Podstawa skargi na wyrok sądu odwoławczego

Zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga na wyrok sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania może być wniesiona z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Sprawa dotyczy oskarżonego J.M., uznanej winnego dwóch zabronionych czynów związanych z zarządzaniem obiektami budowlanymi. Apelacje od wyroku Sądu Rejonowego w K. wnieśli oskarżony oraz jego obrońca, w rezultacie Sąd Okręgowy w K. uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Skargę w trybie art. 539a § 1 KPK wniósł prokurator, zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w całości. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, uzasadniając decyzję brakiem uzasadnienia do przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

Tematyka: skarga na wyrok sądu odwoławczego, art. 539a KPK, naruszenie przepisów, Sąd Najwyższy, skarga prokuratorska, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

W myśl dyspozycji art. 539a § 3 KPK skarga na wyrok sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu
pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, może być wniesiona wyłącznie
z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 24.1.2022 r., III K 1006/18 uznał oskarżonego J.M. za winnego dwóch zabronionych
czynów, będąc zarządcą obiektów budowlanych należących do Wspólnoty Mieszkaniowej Nieruchomości w K.:
1. w okresie od 19.12.1999 r. do 31.12.2014 r. nie prowadził ksiąg rachunkowych tej Wspólnoty, czym wyczerpał
znamiona występku z art. 77 pkt 1 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; dalej:
RachunkU) i za to wymierzył mu karę grzywny w wysokości 30 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za
równoważną kwocie 20 złotych;
2. w okresie od 1.10.2012 r. do 30.11.2016 r. przez niewykonanie remontu balkonów oraz loggi w budynkach, nie
zapewnił bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych, czym wyczerpał znamiona występku z art. 91a
ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682; dalej: PrBud) i za to wymierzył mu karę
grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za równoważną kwocie 20 złotych.
Mocą art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 i 2 KK Sąd wymierzył oskarżonemu karę łączną grzywny w wysokości 120 stawek
dziennych, przyjmując jedną stawkę za równoważną kwocie 20 złotych.
Ponadto Sąd uznał oskarżonego J.M. za winnego tego, że w okresie od 1.3.2005 r. do 28.11.2014 r., jako zarządca
obiektów budowlanych należących do Wspólnoty Mieszkaniowej Nieruchomości w K. działając w krótkich odstępach
czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził tę Wspólnotę
do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 11.160,36 zł. czym wyczerpał znamiona występku z art.
286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK i za to wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie, mocą
art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK, warunkowo zawiesił na okres próby w wymiarze 1 roku.
Apelacje od wyroku Sądu Rejonowego w K. wnieśli oskarżony oraz jego obrońca, zaskarżając to orzeczenie
w całości.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 10.11.2022 r., XXIII Ka 479/22, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.
Skargę w trybie art. 539a § 1 KPK wniósł prokurator, zaskarżając to orzeczenie w całości na niekorzyść
oskarżonego. Skarżący zarzucając naruszenie art. 437 § 2 in fine KPK wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi odwoławczemu.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.
Dokonując analizy uzasadnienia zaskarżonego wyroku należy podzielić stanowisko skarżącego prokuratora, że
w niniejszej sprawie powodem wydania kasatoryjnego orzeczenia nie była żadna z przesłanek, które ustawodawca
wymienił w art. 437 § 2 zd. 2 KPK. Co prawda sąd odwoławczy w pisemnych motywach rzeczonego wyroku
zwerbalizował konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, niemniej przedstawione przezeń
zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania, takiej potrzeby nie uzasadniają. Kompleksowa
lektura tego wywodu wskazuje, że uchybienia, które zdaniem sądu ad quem zaistniały w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, generują de facto konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego. Z przedmiotowego
uzasadnienia wprost bowiem wynika, że sąd odwoławczy widzi jedynie konieczność dopuszczenia dowodu z opinii
biegłego informatyka (a to w celu pozyskania danych księgowych znajdujących się na komputerze należącym do
wspólnoty mieszkaniowej) oraz dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu rachunkowości, który to biegły
dysponując danymi odtworzonymi ze wspomnianego komputera, miałby wypowiedzieć się co do kwestii prowadzenia
we wspólnocie mieszkaniowej ksiąg rachunkowych w okresie od 1999 r. do 12.2014 r.
Zestawiając poczynione przez organ ad quem konkluzje z przyjętą przezeń podstawą kasatoryjną, należy wskazać,
że konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji

naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego
postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności
procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji (zob. uchwała Sądu Najwyższego
z 22.5.2018 r., I KZP 3/19,
). Tymczasem w przedmiotowej sprawie, sąd odwoławczy – poza ogólnym
odwołaniem się do „skali i rangi uchybień jakich dopuszczono się w zaskarżonym wyroku” – nie stwierdził takiego
naruszenia przepisów procesowych, które uzasadniałoby potrzebę powtórzenia wszystkich już dokonanych przez sąd
a quo czynności. Efekty przeprowadzonej przez sąd drugiej instancji kontroli odwoławczej wskazują na konieczność
dokonania nowych czynności, ale nie powtórzenia dotychczasowych. Stąd też nie można uznać, aby wynik
postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie determinował konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu
sądowego. Wprost przeciwnie, w realiach tej sprawy nic nie stało na przeszkodzie, by w tym zakresie Sąd Okręgowy
w K. – dostrzegając potrzebę dokonania określonych ustaleń i czynności – poczynił i przeprowadził je samodzielnie,
do czego zresztą obligował go aktualny model postępowania odwoławczego.
Ponadto, co szczególnie znamienne, przedstawione przez sąd ad quem zapatrywania prawne i wskazania, co do
dalszego postępowania, dotyczyły wyłącznie czynu, który zarzucono oskarżonemu z art. 77 pkt 1 RachunkU.
W odniesieniu zaś do dwóch pozostałych czynów, tj. występku z art. 91a PrBud oraz występku z art. 286 § 1 KK
w zw. z art. 12 KK, sąd drugiej instancji w tej części uzasadnienia nie zawarł jakichkolwiek wskazań i w ogóle nie
stwierdził, aby w tym zakresie sprawy doszło do naruszeń skutkujących koniecznością przeprowadzenia na nowo
przewodu w całości. Trzeba zauważyć, że w sprawach złożonych przedmiotowo lub podmiotowo niezbędność
ponowienia przewodu w całości należy odnieść do poszczególnych czynów albo do poszczególnych oskarżonych.
Wykładnia funkcjonalna omawianej podstawy uchylenia orzeczenia wskazuje, że należy ją odczytać z perspektywy
przedmiotu rozpoznania na przewodzie sądowym. Przedmiotem tym jest kwestia odpowiedzialności karnej
oskarżonego za zarzucany czyn (przedmiot procesu). W tym kontekście chodzi tu o przewód sądowy w aspekcie
materialnym, a nie formalnym. Łączność przedmiotowa lub podmiotowa spraw powoduje bowiem, że są one
rozpoznawane na jednym organizacyjnie przewodzie sądowym, choć jako odrębne sprawy mogą też stanowić
przedmiot odrębnych postępowań. Jeśli w niniejszej sprawie sąd odwoławczy uznał, że rozstrzygnięcie co do czynu
z art. 91a PrBud nie uwzględniało pełnego materiału dowodowego i oparte było na wadliwym wnioskowaniu, to
sanowanie tego rodzaju uchybień (w niniejszej sprawie nie zachodził przypadek z art. art. 454 § 1 KPK) nie
wymagało przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Ten warunek wydania wyroku kasatoryjnego, niewątpliwie
restrykcyjny, nie powinien być interpretowany w sposób rozszerzający. Konkluzja ta dotyczy również rozstrzygnięcia
sprawy co do czynu z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, które zdaniem sądu odwoławczego oparte zostało na
dowolnych lub sprzecznych ustaleniach. Skoro zatem sąd okręgowy co do wymienionych czynów dostrzegał
odnotowane wady, to samodzielnie powinien ocenić materiał dowodowy w sposób swobodny, pełny i wszechstronny,
respektując zasady prawidłowego rozumowania, wskazania wiedzy oraz doświadczenia życiowego.

Komentarz
Uzupełniając tezę wyroku warto wskazać, że określoną skargę może wnieść również strona, która nie zaskarżyła
wyroku sądu pierwszej instancji (na co wskazuje brak odesłania w art. 539f KPK do ograniczeń ujętych w art. 520 § 1
KPK). Przepis art. 539a § 3 KPK został powiązany z przepisem art. 437 § 2 KPK, zgodnie z którym uchylenie
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych
w art. 439 § 1 KPK, art. 454 KPK lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości (por.m.in.
wyrok Sądu Najwyższego z 6.2.2019 r., IV KS 3/19,
). Jest niemal oczywiste, że motywy zaskarżonego
orzeczenia kasatoryjnego nie pozwalają na uznanie, iż w rozpoznawanej sprawie zaistniały okoliczności wskazane
w art. 437 § 2 zd. 2 KPK, które uzasadniałyby – zgodnie z treścią tego przepisu – uchylenie orzeczenia
pierwszoinstancyjnego. W tym stanie rzeczy, zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy w K. dyspozycji art. 437 § 2
KPK należało uznać za trafny.

Wyrok Sądu Najwyższego z 9.5.2023 r., IV KS 8/23,

Sąd Najwyższy uznał skargę za zasadną i zasługującą na uwzględnienie. Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku wykazała, że sąd odwoławczy nie stwierdził naruszeń przepisów procesowych, które uzasadniałyby potrzebę powtórzenia czynności procesowych. Uzasadnienie SN wskazywało również na brak konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości. Decyzja Sądu Najwyższego potwierdzała trafność zarzutu prokuratora dotyczącego uchybień Sądu Okręgowego w K. z art. 437 § 2 KPK.