Podstawa konstrukcji wyroku

Artykuł omawia przepisy KPK dotyczące wyroków skazujących i wyroków łącznych. Analizuje sytuację, gdy sąd orzeka wyrok łączny i rozstrzyga o karze, nie wydając wyroku skazującego. Przedstawia także postępowanie kasacyjne w sprawach karnych oraz interpretację przepisów dotyczących kar ograniczenia wolności. Autor analizuje rażące naruszenia prawa karnego procesowego oraz konieczność precyzyjnego określenia kary w wyrokach. Publikacja stanowi istotne omówienie problematyki wyroków karnych i konstrukcji wyroków łącznych.

Tematyka: wyrok skazujący, wyrok łączny, kara ograniczenia wolności, KPK, kasacja, Sąd Najwyższy, naruszenie prawa karnego, postępowanie wykonawcze, interpretacja przepisów, karanie, prawo karne

Art. 413 § 2 pkt 2 KPK stanowiący, że wyrok skazujący powinien zawierać m.in. rozstrzygnięcie w zakresie
kary, co do zasady ma zastosowanie w razie przypisania osobie oskarżonej przestępstwa, to w świetle art.
568a § 1 pkt 2 KPK nie ulega wątpliwości, iż ma również zastosowanie, gdy sąd orzekający nie wydaje
wyroku skazującego, natomiast wydaje wyrok łączny, w którym zamieszcza rozstrzygnięcie co do kary
i orzeka karę łączną.
Opis stanu faktycznego
D.S. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w P. z 8.12.2020 r., II K 812/19, za czyn z art. 278 § 1 KK i art. 275 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2
KK, na karę roku ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele
społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym;
2. Sądu Rejonowego w M. z 15.2.2021 r., II K 298/20, za czyn z art. 209 § 1a KK w zw. z art. 209 § 1 KK, na karę
roku ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne
w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym.
Sąd Rejonowy w M. wyrokiem łącznym z 17.1.2022 r., II K 78/21, na podstawie art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 i 3 KK
połączył kary jednostkowe ograniczenia wolności orzeczone wymienionymi wyżej wyrokami i wymierzył skazanemu
D.S. karę łączną roku i 8 miesięcy ograniczenia wolności, zaliczając na jej poczet okres odbytej przez skazanego
kary ograniczenia wolności w sprawie II K 812/19 Sądu Rejonowego w P. w wysokości 225 godzin i 30 minut
nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Rozstrzygnął również o kosztach sądowych, zwalniając
skazanego od ich ponoszenia.
Wyrok ten, niezaskarżony przez żadną ze stron, uprawomocnił się 25.1.2022 r.
Obecnie kasację od powyższego wyroku łącznego wniósł Prokurator Generalny. Na podstawie art. 521 § 1 KPK
zaskarżył wyrok na niekorzyść skazanego D.S. w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze łącznej ograniczenia
wolności, w zakresie braku wskazania sposobu wykonania tej kary i elementów jej wymiaru. Zarzucił rażące i mające
istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 2
KPK w zw. z art. 568a § 1 pkt 2 KPK, polegające na wymierzeniu skazanemu D.S. kary łącznej roku i 8 miesięcy
ograniczenia wolności – w miejsce orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z 8.12.2020 r., II K
812/19, jednostkowej kary roku ograniczenia wolności, w ramach której skazany miał obowiązek wykonywania
nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 32 godzin w stosunku miesięcznym, a także
orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w M. z 15.2.2021 r., II K 298/20, jednostkowej kary roku
ograniczenia wolności, w ramach której skazany miał obowiązek wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na
cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie – bez jednoczesnego określenia na nowo wobec skazanego
sposobu (formy) wykonania tej kary i niezbędnych elementów jej wymiaru. Chodziło – co oczywiste – o wskazanie
obowiązku oraz wymiaru czasu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, o którym mowa w art. 34 § 1a
pkt 1 KK, względnie określenie obowiązku oraz wysokości potrącenia z wynagrodzenia za pracę, określonego w art.
34 § 1a pkt 4 KK. Poza sporem pozostaje fakt, że w następstwie tego zaniedbania doszło do rażącej obrazy przepisu
prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 86 § 3 KK, skutkującej niemożliwością prawidłowego wykonania
wyroku łącznego.
Podnosząc powyższy zarzut, autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy
w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej na niekorzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego, uchylił
wyrok w zaskarżonej części, tj. zawierającej rozstrzygnięcie o karze łącznej ograniczenia wolności i w tym zakresie
sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona przed upływem roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia (art.
524 § 3 KPK) jest zasadna w stopniu oczywistym, co pozwoliło uwzględnić ją w całości w trybie art. 535 § 5 KPK, tj.
na posiedzeniu bez udziału stron.
Nie ulega wątpliwości, że wydając wobec D.S. wyrok łączny, Sąd Rejonowy w M. rażąco naruszył wskazane w przez
Skarżącego przepisy prawa, co miało istotny wpływ na treść wyroku. Chociaż przepis art. 413 § 2 pkt 2 KPK

