Przesłanki wyroku kasatoryjnego
Potrzeba ponownego przesłuchania określonej osoby nie może być jedynie wynikiem abstrakcyjnego zalecenia sądu odwoławczego, lecz powinna zostać odniesiona do określonych ułomności tego dowodu. Wyrok kasacyjny dotyczy sprawy M.D., który uzyskał dostęp do treści pornograficznych z udziałem małoletnich. Po uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, SN stwierdził, że nie zachodziła konieczność przeprowadzenia przewodu w całości. Argumentacja Sądu Apelacyjnego wskazuje na potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego.
Tematyka: wyrok kasacyjny, przesłuchanie, ułomności dowodu, pornografia dziecięca, uchylenie wyroku, ponowne rozpoznanie, potrzeba uzupełnienia dowodów, Sąd Najwyższy, SN, konieczność przeprowadzenia przewodu w całości
Potrzeba ponownego przesłuchania określonej osoby nie może być jedynie wynikiem abstrakcyjnego zalecenia sądu odwoławczego, lecz powinna zostać odniesiona do określonych ułomności tego dowodu. Wyrok kasacyjny dotyczy sprawy M.D., który uzyskał dostęp do treści pornograficznych z udziałem małoletnich. Po uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, SN stwierdził, że nie zachodziła konieczność przeprowadzenia przewodu w całości. Argumentacja Sądu Apelacyjnego wskazuje na potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego.
Potrzeba ponownego przesłuchania określonej osoby nie może być jedynie wynikiem abstrakcyjnego zalecenia sądu odwoławczego, lecz powinna zostać odniesiona do określonych ułomności tego dowodu, np. wynikających z faktu, że w trakcie dotychczasowego postępowania osoba nie została przesłuchana na konkretne, istotne okoliczności z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Opis stanu faktycznego SO w K. wyrokiem z 22.12.2021 r. uznał M.D. m.in. za winnego tego, że działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w okresie od 6.9.2018 r. do 5.2.2019 r. w T. uzyskał dostęp do treści pornograficznych, znajdujących się na stronach internetowych zawierających treści pornograficzne z udziałem małoletnich, tj. popełnienia czynu wyczerpującego znamiona art. 202 § 4a KK w zw. z art. 12 § 1 KK w brzmieniu na 23.6.2020 r., w zw. z art. 4 § 1 KK, za który wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności. Powyższa kara weszła w skład orzeczonej wobec tego oskarżonego kary łącznej 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, na poczet której został zaliczony okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie. Na podstawie art. 202 § 5 KK SO orzekł o przepadku dowodu rzeczowego wyszczególnionego w wykazie dowodów rzeczowych. Po rozpoznaniu apelacji prokuratora oraz obrońcy oskarżonego SA w K. uchylił zaskarżony wyrok w określonym zakresie i przekazał sprawę oskarżonego M.D. SR do ponownego rozpoznania. Skargę od wyroku Sądu odwoławczego, na podstawie art. 539a § 1 KPK, wniósł Prokurator Rejonowy w T., zarzucając naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 437 § 2 KPK, przez uchylenie orzeczenia Sądu I instancji i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania, w sytuacji gdy nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości w zakresie zarzutu dotyczącego przestępstwa z art. 202 § 4a KK w zw. z art. 12 § 1 KK, a jedynie uzupełnienie postępowania dowodowego w zakresie wskazanym przez Sąd II instancji, które to czynności mogą zostać przeprowadzone na rozprawie apelacyjnej, a nadto w sprawie nie zachodzą przesłanki wskazane w art. 439 § 1 KPK i art. 454 KPK. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku SA w K. w określonym zakresie i przekazanie sprawy w tej części do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Po rozpoznaniu skargi Prokuratora SN uchylił wyrok w zaskarżonej części i sprawę w tym zakresie przekazał SA w K. do ponownego rozpoznania w postępowania odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem SN skarga była zasadna. Skarga od wyroku Sądu odwoławczego uchylającego wyrok Sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, o jakiej mowa w art. 539a § 3 KPK, może być wniesiona z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Zgodnie natomiast z art. 437 § 1 zd. drugie KPK, uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić w wypadkach wskazanych w art. 439 KPK, art. 454 KPK, lub jeśli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. W niniejszej sprawie prokurator trafnie podniósł, że orzeczenie Sądu odwoławczego – SA w K., zapadło z rażącą obrazą art. 437 § 2 KPK. Warunek w postaci konieczności przeprowadzenia przewodu w całości jest bowiem spełniony wtedy, gdy wszystkie dowody zostały przeprowadzone wadliwie i w związku z tym powstała potrzeba ich ponownego przeprowadzenia przed sądem I instancji, a także gdy doszło do naruszenia przepisów procesowych odnoszących się do prawidłowego przebiegu postępowania w takim wymiarze, że tylko ponowne przeprowadzenie przewodu sądowego zapewni zachowanie standardu rzetelnego procesu (zob. np. uchwałę SN z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, ). W świetle art. 437 § 2 zd. drugie KPK za podstawy uzasadniającej