Pojęcie długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie postępowania

Tematyka: art. 22 § 1 KPK, długotrwała przeszkoda, zawieszenie postępowania, sąd dyscyplinarny, postępowanie karno-sądowe

Ujęty w treści przepisu art. 22 § 1 KPK zwrot „w szczególności” wymienia dwie sytuacje, których wystąpienie
uniemożliwia prowadzenie postępowania, natomiast pojęcie „długotrwałej przeszkody” może odpowiadać
jeszcze wielu innym przyczynom zawieszenia, zarówno natury faktycznej, jak i prawnej. Muszą one być
jednak na tyle uzasadnione, że zawieszenie postępowania będzie wydawało się konieczne dla osiągnięcia
sprawiedliwego rozstrzygnięcia. W rezultacie to od sądu orzekającego w danej sprawie zależy, czy w oparciu
o swoją wiedzę i doświadczenie uzna, że dana przyczyna zawieszenia postępowania mieści się
w przesłankach z art. 22 § 1 KPK.
Uzasadnienie stanu faktycznego
Przed Sądem Dyscyplinarnym przy Prokuratorze Generalnym przeciwko M.M., prokuratorowi Prokuratury Rejonowej
w T., toczy się postępowanie o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego kwalifikowanego z art. 137 § 1 pkt. 1
ustawy z 28.1.2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1247; dalej: PrProk) oraz pięciu przewinień
dyscyplinarnych z art. 137 § 1 pkt. 5 PrProk.
Obrońca obwinionego złożył na rozprawie 31.3.2022 r. wniosek o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego
z uwagi na toczące się przeciwko obwinionemu postępowania karne. Wniosek motywował tym, iż we wskazanych
postępowaniach pojawiają się nowe dowody, które mogą być wykorzystane w tym postępowaniu.
Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym na mocy postanowienia z 31.3.2022 r. nie uwzględnił wniosku
o zawieszenie postępowania dyscyplinarnego dot. prokuratora M.M., decyzję uzasadniając tym, że nie zaistniała
długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania. Sąd wskazał, że za taką okoliczność nie
można bowiem uznać faktu prowadzenia przeciwko obwinionemu postępowania karnego przed sądem
powszechnym, gdyż postępowanie dyscyplinarne jest niezależne od wymienionych przez obrońcę postępowań.
Obrońca obwinionego zaskarżył to postanowienie Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze Generalnym, zarzucając
obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wydanego orzeczenia, a mianowicie art. 22 § 1 KPK w zw.
z art. 171 PrProk.
Po rozpoznaniu zażalenia obrońcy obwinionego na postanowienie Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze
Generalnym z 31.3.2022 r., PK I SD 5.2021, w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania dyscyplinarnego, SN
postanowił utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN zażalenie obrońcy obwinionego nie zasługiwało na uwzględnienie. Zawarte w nim zarzuty odwoławcze
nie uzasadniały zmiany zaskarżonego postanowienia przez zawieszenie postępowania PK I SD 5.2021, dot. M.M.
W ocenie SN argumentacja Sądu Dyscyplinarnego przy Prokuratorze Generalnym, zawarta w treści postanowienia,
była zasadna. Należy podzielić zapatrywania Sądu I instancji, że w niniejszej sprawie w myśl art. 22 § 1 KPK nie
zaistniała długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania dyscyplinarnego wobec prokuratora
M.M. W realiach niniejszej sprawy taką okolicznością z pewnością nie jest sam fakt prowadzenia przeciwko ww.
dwóch postępowań karnych. Jak przyjmuje się w utrwalonym orzecznictwie SN, zasadą jest, że postępowanie
dyscyplinarne prowadzone przeciwko prokuratorowi toczy się niezależnie od postępowania karnego wszczętego
przeciwko niemu, także w wypadku jednoczesności i podmiotowo-przedmiotowej tożsamości tych postępowań.
Niezależność tych postępowań wynika z tego, że inne są kryteria kwalifikacji czynu jako przewinienia
dyscyplinarnego, a inne jako przestępstwa. Tożsamość przedmiotu postępowania karnego i postępowania
dyscyplinarnego oznacza więc tożsamość czynu, a nie tożsamość jego ocen prawnych (por. wyrok SN z 23.11.2017
r., SNO 48/17,
).
Zawieszenie postępowania to instytucja procesowego prawa karnego, która pozwala na przerwanie toczącego się
postępowania na pewien okres. Instytucja ta określona została w art. 22 § 1 KPK, który jednocześnie określa istotę
zawieszenia postępowania oraz wskazuje na otwarty katalog okoliczności umożliwiających zastosowanie tej
instytucji. Ujęty w treści tego przepisu zwrot „w szczególności” wymienia dwie sytuacje, których wystąpienie
uniemożliwia prowadzenie postępowania, natomiast pojęcie „długotrwałej przeszkody” może odpowiadać jeszcze
wielu innym przyczynom zawieszenia, zarówno natury faktycznej, jak i prawnej. Muszą jednak one być na tyle
uzasadnione, że zawieszenie postępowania będzie wydawało się być konieczne dla osiągnięcia sprawiedliwego

