Podstawa zaskarżenia wyroku warunkowo umarzającego postępowanie
Wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne może być zaskarżony zarówno w całości, jak i w części, zgodnie z przepisami KPK. W niniejszym artykule omówiono różnice między zaskarżeniem co do winy, okresu próby oraz warunków warunkowego umorzenia. Analizując przykład sprawy A.W., która trafiła aż do Sądu Najwyższego, można dostrzec znaczenie precyzji w wydawanych wyrokach karanych warunkowo umorzeniem postępowania karnego.
Tematyka: zaskarżenie, wyrok warunkowo umarzający, postępowanie karne, art. 447 KPK, art. 67 KK, warunkowe umorzenie, Sąd Najwyższy, kasacja, okres próby, środek probacyjny
Wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne może być zaskarżony zarówno w całości, jak i w części, zgodnie z przepisami KPK. W niniejszym artykule omówiono różnice między zaskarżeniem co do winy, okresu próby oraz warunków warunkowego umorzenia. Analizując przykład sprawy A.W., która trafiła aż do Sądu Najwyższego, można dostrzec znaczenie precyzji w wydawanych wyrokach karanych warunkowo umorzeniem postępowania karnego.
Wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne może zostać zaskarżony w całości albo w części (art. 425 § 2 KPK). Odpowiednie stosowanie do tego wyroku art. 447 § 1-3 KPK oznacza, że zaskarżenie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne co do winy jest zaskarżeniem w całości (art. 447 § 1 KPK). Zaskarżenie co do okresu próby ustalonego na podstawie art. 67 § 1 KK jest zaskarżeniem w części dotyczącej tego rozstrzygnięcia (art. 447 § 2 KPK). Z kolei zaskarżenie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne co do jednego z elementów warunkowego umorzenia orzeczonych na podstawie art. 67 § 2 i 3 KK jest zaskarżeniem wyroku w części dotyczącej warunków warunkowego umorzenia (art. 447 § 3 KPK). Opis stanu faktycznego SR w S. wyrokiem z 19.11.2021 r., uznał A.W. za winnego przestępstwa z art. 217a KK. Wymierzył mu za to karę grzywny w wysokości 60 stawek dziennych po 10 zł każda oraz na podstawie art. 46 § 2 KK orzekł względem oskarżonego nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego w wysokości 200 zł, a także rozstrzygnął o kosztach sądowych. Od wyroku tego apelacje wnieśli oskarżony i jego obrońca. Po ich rozpoznaniu SO w S. wyrokiem z 21.9.2022 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że warunkowo umorzył postępowanie karne wobec oskarżonego o czyn z art. 217a KK, zaś jako podstawę prawną nawiązki przyjął art. 67 § 3 KK, utrzymując w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok w mocy. Z kasacją od tego wyroku wystąpił Prokurator Generalny, zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonego. Orzeczeniu temu zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego oraz materialnego, a mianowicie art. 413 § 1 pkt. 5 KPK i art. 67 § 1 KK, polegające na zaniechaniu określenia czasu obowiązywania orzeczonego wobec A.W. środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego SN uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej braku rozstrzygnięcia o okresie próby i w tym tylko zakresie przekazał sprawę SO w S. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna co do postawionego zarzutu i dlatego mogła zostać uwzględniona na posiedzeniu, o którym mowa w art. 535 § 5 KPK. Na przeszkodzie takiemu rozpoznaniu sprawy nie stał szerszy niż należało określony zakres zaskarżenia i wynikający z niego wniosek kasacji o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz nieprawidłowo wskazany kierunek zaskarżenia „na niekorzyść oskarżonego”, w sytuacji gdy charakter postawionego zarzutu kasacji wskazuje, że naprawienie zaistniałego uchybienia leży w interesie oskarżonego, a zatem jest to kasacja wniesiona na jego korzyść. Warunkowe umorzenie postępowania karnego, które zastosował względem oskarżonego SO, to środek probacyjny, przy czym okres próby wynosi tu od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 67 § 1 KK). Przepis art. 413 § 1 pkt. 5 KPK stanowi zaś, że każdy wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie sądu. Nie ulega wątpliwości, że przepis ten obejmuje także wymóg określenia długości okresu próby w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie karne. Tym samym takie określenie okresu próby stanowi jeden z podstawowych i niezbędnych elementów tego wyroku. W orzecznictwie Sądu Najwyższego już wielokrotnie podkreślano, że wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne powinien zawierać wszystkie istotne elementy tej instytucji prawa karnego, do których zalicza się wyznaczony okres próby (zob. np. wyroki SN: z 14.1.2014 r., IV KK 275/13, ; z 25.6.2020 r., V KK 645/19, ; z 25.6.2020 r., IV KK 170/20, ). Nie jest przy tym dopuszczalne uzupełnienie braku rozstrzygnięcia w omawianym względzie w postępowaniu wykonawczym, skoro przewidziano ustawowy wymóg określenia okresu obowiązywania zastosowanego środka probacyjnego już w wyroku (zob. np. wyrok SN z 16.1.2015 r., V KK 377/14, ). W rozpatrywanej sprawie zaskarżony kasacją wyrok SO o warunkowym umorzeniu postępowania