uchylenie wyroku nie można uznać uzupełnienia postępowania dowodowego, konieczności przeprowadzenia tylko niektórych dowodów, czy też wyłącznie ich oceny oraz dokonania ponownych, całościowych lub tylko częściowych ustaleń faktycznych. SA w K., odwołując się do treści przepisu art. 437 § 2 KPK jako podstawy wydania orzeczenia kasatoryjnego, podniósł natomiast, że przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe nie udowodniło sprawstwa i winy oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu z art. 202 § 4a KK w zw. z art. 12 § 1 KK w sposób pewny i nienasuwający żadnych wątpliwości. W tej sytuacji, jak argumentował, zaszła konieczność przeprowadzenia w tym zakresie na nowo przewodu sądowego w całości, zwłaszcza przez ponowne przesłuchanie oskarżonego, również świadków: P.K., T.K. i W.K., oraz biegłych z Biura Ekspertyz Sądowych w L., którzy powinni w uzupełniającej opinii (pisemnej lub ustnej) z zakresu informatyki odnieść się do faktów i okoliczności sformułowanych w apelacji przez obrońcę oskarżonego. Dopiero w ten sposób uzupełniony materiał dowodowy, zdaniem SA w K., pozwoli na w pełni obiektywną prawnokarną ocenę zachowania oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu. Należało zauważyć, że Sąd odwoławczy, stwierdzając potrzebę ponownego przesłuchania oskarżonego oraz świadków P.K. i T.K., nie wskazał nawet, o jakiego rodzaju dyskwalifikujące błędy w przeprowadzeniu lub ocenie tych dowodów mogło w rzeczywistości chodzić. Zarówno oskarżony, jak i świadkowie byli już przecież przesłuchani w tej sprawie na okoliczności zarzutu stawianego M.D., jednakże ich relacjom odmówiono wiarygodności. Trzeba podkreślić, że potrzeba ponownego przesłuchania określonej osoby nie może być jedynie wynikiem abstrakcyjnego zalecenia sądu odwoławczego, lecz powinna zostać odniesiona do określonych ułomności tego dowodu, np. wynikającej z faktu, że w trakcie dotychczasowego postępowania osoba nie została przesłuchana na konkretne, istotne okoliczności z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Sąd II instancji nie sprostał tej powinności i nie wyjaśnił w ogóle, na jakiego rodzaju konkretnie okoliczności mieliby zostać ponownie przesłuchani wskazani wyżej świadkowie. Wymogu tego z pewnością nie spełnia ogóle odwołanie się do treści wniesionej w sprawie apelacji obrońcy. Akcentując z kolei potrzebę przesłuchania W.K., SA wskazał wprawdzie, że relacja tego świadka pozwoliłaby na weryfikację zeznań wskazanych wyżej dwojga świadków, którzy zdaniem tego Sądu „konsekwentnie twierdzili, że M.D. nie korzystał z laptopa marki T.”, tym niemniej pamiętać należy, że również te zeznania – jak zresztą każdy dowód – podlegałby swobodnej ocenie. Sąd jednocześnie podał w wątpliwość zasadność decyzji wydanej wobec W.K., w trybie art. 185 KPK, i użył argumentacji, że zachodzi potrzeba weryfikacji, czy rzeczywiście świadek pozostaje w szczególnie bliskim stosunku osobistym z oskarżonym, co ma pozwolić, jak tłumaczył, „na usunięcie niejasności i wątpliwości powstałych w związku z przyjętymi przez SO ustaleniami faktycznymi”. To wszystko nie przekonuje w wystarczającym stopniu o rzeczywistej potrzebie powtórzenia postępowania w całości w tej sprawie, a jedynie wskazuje na celowość uzupełnienia go w pewnym tylko zakresie i ponownej analizie. Sąd II instancji nie wykorzystał przewidzianej w art. 452 § 2 KPK możliwości przeprowadzenia dowodów w postępowaniu odwoławczym, mimo że konstatując brak części dowodów, był przecież nie tylko uprawniony, lecz także zobowiązany do tego, by czynności dowodowe przeprowadzić autonomicznie, dążąc do weryfikacji prawidłowości rozstrzygnięcia SO. Aktualnie obowiązujące regulacje prawne odnoszące się do postępowania dowodowego prowadzonego przed sądem odwoławczym oraz do podstaw i zasad orzekania reformatoryjnego dają w rozważanym zakresie szerokie możliwości sądowi odwoławczemu, które w niniejszej sprawie nie zostały wykorzystane, zaś twierdzenie Sądu Apelacyjnego o potrzebie przeprowadzenia przewodu sądowego w całości nie zostało poparte przekonującymi argumentami. Zakres niezbędnych do wykonania czynności wyliczonych przez SA w K. nie mieści się w podstawach uchylenia wyroku, wymienionych w art. 437 § 2 KPK, wobec czego SN orzekł jak w sentencji wyroku. Komentarz Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że przesłanka uchylenia wyroku w postaci konieczności przeprowadzenia przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zd. drugie KPK, nie zachodzi jednak w niniejszej sprawie, co wynika wprost z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Argumentacja Sądu II instancji wskazuje, że suma wyliczonych przez ten Sąd koniecznych do przeprowadzenia czynności w istocie stanowi jedynie o potrzebie uzupełnienia postępowania dowodowego. Wyrok SN z 28.3.2023 r., IV KS 43/22,
SN orzekł, że przesłanka uchylenia wyroku w postaci konieczności przeprowadzenia przewodu w całości nie zachodziła w niniejszej sprawie. Argumentacja Sądu II instancji wskazuje na potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego. Wyrok SN z 28.3.2023 r., IV KS 43/22.