Konsekwencje nieogłoszenia wyroku

Tematyka: wyrok, ogłoszenie wyroku, art. 100 § 1a KPK, skutki prawne, środek odwoławczy, Sąd Najwyższy, konsekwencje nieogłoszenia wyroku, naruszenie prawa, Sąd Okręgowy

Dla wyroku ogłaszanego na rozprawie przewidziana jest jedynie ustna forma jego ogłoszenia, natomiast
uznanie wyroku za ogłoszony na podstawie art. 100 § 1a KPK jest zastrzeżone jedynie dla orzeczenia
wydanego na posiedzeniu jawnym. Wyrok, wobec jego nieogłoszenia w sensie prawnym, nawet jeżeli
zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych, w tym w szczególności nie uprawnia
stron postępowania do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia. W razie
wniesienia takiego środka prezes sądu powinien odmówić jego przyjęcia, a w wypadku jego błędnego
przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo Sądowi Najwyższemu sąd ten powinien
pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania – wobec braku substratu zaskarżenia.
Jednocześnie konsekwencją powyższego powinno być ponowienie w całości przewodu sądowego.
Opis stanu faktycznego
L.H. została oskarżona o popełnienie trzech występków: z art. 286 § 1 KK, z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 § 1 KK
oraz z art. 286 § 1 KK.
Sąd Rejonowy w B. rozpoznał sprawę oskarżonej na rozprawie 28.1.2021 r. i 18.5.2021 r., po czym zamknął przewód
sądowy i na zasadzie art. 411 § 1 KPK odroczył wydanie wyroku do 25.5.2021 r. Na rozprawie 25.5.2021 r., na którą
nie stawiła się żadna ze stron procesu, przewodniczący po sporządzeniu i podpisaniu skazującego wyroku odstąpił
od jego ogłoszenia z uwagi na brak stron i publiczności.
Na wniosek obrońcy L.H. sporządzone zostało pisemne uzasadnienie wyroku. W złożonej następnie apelacji obrońca
L.H. zaskarżył wyrok w całości i podnosząc zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 366 § 1
KPK w zw. z art. 369 KPK, w zw. z art. 170 § 1 pkt 5 KPK, w zw. z art. 193 § 1 KPK, oraz zarzuty błędów
w ustaleniach faktycznych, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie L.H. od popełnienia zarzucanego
jej czynu.
Zarządzeniem Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w B. z 1.7.2021 r. wniesiona przez
obrońcę apelacja została przyjęta, a następnie 20.7.2021 r. przesłana wraz z aktami sprawy do Sądu Okręgowego
w B.
Sąd Okręgowy w B., po rozpoznaniu apelacji wyrokiem z 1.2.2022 r., VIII Ka 658/21, utrzymał zaskarżony wyrok
w mocy.
Od wyroku obrońca L.H. złożył kasację, w której zarzucił naruszenie przepisów art. 7 KPK w zw. z art. 433 § 2 KPK,
w zw. z art. 457 § 3 KPK, podnosząc nierzetelność przeprowadzonej kontroli odwoławczej w aspekcie rozpoznania
podniesionych w apelacji zarzutów kwestionujących oddalenie wniosku dowodowego oraz poczynione ustalenia
faktyczne. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy postanowieniem z 11.1.2023 r., IV KK 532/22,
, oddalił tę kasację jako oczywiście
bezzasadną.
Kasację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w B. na korzyść skazanej złożył Prokurator Generalny.
Zaskarżając ten wyrok w całości, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 430 § 1 KPK w zw. z art. 429 § 1 KPK.
Podnosząc ten zarzut, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna.
Bezsporne jest, że zasadniczym warunkiem dopuszczalności wniesienia środka odwoławczego jest istnienie
substratu zaskarżenia, którym jest przedmiot rozstrzygnięcia. W niniejszej sprawie przedmiotem zaskarżenia
zwykłym środkiem odwoławczym byłby wydany 25.5.2021 r. wyrok Sądu Rejonowego w B. Z regulacji zawartych
w rozdziałach 11, 12 i 47 KPK wynika, że proces wyrokowania składa się z kilku etapów. Należą do nich: narada, do
której sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych (art. 408 KPK), sporządzenie wyroku na

