Przesłanki orzekania kary mieszanej

Tematyka: przesłanki orzekania, kara mieszana, art. 37b KK, apelacja, kasacja, naruszenie prawa, postępowanie odwoławcze

Dla ustalenia kary, jaką zagrożone jest dane przestępstwo, znaczenie ma jedynie kara przewidziana za to
przestępstwo w przepisie części szczególnej KK lub innej ustawie karnej.
Opis stanu faktycznego
SR w Częstochowie wyrokiem z 25.5.2021 r. uznał A.G. za winnego popełnienia ciągu przestępstw z art. 286 § 1 KK,
za co na zasadzie art. 37b KK wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 1 roku i 3 miesięcy
ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze
30 godzin w stosunku miesięcznym. Na mocy art. 46 § 1 KK zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody
wyrządzonej przypisanymi mu przestępstwami na rzecz wskazanych pokrzywdzonych, jak również zasądził od
oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego T.F. kwotę 840 zł tytułem zwrotu kosztów związanych
z ustanowieniem pełnomocnika.
Apelację od wyroku SR wniósł Prokurator, który zaskarżył go na korzyść oskarżonego w zakresie orzeczenia o karze.
Zarzucił obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 37b KK, przez wymierzenie A.G. kary 4 miesięcy pozbawienia
wolności obok kary ograniczenia wolności za przypisane przestępstwo opisane w treści art. 286 § 1 KK, czyli
w wymiarze wyższym aniżeli określony w treści przywołanego przepisu.
Po rozpoznaniu tej apelacji wyrokiem z 14.9.2021 r. SO w C. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, rozstrzygając
jednocześnie o kosztach nieopłaconej udzielonej oskarżonemu pomocy prawnej przez obrońcę z urzędu oraz
kosztach za postępowanie odwoławcze.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł Prokurator Rejonowy w C., który zaskarżając to orzeczenie na
korzyść skazanego w części rozstrzygnięcia o karze, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 37b KK, polegające na utrzymaniu w mocy
wyroku SR w C., w którym orzeczono na podstawie tego przepisu za przypisany oskarżonemu czyn z art. 286 § 1 KK
w zw. z art. 91 § 1 KK karę mieszaną w wymiarze 4 miesięcy pozbawienia wolności i karę 1 roku i 3 miesięcy
ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze
30 godzin w stosunku miesięcznym, podczas gdy uwzględniając górną granicę ustawowego zagrożenia za
przestępstwo z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 91 § 1 KK, stanowiącego podstawę skazania, możliwe było orzeczenie
kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy.
Wskazując na zarzut tej treści, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w części dotyczącej orzeczenia
o karze i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi odwoławczemu, tj. SO w Częstochowie.
Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora, SN uchylił zaskarżony wyrok w zakresie utrzymującym w mocy
wyrok SR w C. co do orzeczenia o karze i w tej części przekazał sprawę SO do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie w trybie art. 535 § KPK.
Rację ma bowiem skarżący, że w przedmiotowej sprawie doszło do rażącej i mającej istotny wpływ na wydane w tej
sprawie orzeczenia obrazy prawa materialnego, tj. art. 37b KK. Przepis ten stanowi bowiem, że w sprawie
o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia
przewidzianego za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze
nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeśli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6
miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do 2 lat. Skoro zatem w omawianym przepisie mowa jest o „górnej granicy
ustawowego zagrożenia”, to należy ją odnosić do ustawowego zagrożenia przewidzianego w sankcji przepisu
określającego dany typ przestępstwa, a nie do kary, która w ogóle jest możliwa do wymierzenia w realiach danej
sprawy. Skarżący słusznie podnosi, że interpretacja sformułowania „górna granica ustawowego zagrożenia”, jakim
posłużył się ustawodawca w art. 37b KK, jest w orzecznictwie SN utrwalona, i jest ono tożsame z górną granicą
sankcji przewidzianej w przepisie określającym typ przestępstwa. Dla ustalenia kary, jaką zagrożone jest dane
przestępstwo, znaczenie ma zatem jedynie kara przewidziana za to przestępstwo w przepisie części szczególnej KK
lub innej ustawie karnej (zob. uchwały SN z: 3.7.1970 r., VI KZP 27/70,
; 29.7.1970 r., VI KZP 267/70;
20.9.1973 r., VI KZP 28/73,
; 29.3.1976 r., VI KZP 46/75,
; 20.5.1992 r., I KZP 16/92,
;
24.2.1999 r., I KZP 27/8; postanowienie SN z 30.4.2014 r., I KZP 5/14,
). Dla ustalenia wymiaru kary, którą
zagrożone jest dane przestępstwo, nie ma natomiast znaczenia istnienie ustawowych modyfikacji jej wymiaru,
związanych przykładowo z możliwością jej nadzwyczajnego obostrzenia, przewidzianych w art. 64 § 1 i 2 KK, art. 91

