Podstawa wyjścia przez Sąd Najwyższy poza granice zaskarżenia

Mimo że zarzut bezwzględnej przyczyny odwoławczej nie został podniesiony w kasacji, Sąd Najwyższy jest zobowiązany do wyjścia poza granice zaskarżenia zgodnie z art. 536 KPK. W niniejszej sprawie SN uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie, uzasadniając to wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 KPK.

Tematyka: Sąd Najwyższy, bezwzględna przyczyna odwoławcza, art. 536 KPK, art. 439 KPK, subsydiarny akt oskarżenia, prekluzyjność terminu, rażące naruszenie przepisów

Mimo że zarzut bezwzględnej przyczyny odwoławczej nie został podniesiony w kasacji, Sąd Najwyższy jest zobowiązany do wyjścia poza granice zaskarżenia zgodnie z art. 536 KPK. W niniejszej sprawie SN uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie, uzasadniając to wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 KPK.

Mimo że ten zarzut nie został podniesiony w kasacji, a pismo obrońcy należy potraktować jedynie jako
sygnalizację, to przepis art. 536 KPK obliguje Sąd Najwyższy do wyjścia poza granice zaskarżenia
w wypadkach określonych w art. 439 KPK. Tym samym, nawet w sytuacji gdy w kasacji nie podniesiono
zarzutu zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, rozpoznający tę skargę Sąd Najwyższy
zobligowany jest do sprawdzenia, czy w danej sprawie nie zachodzi ta przyczyna.


Opis stanu faktycznego
Postanowieniem z 11.9.2012 r. Prokurator Rejonowy w K. wszczął śledztwo w sprawie doprowadzenia do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem Centrali Zaopatrzenia Górnictwa S.A. w K., 26.1.2009 r. w K. w kwocie
366.000 zł, podczas transakcji sprzedaży samochodu osobowego przez wprowadzenie w błąd co do stanu
technicznego pojazdu, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 KK w zb. z art. 294 § 1 KK.
Postanowieniem z 29.3.2013 r. Prokurator Rejonowy w K. umorzył śledztwo na podstawie art. 17 § 1 KPK. Zażalenie
złożyła pokrzywdzona spółka.
Postanowieniem z 24.6.2013 r. SO w K. uchylił zaskarżone postanowienie i skierował sprawę do Prokuratury
Rejonowej w K. celem uzupełnienia materiału dowodowego o enumeratywnie wymienione w tym postanowieniu
czynności. Prokurator ponownie umorzył śledztwo i pouczył pokrzywdzoną spółkę o trybie i sposobie wniesienia
subsydiarnego aktu oskarżenia. Zawiadomienie o umorzeniu postępowania pokrzywdzona spółka otrzymała
11.12.2013 r., pełnomocnik pokrzywdzonej spółki - 20.12.2013 r.
20.1.2014 r. Centrala Zaopatrzenia Górnictwa S.A. w K. wniosła subsydiarny akt oskarżenia przeciwko R.W. i M.K.
o czyn z art. 286 § 1 KK w zb. z art. 294 § 1 KK. Wyrokiem z 21.12.2017 r. oskarżeni zostali uniewinnieni od
zarzucanego im występku.
Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżyciel subsydiarny, zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych oraz
obrazę prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 KPK, art. 2 § 2 KPK, art.
424 §1 KPK w zw. z art. 2 § 2 KPK.
Wyrokiem z 27.9.2018 r. Sąd Apelacyjny w K. uchylił zaskarżony wyrok SO w K. i sprawę przekazał temuż Sądowi do
ponownego rozpoznania. SO w K. ponownie uniewinnił skazanych od zarzucanego im czynu.
Od powyższego wyroku apelację złożyła ponownie pokrzywdzona spółka, zarzucając mu obrazę art. 7 KPK oraz błąd
w ustaleniach faktycznych. SA w K. ponownie uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego
rozpoznania SO w K.
Wyrokiem z 21.7.2021 r., XVI K 161/20, SO w K. uznał skazanych R.W. i M.K. winnymi występku z art. 286 § 1 KK
w zw. z art. 294 § 1 KK i wymierzył każdemu z nich karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym jej
wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata.
Apelacje od powyższego wyroku wywiódł obrońca skazanych, zarzucając wyrokowi obrazę przepisów postępowania
a mianowicie: art. 14 § 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK, w zw. z art. 399 § 1 KPK, w zw. z art. 6 KPK, art. 193 §
1 KPK w zw. z art. 2 § 1 pkt. 2 KPK, w zw. z art. 6 KPK, a także art. 7 KPK. Zarzucił także obrazę prawa
materialnego, a to: art. 294 § 1 KK w zw. z art. 115 § 1 KK. W związku z tak postawionymi zarzutami skarżący
w stosunku do obu skazanych wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie ich od zarzucanego im czynu.
Wyrokiem z 16.12.2021 r., II AKa 467/21, 
, SA w K. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Od wyroku SA w K. kasację wniósł obrońca skazanego M.K., zarzucając powyższemu wyrokowi rażące naruszenie
przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie: art. 29 § 1 KPK
w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie wyroku SA w K. w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Odpowiedź na kasację obrońcy skazanego złożył prokurator
i wniósł o uznanie kasacji za oczywiście bezzasadną oraz jej oddalenie.
Pismem z 15.6.2022 r. obrońca wskazał na kolejną ewentualnie bezwzględną przesłankę odwoławczą, wynikającą
z treści art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK, w zw. z art. 55 § 1 KPK, polegającą na przekroczeniu
terminu do wniesienia przez pokrzywdzoną spółkę subsydiarnego aktu oskarżenia.




Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego SN uchylił zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy
wyrok SO w K. oraz umorzył postępowanie.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art. 17 § 1
pkt. 9 KPK. Mimo że ten zarzut nie został podniesiony w kasacji, a pismo obrońcy należy potraktować jako
sygnalizację, to jednakże przepis art. 536 KPK obliguje SN do wyjścia poza granice zaskarżenia w wypadkach
określonych w art. 439 KPK. Tym samym nawet w sytuacji, gdy w kasacji nie podniesiono zarzutu zaistnienia
bezwzględnej przyczyny odwoławczej, rozpoznający tę skargę SN zobligowany jest do sprawdzenia, czy w danej
sprawie przyczyna ta nie zachodzi. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.
Zgodnie z treścią art. 55 § 1 KPK pokrzywdzony może w terminie miesiąca od powiadomienia go o ponownym
postanowieniu prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania wnieść do sądu akt oskarżenia.
Ustawodawca określił przy tym, jakie kryteria muszą zostać spełnione dla skutecznego wniesienia subsydiarnego
aktu oskarżenia.
W niniejszej sprawie subsydiarny akt oskarżenia sporządzony i podpisany został przez pełnomocnika pokrzywdzonej
spółki i został wniesiony po upływie miesiąca od daty doręczenia pokrzywdzonemu powiadomienia o powtórnym
umorzeniu postępowania.
W tym miejscu należało wskazać, że skoro zawiadomienie o ponownym umorzeniu postępowania przygotowawczego
zostało doręczone pokrzywdzonej spółce 11.12.2013 r., to termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia
upływał 13.1.2014 r. (11 i 12.1.2014 r. były odpowiednio sobotą i niedzielą). Tym samym subsydiarny akt oskarżenia
nadany pocztą 20.1.2014 r. wniesiony został po zakreślonym ustawowo terminie. Brak jest bowiem podstaw do
przyjęcia, że termin do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia może ulec wydłużeniu z uwagi na późniejsze
doręczenie pełnomocnikowi zawiadomienia o ponownym umorzeniu postępowania przygotowawczego.
Prekluzyjność danego terminu jest równoznaczna z jego brakiem przywrócenia bez względu na to, czy do
niezachowania go doszło z przyczyn zawinionych, czy też niezawinionych przez osobę uprawnioną do określonego
działania.
Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia w okolicznościach, gdy nie zostały spełnione warunki określone wart. 55 §
1 KPK, jest równoznaczne z brakiem skargi uprawnionego oskarżyciela.
Rozpoznając zatem sprawę przeciwko M.K. i R.W. przez poszczególne składy orzekające zarówno SO, jak i SA w K.
i ostatecznie zakończone zaskarżonym wyrokiem SA w K., rażąco naruszyły normę tego przepisu, co skutkowało
zaistnieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art 17 § 1 pkt. 9
KPK, wyłączającej prowadzenie postępowania sądowego.
Korzystając z uprawnień określonych w treści przepisu art. 436 KPK, stosowanego odpowiednio w oparciu o przepis
art. 518 KPK, SN uznał, że przywołane wyżej okoliczności, podlegające uwzględnieniu z urzędu, są wystarczające do
wydania wyroku w niniejszej sprawie, w związku z powyższym rozpoznanie zarzutów ujętych w kasacji z uwagi na
treść rozstrzygnięcia byłoby bezprzedmiotowe.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie. Otóż zgodnie z treścią art. 435 KPK, stosowanego
w oparciu o przepis art. 536 KPK, SN uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie na korzyść współskazanego choćby
nie wniósł on kasacji, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współskazanego, którego kasacja dotyczy, gdy te same
względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz wnoszącego kasację. Z taką sytuacją mamy do czynienia
w niniejszej sprawie. R.W. został oskarżony tym samym subsydiarnym aktem oskarżenia, któremu zarzucono
współsprawstwo w popełnieniu występku z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK. Z tych też powodów na podstawie
przywołanych przepisów SN uchylił zaskarżony wyrok i wyrok SO w K. z 21.7.2021 r. wobec M.K., a na podstawie
art. 435 KPK w zw. z art. 536 KPK także wobec R.W. i umorzył postępowanie karne wobec skazanych za występek
z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK.

Wyrok SN z 23.2.2023 r., IV KK 303/22, 








Sąd Najwyższy podkreślił konieczność zachowania terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia oraz prekluzyjność tego terminu. W rezultacie SN uchylił wyrok SO i SA w K. oraz umorzył postępowanie karne, co było konsekwencją rażącego naruszenia przepisów postępowania.