłankę ujemną dla orzeczenia kary łącznej
obejmującej kary pozbawienia wolności, wymierzone za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę
przekazania skazanego do Polski. Rażące naruszenie art. 607e § 1 KPK i zawartej w nim zasady specjalności
stanowi więc zarówno wydanie wyroku łącznego obejmującego kary pozbawienia wolności nieobjęte decyzją
o przekazaniu, niezależnie od zasady przyjętej za podstawę ukształtowania kary łącznej, jak i wykonanie uprzednio
orzeczonej kary łącznej obejmującej takie kary (por. wyroki SN: z 20.10.2011 r., III KK 140/11,
; z 14.1.2014 r.,
V KK 357/13,
; z 13.1.2016 r., III KK 471/15,
; z 6.12.2018 r., IV KK 502/17,
; z 6.2.2020 r., II KK
2/20,
).
W tej sprawie SR w K. dopuścił się rażącego naruszenia przepisów wskazanych w zarzucie kasacji, mającego wpływ
na treść wyroku, polegającego na pominięciu wynikających z materiału dowodowego istotnych okoliczności sprawy,
niezbędnych dla prawidłowego orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Wpływ tego uchybienia na treść
wyroku jest oczywisty, bowiem w przypadku jego braku nie byłoby możliwe wydanie wyroku łącznego takiej treści, jak
zaskarżony kasacją w tej sprawie.
W ramach ponownego postępowania SR przeanalizuje sytuację prawną skazanego pod kątem możliwości
orzeczenia wobec niego kary łącznej w wyroku łącznym z poszanowaniem zasady specjalności. Słuszne jest przy
tym stanowisko Prokuratora Generalnego wyrażone w kasacji, że do czasu nieusunięcia przeszkody w postaci
ochrony skazanego wynikającej z zasady specjalności, możliwe będzie wykonywanie wobec niego tylko kary
pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie KS 121 Js 22974/16 (wyrok Sądu Krajowego w R.) oraz tych kar
pozbawienia wolności, co do których skazany zrzekł się ochrony wynikającej z zasady specjalności.

Komentarz
Z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie doszło do orzeczenia kary łącznej w zaskarżonym wyroku łącznym,
w ramach której połączono m.in. karę łączną orzeczoną we wcześniejszym wyroku łącznym, którą to karą połączono
trzy kary jednostkowe, w sytuacji gdy tylko co do jednej z nich skazany zrzekł się prawa do korzystania z zasady
specjalności. Fakt ten sprawił, że decyzja SN o uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
jest słuszna.

Wyrok SN z 9.2.2023 r., IV KK 324/22,

Uchylenie wyroku łącznego przez Sąd Najwyższy oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w kontekście zasady specjalności stanowi istotny przebieg postępowania. Decyzja ta wynikała z rażącego naruszenia przepisów dotyczących zasady specjalności w wydaniu wyroku łącznego. Ponowne postępowanie ma na celu uwzględnienie zasady specjalności przy orzekaniu kary łącznej wobec skazanego M.J.