Warunki orzekania w trybie postępowania nakazowego

Zgodnie z art. 93 § 2 KPW, orzekanie w postępowaniu nakazowym możliwe jest jedynie wtedy, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. W świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie zarówno wina jak i okoliczności wykroczeń zarzucanych obwinionemu budziły poważne wątpliwości. Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich doprowadziła do uchylenia wyroku nakazowego i umorzenia postępowania.

Tematyka: postępowanie nakazowe, art. 93 § 2 KPW, kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich, Sąd Najwyższy, zarządzenie Nadleśniczego, okresowy zakaz wstępu do lasu

Zgodnie z art. 93 § 2 KPW, orzekanie w postępowaniu nakazowym możliwe jest jedynie wtedy, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. W świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie zarówno wina jak i okoliczności wykroczeń zarzucanych obwinionemu budziły poważne wątpliwości. Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich doprowadziła do uchylenia wyroku nakazowego i umorzenia postępowania.

Zgodne z dyspozycją art. 93 § 2 KPW, orzekanie w postępowaniu nakazowym możliwe jest jedynie wtedy,
gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Stwierdzenie spełnienia tej przesłanki
wymaga zatem dokonania ustaleń, w świetle których zaistnienie czynu zabronionego jako wykroczenia,
sprawstwo oraz wina obwinionego są niewątpliwe. Powinno to wynikać z załączonych do wniosku
o ukaranie, a uznanych przez sąd za ujawnione, materiałów dowodowych.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem nakazowym z 4.1.2018 r. w sprawie VII W 880/17, uznał obwinionego A.G. za winnego
tego, że 4.10.2017 r., w miejscowości P., nie będąc osobą uprawnioną, przechodził przez las w miejscu, gdzie jest to
zabronione oraz tego, że w tym samym miejscu, czasie i okolicznościach, wbrew żądaniu osoby uprawnionej, nie
opuścił lasu, w miejscu, w którym przebywanie jest zabronione, tj. wykroczeń z art. 151 § 1 KW i z art. 157 § 1 KW.
Jednocześnie Sąd ten na podstawie art. 151 § 1 KW w zw. z art. 9 § 2 KW wymierzył obwinionemu karę grzywny
w wysokości 200 zł.
Wobec niezłożenia przez obwinionego sprzeciwu, wyrok uprawomocnił się 18.1.2018 r.
Od wyroku kasację złożył Rzecznik Praw Obywatelskich. Zaskarżył powyższy wyrok w całości na korzyść ukaranego,
zarzucając wskazanemu rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie
przepisów prawa procesowego, tj. art. 93 § 2 KPW, polegające na przyjęciu, że okoliczności przypisanych
ukaranemu czynów i jego wina nie budzą wątpliwości, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku
nakazowego, podczas gdy w świetle dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie zarówno wina jak i okoliczności
wykroczeń zarzucanych obwinionemu budziły poważne wątpliwości.
W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania z uwagi na
przedawnienie karalności zarzucanych obwinionemu wykroczeń.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść ukaranego,
uchylił zaskarżony wyrok nakazowy i postępowanie w sprawie o wykroczenia, na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 KPW
w zw. z art. 45 § 1 KW, umorzył.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło
jej rozpoznania na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
W swoich judykatach Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że postępowanie nakazowe jest instytucją prawa
procesowego, która znajduje zastosowanie w najbardziej oczywistych przypadkach, gdzie materiał dowodowy
istniejący w aktach sprawy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa żadnych istotnych wątpliwości, co do winy
i okoliczności popełnienia zarzuconego czynu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4.11.2014 r., III KK 143/14, 
;
z 24.11.2016 r., II KK 340/16, 
; z 12.7.2017 r., III KK 274/17, 
; z 4.4.2022 r., IV KK 69/22, 
).
W realiach poddanej obecnej kontroli kasacyjnej sprawy na podstawie materiału dowodowego uzyskanego w toku
czynności wyjaśniających nie można w sposób jednoznaczny ustalić czy na terenie Nadleśnictwa B., 4.10.2017 r.
obowiązywał okresowy zakaz wstępu do lasu. Słusznie stwierdził Rzecznik Praw Obywatelskich, że z zeznań
świadków w tym Leśniczego K.Z., wynika, że powierzchnia oddziału (...) w miejscowości P., gmina B., objęta była
czasowym zakazem wstępu, a ponadto, iż przed rozpoczęciem prac związanych z usuwaniem drzew zagrażających
bezpieczeństwu publicznemu i pożarowemu, ustawiono m.in. znaki zakazu wstępu, na słupkach o wysokości 2
metrów. Co więcej do akt niniejszej sprawy załączono kopię zarządzenia Nr (...) Nadleśniczego Nadleśnictwa B.
z 28.4.2017 r. oraz dwa załączniki, tj. mapę lasów objętych okresowym zakazem wstępu i obwieszczenie.
W tym miejscu należy przypomnieć, że czyn zabroniony ujęty w treści art. 151 § 1 KW polega między innymi na
przechodzeniu lub przejeżdżaniu przez grunt leśny w miejscach, w których jest to zabronione. Wykroczenie może być
popełnione zarówno umyślnie jak i nieumyślnie. W analizowanej sprawie kluczowa dla ustalenia odpowiedzialności
ukaranego była ocena, czy był on uprawniony do przebywania w tym lesie.
Celem rozstrzygnięcia tej kwestii należy odwołać się do przepisów ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2022 r.
poz. 627; dalej: LasU). Zgodnie z art. 26 ust. 3 LasU, nadleśniczy jest uprawniony do wprowadzenia okresowego
zakazu wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa. Trafnie w tym względzie zauważył Rzecznik Praw
Obywatelskich, że kolejnym elementem normy prawnej zawartej w przytoczonym przepisie są przesłanki



