Podstawa uwzględnienia wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Tematyka: art. 387 KPK, dobrowolne poddanie się karze, postępowanie dowodowe, Sąd Najwyższy, kasacja

Zgodnie z art. 387 § 2 KPK sąd może uwzględnić złożony przez oskarżonego wniosek o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego, powoływany także, jako wniosek
o dobrowolne poddanie się karze, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości,
a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 23.11.2021 r., II K 504/21, Sąd Rejonowy w N. uznał oskarżonego S.P. za winnego popełnienia
zarzuconych czynów z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 278 § 1 KK, w zw. z art. 64 § 1 KK, przy czym przyjął, że stanowią
one ciąg przestępstw z art. 91 § 1 KK, a także z art. 190 § 1 KK oraz z art. 279 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK.
Na mocy art. 85 § 1 KK, art. 85a KK, art. 86 § 1 i 3 KK w miejsce jednostkowych kar Sąd wymierzył oskarżonemu
S.P. karę łączną 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na
wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym
Od powyższego wyroku nie został wywiedziony zwyczajny środek zaskarżenia i w konsekwencji uprawomocnił się on
1.12.2021 r.
Kasację wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżył powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego,
podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 387 § 1, 2 i 3 KPK, polegającego na uwzględnieniu przez Sąd wadliwego wniosku
oskarżonego S.P. o dobrowolne poddanie się karze bez przeprowadzania postępowania dowodowego, któremu nie
sprzeciwił się prokurator oraz wadliwym zmodyfikowaniu wniosku w zakresie dotyczącym jednej z kar jednostkowych,
w następstwie czego doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa karnego materialnego:
1. art. 37b KK, przez orzeczenie wobec oskarżonego za ciąg przestępstw z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 278 § 1 KK
i art. 278 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, w zw. z art. 91 § 1 KK kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, jako
składowej kary sekwencyjnej, mimo że kara taka mogła być orzeczona w wymiarze nieprzekraczającym 3
miesięcy,
2. art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK, przez orzeczenie jako kary łącznej, postulowanej we wniosku, kary 6 miesięcy
pozbawienia wolności, co skutkowało zaniechaniem objęcia karą łączną kary 1 roku pozbawienia wolności
podlegającej obligatoryjnemu łączeniu, a w konsekwencji orzeczeniem kary łącznej poniżej ustawowo określonej
granicy.
Podnosząc zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie wyroku przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w N.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna.
Pozytywna decyzja sądu w przedmiocie uwzględnieniu wniosku oskarżonego, złożonego na podstawie art. 387 KPK
ma daleko idące konsekwencje. Zobowiązuje bowiem sąd do wymierzenia kary zgodnej z wcześniej
zaakceptowanym wnioskiem. Tym samym orzeczenie przez sąd kary (innego środka karnoprawnej reakcji)
odmiennej od wnioskowanej przez oskarżonego, co do której prokurator i pokrzywdzony nie zgłosili sprzeciwu, jest
niedopuszczalne. Stanowi wszak złamanie „swoistej ugody”, określającej warunki dobrowolnego poddania się karze
i bez wątpienia musi być traktowane jako rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, określonych w art. 387 §
1 i 2 KPK, mające istotny wpływ na treść orzeczenia (zob. wyrok SN z 25.7.2001 r., III KKN 443/00,
).
W analizowanej sprawie sąd meriti nie dochował wskazanych wyżej reguł wyznaczających prawidłowe procedowanie
w sprawie, w której zgłoszono wniosek o dobrowolne poddanie się karze. Obrońca, składając w imieniu oskarżonego
wniosek w trybie art. 387 § 1 KPK, domagał się wymierzenia oskarżonemu kary łącznej w wymiarze 6 miesięcy
pozbawienia wolności oraz roku i sześciu miesięcy ograniczenia wolności po 30 godzin w stosunku miesięcznym.
