Podstawa przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Tematyka: przewód sądowy, ponowne rozpoznanie, sąd odwoławczy, konieczność przeprowadzenia na nowo, naruszenie prawa procesowego

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in
fine KPK, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi
I instancji do ponownego rozpoznania zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd I instancji naruszył przepisy
prawa procesowego, co skutkowało w realiach sprawy nierzetelnością prowadzonego postępowania
sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności
procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie I instancji.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z 10.3.2022 r., XI K 365/21, B.W. został uniewinniony od popełnienia dwóch
czynów kwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.
Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżyciel publiczny – Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w W. Zaskarżył
go w całości i zarzucił rażącą obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wydanego w tej sprawie
orzeczenia, a mianowicie art. 366 § 1 KPK, przez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy
i nieuzyskanie przez sąd odpowiedzi na pytanie, jakie było rzeczywiste przeznaczenie zatrzymanych urządzeń,
a także błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzeczenia, przez dowolną ocenę zgromadzonego
materiału dowodowego, polegający na przyjęciu, że oskarżony B.W. 27.1.2017 r. w miejscowości S., a także
2.2.2017 r. w miejscowości T., w lokalu bez nazwy mieszczącym się na stacji paliw, pełniąc funkcję prezesa zarządu
M. Sp. z o.o. oraz zajmując się sprawami gospodarczymi tej spółki, nie urządzał gier hazardowych na automatach
z uwagi na okoliczność, że wszystkie urządzenia zatrzymane w miejscowości S., w sklepie oraz na stacji paliw,
umożliwiały zawieranie terminowych operacji finansowych, a spółka M. Sp. z o.o. z siedzibą w B. spełniała definicję
instytucji finansowej w rozumieniu art. 7a ustawy z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324; dalej:
PrBank), przeto zgodnie z przywołanym art. 7a PrBank do prowadzonej przez spółkę działalności nie miały
zastosowania przepisy o grach hazardowych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z 19.9.2022 r., IV Ka 551/22, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Skargę w trybie przepisów rozdziału 55a KPK wniosła obrońca oskarżonego. Zaskarżyła powyższy wyrok w całości
i podniosła następujące zarzuty:
1. naruszenie art. 437 § 2 zdanie drugie KPK przez uchylenie wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, mimo że taka
podstawa uchylenia orzeczenia w tej sprawie nie wystąpiła,
2. naruszenie zasady ne peius wobec nieusunięcia przez sąd odwoławczy uchybień stanowiących jedną z podstaw
odwoławczych określonych w art. 438 pkt 1-3 KPK.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi
odwoławczemu.
Pisemne odpowiedzi na skargę przedłożyli: prokurator Prokuratury Okręgowej w B. oraz Naczelnik Urzędu Celno-
Skarbowego w W., zgodnie wnosząc o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B. w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga okazała się zasadna, dlatego też SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Podstawą takiego rozstrzygnięcia jest zasadność pierwszego zarzutu skargi. Już na wstępie należy zaznaczyć, że
zarzut drugi, odnoszący się do niewłaściwego zastosowania przez sąd odwoławczy reguły ne peius z art. 454 § 1
KPK, jest bezprzedmiotowy. Sąd Okręgowy w B. nie orzekał na podstawie art. 454 § 1 KPK i nie uczynił z reguły ne
peius podstawy rozstrzygnięcia kasatoryjnego. Sąd odwoławczy wyraźnie zaznaczył, że podstawą jego orzeczenia
była konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, w myśl art. 437 § 2 in fine KPK. W żadnym miejscu
pisemnych motywów nie znajduje się jakiekolwiek odwołanie do art. 454 § 1 KPK i normy wynikającej z tego
przepisu.