stanowiący, że wyrok skazujący powinien zawierać m.in. rozstrzygnięcie w zakresie kary, co do zasady ma
zastosowanie w razie przypisania osobie oskarżonej przestępstwa, to w świetle art. 568a § 1 pkt 2 KPK nie ulega
wątpliwości, iż ma również zastosowanie, gdy sąd orzekający nie wydaje wyroku skazującego, natomiast wydaje
wyrok łączny, w którym zamieszcza rozstrzygnięcie co do kary i orzeka karę łączną. W każdym wypadku
„rozstrzygnięcie co do kary”, gdy takowa została wymierzona, musi być zredagowane w taki sposób, by było w pełni
zgodne z normami prawa karnego materialnego i nie rodziło wątpliwości na etapie postępowania wykonawczego, tym
bardziej nie uniemożliwiało jego prowadzenia.
Tymczasem w rozpatrywanej sprawie niewątpliwie musiała zaistnieć niemożliwość wykonania wyroku łącznego,
skoro Sąd meriti wymierzył D.S. karę łączną ograniczenia wolności w określonym wymiarze, ale chociaż w świetle
art. 34 § 1a KK kara ta nie ma jednolitej postaci, nie określił na czym kara ma polegać, jak też dalszych niezbędnych
elementów tej kary, o których mowa w art. 34 § la pkt 4 KK i art. 35 § 1 KK. Chodzi o to, że w zależności od postaci
kary, wysokości potrącenia wynagrodzenia za pracę oraz liczby godzin do przepracowania w stosunku miesięcznym,
Sąd Rejonowy w M. powinien mieć na uwadze, że przepis art. 86 § 3 KK stanowi, iż wymierzając karę łączną
ograniczenia wolności, sąd określa na nowo obowiązki lub wymiar potrącenia, o których mowa w art. 34 § la KK,
a także może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 2-7a KK, jak również orzec świadczenie
pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 KK. W piśmiennictwie prawniczym wskazuje się, że przepis ten pozostawia
sądowi swobodę w kształtowaniu kary łącznej ograniczenia wolności, w ramach której może nawet orzec tę karę
w postaci lub formie, w jakiej nie orzeczono żadnej z kar podlegających łączeniu [zob. P. Kardas w: W. Wróbel (red.),
A. Zoll (red.), Kodeks karny, Część ogólna, Tom I. Część II. Komentarz do art. 53-116, WK 2016, teza 25 do art. 86;
J. Lachowski w: V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks Karny. Komentarz, WKP 2020, teza 6 do art. 86; J. Majewski,
Kodeks karny. Komentarz do zmian 2015, LEX 2015, teza 12 do art. 86].
Sąd orzekający karę ograniczenia wolności wyrokiem łącznym, powinien zatem określić jej postać, tj. czy będzie
polegała na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, czy też na potrąceniu
wynagrodzenia za pracę i stosownie do tego wskazać, mając na uwadze treść art. 86 § 1 KK, wymiar godzin
wykonywania przez skazanego w stosunku miesięcznym nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne (art. 35
§ 1 KK), względnie wysokość potrącenia z wynagrodzenia za pracę (art. 34 § 1 a pkt 4 KK).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 2 KPK uchylił w zaskarżonej części, tj. dotyczącej
orzeczenia o karze łącznej ograniczenia wolności, wydany wobec D.S. wyrok łączny i w tym zakresie sprawę
przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M., który wyda orzeczenie zgodne z prawem.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się prawdopodobieństwo, że przy łączeniu kar ograniczenia wolności, z których
każda polegała na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, Sąd Rejonowy
w M. przyjął, iż również w tej postaci orzeka karę łączną ograniczenia wolności, o czym zdaje się świadczyć fakt, że
w zaliczonym na poczet kary łącznej okresie skazany wykonywał wspomnianą pracę, jednak taka interpretacja
wyroku i tak nie prowadzi do usunięcia jego wadliwości, skoro nie wiadomo, ile godzin miesięcznie skazany miałby
pracować odbywając karę łączną, a wątpliwość ta nie mogłaby zostać rozstrzygnięta w trybie art. 13 § 1 KKW.
Nasuwa się przy tym uwaga, że skoro kara ograniczenia wolności jest wymierzana w miesiącach i latach (art. 34 § 1
KK), co przecież miało miejsce w procedowanej sprawie, to zaliczenie na poczet kary łącznej okresu kary odbytej
przez skazanego w jednej ze spraw powinno polegać na wskazaniu okresu również liczonego w jednostce czasu,
a nie w liczbie przepracowanych przez skazanego godzin.

Wyrok Sądu Najwyższego z 25.4.2023 r., V KK 521/22,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok łączny w części dotyczącej kary ograniczenia wolności, ze względu na rażące naruszenia prawa. Sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia. Analiza wyroku ukazuje potrzebę jasnego określenia kar w wyrokach oraz konieczność zgodności z normami prawa karnego materialnego. Publikacja stanowi cenne studium przypadku dotyczące konstrukcji wyroków karnych.