Charakter orzeczenia Sądu Najwyższego oddalającego kasację

Orzeczenie Sądu Najwyższego, oddalające kasację, nie kończy postępowania karne, gdyż nie spełnia warunków wznowienia postępowania. Obrońca A.K. wniosła o wznowienie z powodu naruszenia prawa do obrony i rzetelnego procesu, co SN uznał za niezasadne. Analiza przepisów KPK wskazuje, że żadna z podniesionych okoliczności nie spełnia kryteriów wznowienia postępowania. SN wyjaśnił, że rozpatrzenie kasacji przed zażaleniem na jej odmowę nie stanowi podstawy wznowienia. Decyzja SN jest zgodna z przepisami, a zarzuty obrońcy nie uzasadniają wznowienia postępowania.

Tematyka: Sąd Najwyższy, kasacja, wznowienie postępowania, postępowanie karne, art. 540 KPK, art. 540b KPK, art. 542 § 3 KPK, SN, obrona, rzetelny proces, przepisy KPK, decyzja SN, art. 544 § 2 KPK, postępowanie wznowieniowe

Orzeczenie Sądu Najwyższego, którym sąd ten oddalił kasację, nie jest orzeczeniem kończącym
postępowanie karne, o jakim mowa w art. 544 § 1 i 2 KPK.

Opis stanu faktycznego
Obrońca A.K. 30.11.2022 r. wniosła o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem SN z 13.10.2022 r.,
II ZK 62/22, powołując jako podstawę prawną art. 540 KPK w zw. z art. 91d ustawy z 26.5.1982 r. Prawo
o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184; dalej: PrAdw). We wniosku podniosła, że SN rozpoznał sprawę na
posiedzeniu niejawnym w składzie jednoosobowym, zamiast na rozprawie w składzie trzech sędziów. Ponadto
postanowienie, którym rozpoznano kasację, mimo że nie zostało wcześniej rozpoznane zażalenie na odmowę
przyjęcia kasacji, zostało zarejestrowane jako sprawa II ZO 63/22. Okoliczności te, zdaniem obrońcy, naruszyły
prawo do obrony oraz prawo do rzetelnego procesu, co uzasadnia wniosek o wznowienie postępowania.
Po rozpoznaniu wniosku obrońcy o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem SN z 13.10.2022 r., II
ZK 62/22,
, SN postanowił oddalić wniosek.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wniosek był niezasadny.
W pierwszej kolejności należało wskazać, że wznowienie postępowania, stanowiąc nadzwyczajny środek
zaskarżenia, jest instytucją wyjątkową, która ma zastosowanie w enumeratywnie wskazanych w ustawie wypadkach,
określonych w art. 540-540b KPK i art. 542 § 3 KPK. Obrońca w swoim wniosku powołała wprawdzie jako ogólną
podstawę wznowienia postępowania art. 540 KPK, jednak żadna z przywołanych okoliczności uzasadniających
wniosek nie należy do kategorii określonych w tym przepisie.
Zgodnie z treścią art. 540 § 1 KPK postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się,
jeżeli w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że
mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia (pkt 1); po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody
wskazujące na to, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do
nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie
kary, sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego
zarzucanego mu czynu (pkt 2). Ponadto, w myśl art. 540 § 2 KPK postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli
TK orzekł o niezgodności z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego,
na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego, zaś
według art. 540 § 3 KPK postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika
z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską.
Uwzględniając cytowany przepis, nie sposób nie dostrzec, że w istocie jedyną okolicznością, jaką powołuje obrońca,
która zarazem może być przedmiotem wniosku o wznowienie postępowania, jest fakt orzekania przez SN co do
kasacji w sytuacji, kiedy nie rozpoznano jeszcze zażalenia na odmowę jej przyjęcia. Okoliczność ta w sposób
oczywisty nie może być utożsamiona z żadną z przywołanych wyżej podstaw wznowieniowych wymienionych w art.
540 KPK.
Z faktu powołania tej okoliczności jako uzasadniającej celowość wznowienia postępowania wynika jedynie, że
w zamierzeniu skarżącej rozważana instytucja jest narzędziem odpowiednim do kontroli prawidłowości postępowania
kasacyjnego, podczas gdy tak oczywiście nie jest. Ustawodawca dopuszcza co do zasady możliwość wznowienia
postępowania zakończonego orzeczeniem SN (art. 544 § 2 KPK), jednak do podjęcia pozytywnej decyzji w tym
przedmiocie konieczne jest wykazanie jednej z podstaw wznowienia postępowania, co w niniejszej sprawie nie
nastąpiło. Takiej podstawy nie sposób utożsamiać z podniesionym we wniosku rzekomym uchybieniem SN, które
miało polegać na rozpoznaniu kasacji, zanim zostało rozpoznane zażalenie na odmowę jej przyjęcia, co miało
ograniczyć skarżącej prawo do obrony i rzetelnego procesu. Jak już wskazano, okoliczności takiej nie można
utożsamić z którąkolwiek z podstaw wznowienia postępowania, a ponadto nie sposób uznać, by rozstrzygnięcie co
do kasacji, zanim zostało rozpoznane zażalenie na odmowę jej przyjęcia, naruszyło w jakikolwiek sposób prawo
obwinionej. Gdyby bowiem przed rozpoznaniem kasacji doszło do jej przyjęcia wskutek uwzględnienia zażalenia,
sytuacja procesowa obwinionej byłaby taka sama jak obecnie. Gdyby z kolei prawomocnie odmówiono przyjęcia