karnego przeciwko A.W. nie zawiera określenia okresu próby. Uchybienie to stanowi zatem rażące naruszenie przepisów prawa wskazanych w zarzucie kasacji, które miało przy tym istotny wpływ na treść prawomocnego orzeczenia, gdyż niewyznaczenie okresu próby uniemożliwia w istocie przeprowadzenie weryfikacji przyjętej prognozy kryminologicznej i skutkuje też niemożnością określenia, kiedy okres probacji minie, co jest szczególnie istotne w związku z możliwością ewentualnego podjęcia warunkowo umorzonego postępowania na podstawie art. 68 § 4 KK. Z tej ostatniej perspektywy kasacja wniesiona w sprawie jest skierowana na korzyść oskarżonego. Po przesądzeniu trafności zarzutu kasacji należy rozważyć rodzaj rozstrzygnięcia SN. Trzeba auważyć, że skarżący nie kwestionuje w środku zaskarżenia samego orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz wskazuje jedynie na brak w zaskarżonym wyroku obligatoryjnego rozstrzygnięcia ustalającego okres próby. Tym samym – uwzględniając tu treść art. 118 § 1 KPK – trzeba przyjąć, że autor kasacji prawomocny wyrok zaskarżył nie w całości, czyli co do winy, którą przesądza rozstrzygnięcie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego (art. 66 § 1 KK), lecz jedynie w części, w jakiej orzeczenie to nie zawiera wymaganego prawem materialnym rozstrzygnięcia o okresie próby. Tym samym w istocie skarży brak rozstrzygnięcia w tym zakresie (art. 425 § 2 zd. drugie KPK w zw. z art. 518 KPK). Należy też dostrzec, że art. 447 § 1-3 KPK (stosowany odpowiednio w postępowaniu kasacyjnym na podstawie art. 518 KPK) pozostaje w powiązaniu z art. 425 § 2 zd. pierwsze KPK, jako że określa użyte w tym ostatnim przepisie wyrażenia „w całości” lub „w części”, opisujące zakres zaskarżenia. W związku z tym należy przypomnieć, że apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku (art. 447 § 1 KPK); apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych (art. 447 § 2 KPK), natomiast apelację co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku uważa się za zwróconą odpowiednio przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach karnych albo o środkach kompensacyjnych albo o przepadku (art. 447 § 3 KPK). Przepis art. 447 KPK nie rozstrzyga zatem wyraźnie co do apelacji wniesionej od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne. Nie ulega przy tym wątpliwości, że wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne nie ma charakteru wyroku skazującego. Instytucja warunkowego umorzenia postępowania jest bowiem zaliczana do środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. Skoro, jak już wspomniano, art. 447 § 1-3 KPK trzeba wykładać w powiązaniu z art. 425 § 2 KPK, w tym jego zdaniem drugim, dopuszczającym możliwość zaskarżenia braku określonego rozstrzygnięcia, to treścią tego pierwszego przepisu objąć trzeba także rozstrzygnięcia negatywne, a więc braki wymaganego prawem rozstrzygnięcia. Konsekwentnie obejmuje to zatem brak rozstrzygnięcia o okresie próby przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego. Tym samym kasację podnoszącą brak obligatoryjnego rozstrzygnięcia o okresie próby przy zastosowaniu omawianej tu konstrukcji o charakterze probacyjnym potraktować trzeba – przy odpowiednim stosowaniu art. 447 § 2 KPK – za zwróconą przeciwko rozstrzygnięciu o okresie próby, a zatem kasację wniesioną tylko w tej części. Mając to wszystko na względzie, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony kasacją wyrok w części dotyczącej braku rozstrzygnięcia o okresie próby i w tym tylko zakresie przekazał sprawę SO w S. do ponownego rozpoznania. Takie rozstrzygnięcie będzie wystarczające do wyeliminowania uchybienia, o którym mowa w kasacji. Tym samym zbędne byłoby uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości, o co wnioskował autor kasacji. Zważywszy, że uchylenie dotyczy braku rozstrzygnięcia, inne, istniejące, pozostają prawomocne. Komentarz Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że wyznaczenie w oparciu o art. 67 § 1 KK okresu próby ma charakter samodzielny, gdyż określa czas trwania zastosowanego środka reakcji prawnej. Jest to zatem rozstrzygnięcie analogiczne do wymierzenia kary w wyroku skazującym. Z uwagi bowiem na ich współzależność i wzajemne powiązanie powinny zostać objęte domniemaniem rozszerzonego zakresu zaskarżenia. Jeżeli zaś skarżący kwestionuje rozstrzygnięcie o dozorze, nałożeniu obowiązków, orzeczenia świadczenia pieniężnego lub zakazu (art. 67 § 2 i 3 KK), to zakres zaskarżenia wyroku warunkowo umarzającego postępowanie powinien zostać oznaczony w części dotyczącej warunków tego rodzaju umorzenia postępowania, zaś zarzut odwoławczy skierowany tylko co do tego rozstrzygnięcia. Wyrok SN z 9.3.2023 r., III KK 621/22,
Sąd Najwyższy uchylił wyrok SO dotyczący warunkowego umorzenia postępowania karnego wobec A.W. z uwagi na brak określenia okresu próby. Decyzja ta ma istotne znaczenie, ponieważ pomija to istotny element warunkowego umorzenia. Konieczność jasnego określenia warunków warunkowego umorzenia podkreśla prawidłowe funkcjonowanie systemu sądowniczego.