wprowadzenia tego zakazu. Inaczej rzecz ujmując, zakaz wstępu do lasu może wprowadzić wyłącznie nadleśniczy
oraz nie może to być zakaz inny, niż okresowy. Wyłączona jest więc możliwość wprowadzenia zakazu przez
jakąkolwiek inną osobę nieposiadającą przymiotu „nadleśniczego” (nie będącą nadleśniczym), podobnie jak nie jest
możliwe wprowadzenie zakazu stałego (bezterminowego), ponieważ takie działanie nie mieściłoby się w granicach
kompetencji ujętej w art. 26 ust. 3 LasU.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że zarządzenie Nr (...) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 28.4.2017 r. jest aktem
prawnym zmieniającym zarządzenie Nr (...) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 27.3.2017 r. w sprawie wprowadzenia
okresowego zakazu wstępu do lasu, którego to, jako źródłowego, w przedmiotowych aktach brakuje. Wypada także
zaakcentować w tym względzie, że w zarządzeniu Nr (...) Nadleśniczego Nadleśnictwa B. wskazano jedynie
przyczynę wprowadzenia okresowego zakazu wstępu do lasu oraz wskazano tereny, których zakaz nie dotyczy,
resztę zaś postanowień, w tym kwestie terminu obowiązywania przedmiotowego zakazu wskazanego w zarządzeniu
Nr (...), pozostawiono bez zmian. Tymczasem z treści obwieszczenia stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr (...)
wynika, że termin obowiązywania zakazu wstępu ustalono od 1.4.2017 r. do odwołania, zaś jako przyczynę
wskazano zagrożenie bezpieczeństwa publicznego, związane z wystąpieniem w lasach zniszczenia oraz znacznego
uszkodzenia drzewostanów, przejawiającego się masowym zamieraniem drzew i drzewostanów wskutek
zachodzących procesów powodujących powstanie dużej liczby drzew martwych, stanowiących realne zagrożenie dla
zdrowia i życia ludzi oraz ich mienia.
Trafnie zauważył zatem w odniesieniu do przywołanych wyżej regulacji prawnych Autor kasacji, że przepisy nie
pozwalają na wprowadzenie przez Nadleśniczego zakazu nieograniczonego terminem. Zwrot „do odwołania”
świadczy w istocie o charakterze stałym zakazu. Ponadto, przyczyna wskazana w obwieszczeniu w ogóle nie może
być podstawą legalnie wprowadzonego zakazu, ponieważ nie została przez ustawodawcę ujęta w katalogu powodów
wprowadzenia zakazu okresowego wskazanych w art. 26 ust. 3 LasU.
W okolicznościach analizowanej sprawy nie można wreszcie pominąć, że Sąd Rejonowy procedując w przedmiocie
wydania zaskarżonego wyroku nakazowego powinien był wziąć pod rozwagę kwestię czy zachowanie obwinionego,
polegające na braniu udziału w pokojowej akcji protestacyjnej przeciwko masowemu pozyskiwaniu drewna
w Puszczy B., w kontekście wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17.4.2018 r., C-441/17, 
,
cechuje się szkodliwością społeczną w jakimkolwiek stopniu (art. 1 § 1 KW).
Wskazane w kasacji rażące naruszenie art. 93 § 2 KPW, jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy w B. miało istotny wpływ
na treść zapadłego wyroku, bowiem nie można wykluczyć, że po przeprowadzeniu rozprawy, zapadłoby inne, co do
istoty, orzeczenie. Powinno to skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku nakazowego i przekazaniem sprawy
sądowi meriti do ponownego rozpoznania.
Mając jednak na uwadze, że w dacie złożenia kasacji okres przedawnienia karalności zarzucanych obwinionemu
wykroczeń przewidziany w art. 45 § 1 KW już upłynął (zob. uchwała SN z 7.6.2002 r., I KZP 15/02, 
), Sąd
Najwyższy – po uchyleniu zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w B. z 4.1.2018 r., w sprawie VII W 880/17
i wobec wystąpienia ujemnej przesłanki procesowej – zobligowany był postępowanie w sprawie o wykroczenia
zarzucane obwinionemu umorzyć (art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW).

Komentarz
Wobec wszystkich przytoczonych wcześniej zaszłości ujawnionych w analizowanej sprawie Sąd Rejonowy w B. był
obowiązany skierować sprawę na rozprawę, przeprowadzić postępowanie dowodowe i wyjaśnić wszystkie istotne dla
merytorycznego rozstrzygnięcia okoliczności. Sąd ten miał bezwzględny obowiązek w ramach takiego postępowania
dowodowego zapoznać się z treścią zarządzenia Nadleśniczego Nadleśnictwa B. z 27.3.2017 r. w sprawie
wprowadzenia okresowego zakazu wstępu do lasu i ustalić, czy zakaz ten został wydany zgodnie z obowiązującym
prawem oraz czy zachodziły materialnoprawne podstawy przypisania A.G. odpowiedzialności za zarzucane mu
wykroczenia.

Wyrok Sądu Najwyższego z 24.5.2023 r., IV KK 161/23, 








Sąd Rejonowy w B. był obowiązany skierować sprawę na rozprawę, przeprowadzić postępowanie dowodowe i wyjaśnić wszystkie istotne dla merytorycznego rozstrzygnięcia okoliczności. Wyrok Sądu Najwyższego uchylił zaskarżony wyrok nakazowy i umorzył postępowanie w sprawie o wykroczenia.