§ 1 KK, art. 178 § 1 KK. W realiach sprawy oznacza to, że dla sposobu zastosowania art. 37b KK irrelewantne jest,
że skazany dopuścił się przestępstwa z art. 286 § 1 KK w warunkach ciągu przestępstw, określonego w art. 91 § 1
KK. Istnienie podstawy do nadzwyczajnego obostrzenia kary, jak wynika z treści wyroku i uzasadnienia Sądu
I instancji, nie skłoniło go do zastosowania tej instytucji. Sąd ten zastosował natomiast art. 37b KK, co powinien
uczynić stosownie do zasad i przesłanek instytucji przewidzianej w tym przepisie.
W realiach sprawy nie było odpowiednie nawiązanie Sądu odwoławczego do poglądu wyrażonego w piśmiennictwie,
gdyż nie jest on adekwatny do zaistniałego w sprawie zagadnienia, które powstało z powodu naruszenia prawa
materialnego przez SR (do czego Sąd ten się przyznał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku) oraz zarzutu
podniesionego w apelacji. W przywołanym przez SO w C. fragmencie komentarza do KK znajdują się bowiem
rozważania dotyczące tego, czy sam art. 37b KK jest instytucją sędziowskiego wymiaru kary lub kształtuje ustawowe
zagrożenie za występki, których dotyczy - zob. W. Wrób el, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć
I. Komentarz do art. 1-52, 2016). Chodzi tam więc nie o zagadnienie, jak należy traktować wymiar kary pozbawienia
wolności orzeczony w ramach tzw. kary mieszanej (sekwencyjnej), a o zwrot „górna granica ustawowego
zagrożenia”, jaką posługuje się art. 37b KK. W tym zakresie natomiast istotna była odpowiedź na pytanie, czy górną
granicę ustawowego zagrożenia modyfikuje art. 91 § 1 KK, przy czym odpowiedź ta jest oczywiście przecząca.
Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że A.G. został skazany za przestępstwa z art. 286 § 1 KK, które to czyny
są zagrożone karą od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności, popełnione w warunkach ciągu przestępstw. W tej
sytuacji Sąd meriti, stwierdzając potrzebę zastosowania wobec tego oskarżonego kary sekwencyjnej, o jakiej mowa
w art. 37b KK, powinien mieć na względzie górną granicę ustawowego zagrożenia za przypisane mu przestępstwa,
i zgodnie zawartymi w komentowanym przepisie zasadami ukształtować ją „w wymiarze nieprzekraczającym 3
miesięcy” pozbawienia wolności, ponieważ orzeczenie jej w wymiarze 4 miesięcy byłoby możliwe jedynie wówczas,
gdyby górna granica ustawowego zagrożenia za dany występek wynosiła przynajmniej 10 lat, który to warunek nie
został spełniony. Jak już wyżej zaznaczono, nie ma bowiem znaczenia fakt, że skazany dopuścił się przypisanych mu
oszustw w warunkach art. 91 § 1 KK, gdyż przepis ten nie wpływa na ustalenie, jaka jest górna granica ustawowego
zagrożenia za przestępstwo z art. 286 § 1 KK, stanowiąc jedynie podstawę do nadzwyczajnego obostrzenia kary
(zob. np. wyrok SN z 31.1.2018 r., II KK 172/18), z której to podstawy nie skorzystał Sąd I instancji.
Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Komentarz
Poza wszelkim sporem pozostaje fakt, że w toku rozpoznawania sprawy przez SR w C. doszło do naruszenia prawa
materialnego, a mianowicie dyspozycji art. 37b KK., skutkującego niewłaściwym rozstrzygnięciem Sądu
odwoławczego, i to w obliczu trafnie podniesionego zarzutu odwoławczego w apelacji prokuratora. W określonej
sytuacji zaskarżony wyrok w części, w jakiej Sąd II instancji utrzymał w mocy obarczone powyższą wadą orzeczenie
SR, należało uchylić, a sprawę przekazać celem jej ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Jest
niemal oczywiste, że w toku tego postępowania koniecznym będzie ponowne przeanalizowanie zarzutu
i argumentacji prokuratora, sformułowanych we wniesionym środku odwoławczym, w kontekście utrwalonych
zapatrywań prawnych.

Wyrok SN z 28.3.2023 r., IV KK 10/22,

Poza wszelkim sporem pozostaje fakt, że w toku rozpoznawania sprawy przez SR w C. doszło do naruszenia prawa materialnego, a mianowicie dyspozycji art. 37b KK., skutkującego niewłaściwym rozstrzygnięciem Sądu odwoławczego, i to w obliczu trafnie podniesionego zarzutu odwoławczego w apelacji prokuratora. W określonej sytuacji zaskarżony wyrok w części, w jakiej Sąd II instancji utrzymał w mocy obarczone powyższą wadą orzeczenie SR, należało uchylić, a sprawę przekazać celem jej ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Jest niemal oczywiste, że w toku tego postępowania koniecznym będzie ponowne przeanalizowanie zarzutu i argumentacji prokuratora, sformułowanych we wniesionym środku odwoławczym, w kontekście utrwalonych zapatrywań prawnych.