Uczynienie podstawą orzeczenia kasatoryjnego konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego
w całości było jednak niezasadne. W uchwale Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r., I KZP 3/19,
, stwierdzono, że
„konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK,
jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd I instancji naruszył przepisy prawa procesowego,
co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę
powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy
w sądzie I instancji”. Spójnie w orzecznictwie skargowym Sądu Najwyższego stwierdza się, że podstawy takiej nie
stanowi konieczność przeprowadzenia na nowo oceny zgromadzonego materiału dowodowego (zob.m.in. wyroki
Sądu Najwyższego z 15.12.2021 r., III KS 24/21,
oraz z 9.3.2023 r., III KS 84/22,
).
Tymczasem argumentacja sądu odwoławczego stanowiąca podstawę uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania sprowadza się do konieczności ponownej oceny dowodów, zwłaszcza w postaci
eksperymentu procesowego, opinii biegłego M.T., oględzin automatów do gier. Sąd odwoławczy podkreśla tę
okoliczność następująco: „wyrok został wydany z naruszeniem art. 7 KPK, bowiem ocena dowodów dokonana przez
sąd meriti nie może być uznana za swobodną i pozostawać pod ochroną tego przepisu”, tak że „sąd dopuścił się
obrazy przepisów postępowania w zakresie oceny materiału dowodowego” oraz „ponownie rozpoznając sprawę, sąd
I instancji na nowo przeprowadzi przewód, a dokonując powtórnie rzetelnej i wszechstronnej oceny zgromadzonego
materiału dowodowego, będzie miał na uwadze przedstawione wyżej uwagi i zapatrywania”. W uzasadnieniu wyroku
sądu odwoławczego nie ma mowy o konieczności przeprowadzania na nowo postępowania dowodowego, chociażby
uzupełniającego.
Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że w niniejszej sprawie nie została
spełniona przesłanka uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postaci konieczności
powtórzenia na nowo przewodu w całości. Konieczność ponowienia oceny dowodów wymienionych w uzasadnieniu
wyroku sądu odwoławczego nie spełnia przesłanki z art. 437 § 2 in fine KPK.
Z uwagi na fakt, że adw. M.B. została wyznaczona obrońcą z urzędu oskarżonego B.W. wprost do postępowania
skargowego, w orzeczeniu kończącym postępowanie skargowe należało rozstrzygnąć o kosztach jej wynagrodzenia
za pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu. Uwzględniając zawarty w skardze wniosek obrońcy z urzędu, na
podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184) w zw. z § 11 ust.
3 pkt 1 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
(Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) zasądzono na jej rzecz kwotę 720 zł, w tym VAT, tytułem wynagrodzenia za
sporządzenie i wniesienie skargi. Rozstrzygnięcie to uwzględnia orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, z którego
wynika, że różnicowanie wynagrodzenia adwokatów z urzędu, w stosunku do wynagrodzenia, jakie otrzymaliby,
gdyby byli w sprawie ustanowieni z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z 15.12.2021 r., V KK 549/20,
).

Komentarz
Sąd Najwyższy z uwagi na prawne uwarunkowania skargi z rozdziału 55a KPK nie jest uprawniony do oceny
prawidłowości kontroli odwoławczej, tak jak czyni to na potrzeby kasacji. Zakres rozpoznania sprawy w postępowaniu
skargowym jest z natury rzeczy bardzo ograniczony. Postępowanie to ma na celu jedynie stwierdzenie, czy uchylając
wyrok sądu I instancji i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania, sąd odwoławczy kierował się podstawami
wydania wyroku kasatoryjnego wskazanymi w art. 539a § 3 KPK oraz czy takie rozstrzygnięcie było w konkretnej
sprawie konieczne (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 11.6.2021 r., III KS 1/21,
oraz z 31.5.2021 r., V
KS 13/21,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 13.6.2023 r., V KS 8/23,

Sąd Najwyższy z uwagi na prawne uwarunkowania skargi z rozdziału 55a KPK nie jest uprawniony do oceny prawidłowości kontroli odwoławczej, tak jak czyni to na potrzeby kasacji. Zakres rozpoznania sprawy w postępowaniu skargowym jest z natury rzeczy bardzo ograniczony.