Treść powyższego wniosku rażąco zatem odbiegała od kary, która została orzeczona wobec oskarżonego. Sąd na
mocy art. 278 § 1 KK, przy zastosowaniu art. 91 § 1 KK oraz art. 37b KK, wymierzył bowiem oskarżonemu karę
sekwencyjną w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności

polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku
miesięcznym. Powyższe orzeczenie było ponadto rażąco sprzeczne z treścią art. 37b KK, co trafnie zauważył autor
kasacji. Określenie „górna granica ustawowego zagrożenia”, użyte na gruncie przywołanej regulacji, odnosi się do
zagrożenia przewidzianego w sankcji przepisu określającego dany typ przestępstwa, a nie do kary, która w ogóle jest
możliwa do wymierzenia w realiach danej sprawy, np. przy zastosowaniu przepisów o nadzwyczajnym obostrzeniu
kary. Oznacza to, że także przepis art. 91 § 1 KK owej „górnej granicy ustawowego zagrożenia”, przewidzianej dla
danego czynu, nie zmienia, a pozwala jedynie wymierzyć jedną karę za ciąg przestępstw „w wysokości do górnej
granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę”. Skoro zatem czyny przypisane oskarżonemu S.P.
stanowiły występki kradzieży z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności,
to nie można było w trybie art. 37b KK orzec za nie kary pozbawienia wolności w wymiarze 6 miesięcy, a co najwyżej
„w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 31.1.2019 r., II KK 172/18,
).
Przepisy prawa materialnego, narusza również rozstrzygnięcie dotyczące kary łącznej, przy czym w związku
z oczywistą omyłką pisarską, która występuje w sentencji wyroku (co trafnie dostrzegł skarżący) i brakiem
uzasadnienia tego judykatu, nie sposób jednoznacznie zidentyfikować istotę tego naruszenia. Jeśli bowiem przyjąć,
że sąd meriti orzeczeniem o karze łącznej objął wszystkie wymierzone tym wyrokiem kary jednostkowe, to bez
wątpienia obraził przepis art. 86 § 1 KK przez orzeczenie kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze niższym od
wymiaru najwyższej z podlegających łączeniu kar jednostkowych, tj. kary roku pozbawienia wolności orzeczonej za
przestępstwo kradzieży z włamaniem z art. 279 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK. Jeśli zaś przyjąć, że sąd świadomie
nie objął węzłem kary łącznej ostatnio wspomnianej kary jednostkowej, to wówczas należałoby uznać, że zaskarżone
orzeczenie zapadło z rażącą obrazą art. 85 § 1 KK. Oczywiście nietrafne było również orzeczenie jako kary łącznej
kary ograniczenia wolności w sytuacji, gdy oskarżonemu wymierzono tylko jedną jednostkową karę ograniczenia
wolności. Nie pozwalał na to ani art. 85 § 1 KK, ani - niepowołany przez sąd - art. 87 § 2 KK.
W tym stanie rzeczy należało uznać, że oczywista zasadność wywiedzionego w przedmiotowej sprawie
nadzwyczajnego środka zaskarżenia, w którym jednoznacznie wykazano zaktualizowanie się podstawy kasacyjnej
z art. 523 § 1 KPK, nie mogła budzić jakichkolwiek wątpliwości. Z tego też powodu Sąd Najwyższy, uwzględniając
kasację w trybie art. 535 § 5 KPK, uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonego S.P. i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania.
W postępowaniu ponownym sąd pierwszej instancji, pamiętając o wskazaniach Sądu Najwyższego, jeszcze raz
zbada złożony przez oskarżonego wniosek o dobrowolne poddanie się karze, a następnie podejmie decyzje
procesowe w pełni respektujące treść przepisów materialnych i procesowych. Badając sprawę w postępowaniu
ponownym sąd pierwszej instancji powinien pamiętać i o tym, że wniosek o dobrowolne poddanie się karze powinien
zawierać wyraźne i precyzyjne oświadczenia nie tylko co do kary, ale i co do środków kompensacyjnych, jakie mają
być wobec oskarżonego orzeczone. Wniosek złożony przez obrońcę S.P. w analizowanym postępowaniu, w zakresie
dotyczącym tego oskarżonego, nie zawierał zaś jakichkolwiek oświadczeń co do obowiązku naprawienia szkody.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że uwzględnienie wniosku, o którym mowa w tezie
wyroku, jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie
powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku. Nie
budzi również wątpliwości, że sąd może zaaprobować takowy wniosek jedynie wtedy, gdy zawarta w nim propozycja
jest zgodna z przepisami prawa materialnego i procesowego. W sytuacji, w której treść wniosku tym regulacjom nie
odpowiada, obowiązkiem sądu jest uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim
zmiany, konwalidującej dostrzeżoną wadliwość (art. 387 § 3 KPK), bądź nieuwzględnienie takiego wniosku (zob.
wyrok Sądu Najwyższego z 13.2.2019 r., V KK 34/18,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 14.6.2023 r., III KK 593/22,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN wskazało na rażące naruszenie przepisów prawa procesowego związane z uwzględnieniem wadliwego wniosku o dobrowolne poddanie się karze.