kasacji, obwiniona znalazłaby się w gorszej sytuacji procesowej, gdyż wniesiona na jej korzyść kasacja nie mogłaby
być rozpoznana. Oczywiste jest przecież, że korzystniejsze jest rozstrzygnięcie merytoryczne, którego uzyskanie
zakłada przecież każdy wnoszący określony środek procesowy, od rozstrzygnięcia formalnego, którego następstwem
jest niemożność merytorycznego rozpoznania wniesionego środka. Rozważanie tej ostatniej sytuacji jest obecnie
zbędne, gdyż fakt merytorycznego rozpoznania wniesionej kasacji skutkuje bezprzedmiotowością rozważania kwestii
jej przyjęcia.
Kolejną okolicznością podniesioną we wniosku o wznowienie SN jest władny uznać jedynie za sygnalizację istnienia
w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, gdyż jak wynika z treści art. 542 § 3 KPK, postępowanie w razie
ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 § 1 KPK wznawia się z urzędu. Oznacza to, że
w zakresie rozważenia istnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej jako podstawy wznowienia postępowania
z urzędu, stronie przysługuje jedynie prawo do sygnalizacji tej okoliczności, o którym mowa w art. 9 § 2 KPK. Mimo
że przyjmuje się również, iż w braku zaistnienia uchybienia skutkującego obowiązkiem wszczęcia z urzędu
postępowania wznowieniowego, ustawa nie wymaga wydania orzeczenia stwierdzającego, że wskazywana usterka
nie występuje (zob. np. uchwałę SN z 24.5.2005 r., I KZP 5/05,
), SN uznał, iż ze względu na rozpoznanie
wniosku w wyżej określonej części, a także objęcie jednym wnioskiem zarówno okoliczności, która zdaniem
skarżącej należy do kategorii z art. 540 KPK, a jednocześnie sygnalizacji w trybie art. 9 § 2 KPK, właściwe będzie
wskazanie w niniejszym uzasadnieniu na brak podstaw do wznowienia postępowania z urzędu.
Do postępowania dyscyplinarnego w sprawach nieuregulowanych w PrAdw stosuje się odpowiednio przepisy KPK,
a zatem te przepisy, które dotyczą trybu rozpoznania kasacji, czyli w pewnym zakresie m.in. forum jej rozpoznania
oraz składu SN, w jakim kasacja ma być rozpoznana.
Wprawdzie z art. 91d ust. 3 PrAdw wynika, że SN rozpoznaje kasację na rozprawie w składzie trzech sędziów,
jednakże przepis ten należy systemowo odczytywać jako regulację składu SN w sytuacji, kiedy kasacja jest
rozpoznawana na rozprawie.
Zgodnie z art. 534 § 1 KPK, jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, SN orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes
SN zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. Zatem w sytuacji, kiedy kasacja jest rozpoznawana na
posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 KPK, a więc kiedy może dojść jedynie do jej oddalenia jako oczywiście
bezzasadnej, względnie do skierowania sprawy do rozpoznania na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK lub na
rozprawie, zasadą jest orzekanie w składzie jednego sędziego. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie II ZK 62/22,
, gdyż nie wydano zarządzenia o jej rozpoznaniu na posiedzeniu w składzie trzech sędziów.

Komentarz
Nie ulega wątpliwości sama dopuszczalność rozpoznania sprawy kasacyjnej w sprawie zakończonej orzeczeniem
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 3 KPK. Jak wskazano, art. 91d ust. 3 PrAdw
należy odczytywać jako regulację składu SN orzekającego na rozprawie, nie zaś jako regulację nakładającą
obowiązek rozpoznania kasacji na rozprawie w każdym wypadku. Tej ostatniej wykładni sprzeciwiają się względy
systemowo-funkcjonalne, uwzględniające możliwości orzekania jednoosobowo na posiedzeniu SN co do każdej
kasacji wniesionej w sprawie karnej, a więc w sprawie o przestępstwo, niezależnie od orzeczonej sankcji.
Niezrozumiałe w takim stanie rzeczy byłoby zanegowanie (bez wyraźnego przepisu rangi ustawy) możliwości
rozpoznania kasacji na posiedzeniu w sprawach dyscyplinarnych adwokatów, których przedmiotem jest zasadniczo
zachowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu, bądź za naruszenie swych obowiązków
zawodowych (art. 80 PrAdw).

Postanowienie SN z 28.3.2023 r., I Zo 86/22,

Orzeczenie Sądu Najwyższego oddalające kasację w sprawie A.K. nie zamyka postępowania karnego. Wniesiony wniosek o wznowienie został odrzucony, gdyż nie spełniał kryteriów określonych w KPK. SN wykazał, że podniesione przez obrońcę zarzuty nie mają oparcia w przepisach dotyczących wznowienia postępowania. Decyzja SN jest zgodna z prawem i nie narusza praw obwinionej.