rozstrzygnięcia. W rezultacie to od sądu orzekającego w danej sprawie zależy, czy uzna w oparciu o swoją wiedzę
i doświadczenie, że dana przyczyna zawieszenia postępowania mieści się w przesłankach z art. 22 § 1 KPK.
W ocenie SN w niniejszym postępowaniu dyscyplinarnym nie zachodzi żadna z przesłanek obligujących sąd do jego
zawieszenia. W uchwale składu siedmiu sędziów SN z 28.9.2006 r., I KZP 8/06,
, zapadłej co prawda na
gruncie ustawy z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 217), zachowującej
jednak aktualność także w odniesieniu do postępowań dyscyplinarnych prowadzonych przeciwko prokuratorom,
stwierdzono, że toczenie się postępowania karnego nie może być uważane samodzielnie za długotrwałą przeszkodę
w prowadzeniu postępowania dyscyplinarnego (por. uchwała siedmiu sędziów SN z 28.9.2006 r., I KZP 8/06,
). Obrońca obwinionego w zażaleniu wywodzi, że choć postępowanie dyscyplinarne jest niezależne od
toczących się postępowań karnych przeciwko M.M., przed SR w G. i przed SR w W., to jednak prowadzone przed
sądami powszechnymi czynności i ujawniane dowody oraz dokonane ustalenia mają znaczenie dla tego
postępowania w kwestii ustalenia winy i sprawstwa obwinionego. Dodatkowo podnosi, że wniosek o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej bazuje na materiałach sprawy, w której pojawiły się nowe informacje, jak również, że strony
w tych postępowaniach zgłosiły liczne wnioski dowodowe, w tym o przesłuchanie kolejnych świadków, czy powołanie
biegłych, co może także zostać zgłoszone w toku postępowania dyscyplinarnego. Odnosząc się do tych argumentów
obrońcy, należy podzielić pogląd zawarty w uzasadnieniu postanowienia SN z 11.1.2023 r., II ZOW 10/22,
, że
oba postępowania w praktyce mogą mieć na siebie wpływ, dotyczy to jednak przede wszystkim wpływu
postępowania karnego na postępowanie dyscyplinarne, a dokładnie - terminów przedawnienia karalności
poszczególnych przestępstw i przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego (zob. M. Laskowski, Zasady
odpowiedzialności sędziego za przestępstwa, w: Uchybienie godności urzędu sędziego jako podstawa
odpowiedzialności dyscyplinarnej, Warszawa 2019).
Pomijając terminy przedawnienia, postępowanie karne nie wpływa na postępowanie dyscyplinarne, którego co do
zasady nie zawiesza się na czas trwania pierwszego, na co wprost wskazuje art. 143 § 1 PrProk. Orzekające sądy,
zarówno dyscyplinarny, jak i karny, są samodzielne w dokonywaniu ustaleń faktycznych, w tym dotyczących
zawinienia. Sąd dyscyplinarny zachowuje samodzielność jurysdykcyjną, a orzeczenie wydane w postępowaniu
karnym nie ma w tym postępowaniu charakteru prejudykatu. Stwierdzenie przez sąd karny, że czyn obwinionego
dyscyplinarnie wyczerpał znamiona przestępstwa, nie usuwa obowiązku oceny, czy zarzucany mu czyn stanowi
przewinienie dyscyplinarne. Ujmując tę kwestię inaczej, należy stwierdzić, że ocena popełnienia przewinienia
dyscyplinarnego jako czynu bezprawnego, zawinionego i noszącego ładunek społecznej szkodliwości dotyczącego
wykonywania służby sędziowskiej lub godności pełnionego urzędu musi być samoistna, niezależna od ocen
dokonywanych w postępowaniu karnym (por. np. postanowienie SN z 7.8.2013 r., SNO 15/13,
).

Komentarz
Zgodnie z art. 141 § 3 PrProk, jeżeli przewinienie dyscyplinarne wyczerpuje znamiona przestępstwa, przedawnienie
karalności dyscyplinarnej nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w odpowiednich przepisach
KK. Oznacza to, że sąd dyscyplinarny musi zawiesić postępowanie w sprawie, w której doszło już do upływu
terminów przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego, przewidzianych w art. 141 § 1 i § 2 PrProk, czekając na
rezultat toczącego się jeszcze postępowania karnego. W razie prawomocnego skazania za przestępstwo nie
występuje w postępowaniu dyscyplinarnym przeszkoda procesowa w postaci przedawnienia, możliwe jest bowiem
zastosowanie art. 141 § 3 PrProk (por. postanowienie SN z 11.1.2023 r., II ZOW 10/22,
). W niniejszej sprawie
dyscyplinarnej prowadzonej przeciwko prokuratorowi M.M. nie doszło do upływu terminów przedawnienia
zarzuconych ww. przewinień dyscyplinarnych. Nie zachodzi zatem konieczność zawieszenia postępowania, również
i z tych powodów.

Postanowienie SN z 27.4.2023 r., II ZO 42/22,

Zgodnie z art. 141 § 3 PrProk, jeżeli przewinienie dyscyplinarne wyczerpuje znamiona przestępstwa, przedawnienie karalności dyscyplinarnej nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewidziane w odpowiednich przepisach KK. Oznacza to, że sąd dyscyplinarny musi zawiesić postępowanie w sprawie, w której doszło już do upływu terminów przedawnienia przewinienia dyscyplinarnego, przewidzianych w art. 141 § 1 i § 2 PrProk, czekając na rezultat toczącego się jeszcze postępowania karnego. W razie prawomocnego skazania za przestępstwo nie występuje w postępowaniu dyscyplinarnym przeszkoda procesowa w postaci przedawnienia, możliwe jest bowiem zastosowanie art. 141 § 3 PrProk. W niniejszej sprawie dyscyplinarnej prowadzonej przeciwko prokuratorowi M.M. nie doszło do upływu terminów przedawnienia zarzuconych ww. przewinień dyscyplinarnych. Nie zachodzi zatem konieczność zawieszenia postępowania, również i z tych powodów.