piśmie i zawarcie w nim ściśle określonych elementów, co następuje niezwłocznie po ukończeniu głosowania
odbywającego się w czasie narady (art. 412 i art. 413 KPK), podpisanie wyroku (art. 113 KPK) oraz jego ogłoszenie,
które ma miejsce po podpisaniu (art. 100 § 1 KPK i art. 418 KPK). Jeżeli chodzi o orzekanie na rozprawie, ustne
ogłoszenie wyroku jest jednym z warunków związanych z obowiązywaniem orzeczenia, tj. jednym z aspektów jego
funkcjonowania w porządku prawnym. Należy podkreślić, że wszystkie wyżej podane etapy procesu wyrokowania są
równie doniosłe z punktu widzenia jego treści, a co za tym idzie – w sposób tak samo rygorystyczny powinny być
przestrzegane regulacje dotyczące każdego z nich. Każdy z tych elementów procesu wyrokowania, jak słusznie
wskazuje skarżący, ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie
powstawania wyroku. Co za tym idzie – żaden z nich nie powinien być pominięty, a brak któregokolwiek powoduje
określone skutki procesowe. Brak narady i głosowania nad wyrokiem skutkuje naruszeniem odpowiednich norm
procesowych (art. 408 KPK i art. 109 - 111 KPK) i w tym aspekcie uchybienia te należy rozważać w kontekście
względnej przyczyny odwoławczej. Z kolei niepodpisanie sporządzonego wyroku, jako uchybienie normie z art. 113
KPK, stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 6 KPK.
Niewątpliwie, co wynika z treści art. 418 § 1 KPK, ogłoszenie wyroku polega na publicznym odczytaniu części
dyspozytywnej wyroku. W niniejszej sprawie w protokole ogłoszenia wyroku sądu I instancji z 25.5.2021 r.
odnotowano, że po sporządzeniu i podpisaniu wyroku z uwagi na brak stron i publiczności odstąpiono od jego
ogłoszenia. Powyższe wskazuje, że Sąd Rejonowy w B. skorzystał z instytucji uregulowanej w art. 100 § 1a KPK,
dopuszczając się tym samym rażącego naruszenia art. 100 § 1 KPK i art. 418 § 1 KPK, które to przepisy podlegały
bezwzględnemu zastosowaniu. Słusznie wskazuje Prokurator Generalny, że dla wyroku ogłaszanego na rozprawie
przewidziana jest jedynie ustna forma jego ogłoszenia, natomiast uznanie wyroku za ogłoszony na podstawie art. 100
§ 1a KPK zastrzeżone jest jedynie dla orzeczenia wydanego na posiedzeniu jawnym. W zaistniałej sytuacji oznacza
to, że sporządzony i podpisany 25.5.2021 r., po rozpoznaniu sprawy L.H., wyrok, wobec jego nieogłoszenia w sensie
prawnym, nawet jeżeli zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych, w tym w szczególności nie
uprawnia stron postępowania do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
W razie wniesienia takiego środka prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) powinien odmówić
jego przyjęcia, a w wypadku jego błędnego przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo Sądowi
Najwyższemu sąd ten powinien pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania – wobec braku substratu
zaskarżenia. Jednocześnie konsekwencją powyższego powinno być ponowienie w całości przewodu sądowego (por.
np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 8.12.2020 r., II KK 148/20,
; z 15.2021 r., II KK 111/21,
;
z 9.3.2022 r., I KZP 8/21,
). Co za tym idzie – w niniejszej sprawie powinnością Sądu Okręgowego w B.,
działającego jako sąd odwoławczy, było pozostawienie apelacji wniesionej przez obrońcę L.H. bez rozpoznania – na
podstawie art. 430 § 1 KPK w zw. z art. 429 § 1 KPK – jako niedopuszczalnej z mocy.
Bez wątpienia wadliwe procedowanie Sądu Okręgowego w B. w niniejszej sprawie miało istotny wpływ na treść
orzeczenia. Doprowadziło również, wobec utrzymania w mocy „wyroku” Sądu Rejonowego w B. do niekorzystnego
dla L.H. wszczęcia postępowania wykonawczego mimo niezakończenia – z uwagi na niewydanie wyroku –
prowadzonego wobec niej postępowania przed sądem I instancji.
Na marginesie należy zauważyć, że w toku postępowania wykonawczego Sąd Rejonowy w B. postanowieniem
z 28.3.2023 r., III Ko 469/23, na podstawie art. 151 § 1 KKW odroczył L.H. wykonanie orzeczonej w niniejszej
sprawie kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności na okres 6 miesięcy, tj. do 28.9.2023 r.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy warto podkreślić słuszność nadania aktowi ogłoszenia wyroku przez ustawodawcę
niezwykle doniosłej rangi. Zgodnie z art. 45 ust. 2 Konstytucji RP wyrok ogłaszany jest publicznie. Brak ogłoszenia
wyroku lub równoważne z nim ogłoszenie wyroku w sposób nieprawidłowy stanowią najpoważniejsze naruszenia
prawa, ponieważ z ich prawidłową realizacją związany jest byt prawny takiego wyroku. Przy braku ogłoszenia
sporządzony i podpisany wyrok nie uzyskuje bowiem statusu wyroku w znaczeniu prawnym, wszak z natury rzeczy
nie został jeszcze wydany (por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 9.6.1999 r., II AKo 113/99,
; postanowienie Sądu Najwyższego z 19.1.2010 r., I KZP 19/11; postanowienie Sądu Najwyższego z 9.3.2022
r., I KZP 8/21,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 29.6.2023 r., IV KK 227/23,

Brak ogłoszenia wyroku lub równoważne z nim ogłoszenie wyroku w sposób nieprawidłowy stanowią najpoważniejsze naruszenia prawa, ponieważ z ich prawidłową realizacją związany jest byt prawny takiego wyroku. Przy braku ogłoszenia sporządzony i podpisany wyrok nie uzyskuje bowiem statusu wyroku w znaczeniu prawnym, wszak z natury rzeczy nie został jeszcze wydany.