Treść pouczenia w sprawie wniosku o ściganie

Zgodnie z przepisem art. 12 § 1 zd. drugie KPK na organie ścigania spoczywa obowiązek pouczenia osoby uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu. Ostatecznie Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Tematyka: KPK, art. 12, pouczenie, wniosek o ściganie, postępowanie odwoławcze, Sąd Najwyższy, kasacja, Prokurator Generalny

Zgodnie z przepisem art. 12 § 1 zd. drugie KPK na organie ścigania spoczywa obowiązek pouczenia osoby uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu. Ostatecznie Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Zgodnie z przepisem art. 12 § 1 zd. drugie KPK na organie ścigania spoczywa obowiązek pouczenia osoby
uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu. Tym samym zarówno przepis art. 12 §
1a zd. drugie, jak i art. 12 § 1 zd. drugie KPK przewidują identyczny obowiązek pouczenia osoby uprawnionej
do złożenia wniosku o ściganie o przysługującym jej prawie. Jednocześnie wobec wyrażonej w treści
przepisu art. 16 § 1 KPK zasady lojalności procesowej stwierdzić należy, że pouczenie to powinno zawierać
informację nie tylko o możliwości złożenia wniosku, lecz także o konsekwencjach jego złożenia określonych
w art. 12 § 2 KPK, możliwości cofnięcia go (lub nie) – art. 12 § 3 KPK – oraz o warunkach dokonania tej
czynności, tak by podstawą złożenia wniosku o ściganie była swobodnie podjęta decyzja.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z 7.12.2021 r., III K 2016/20, uznał oskarżonego A.K. za winnego tego, że 23.7.2020 r.
w W. dokonał uszkodzenia instalacji odgradzającej ciąg pieszy od jezdni przez odcięcie trzech słupków metalowych,
a następnie dokonał ich przywłaszczenia, czym spowodował szkodę w kwocie 1699,05 zł na rzecz S.K., tj. występku
z art. 288 § 1 KK i art. 284 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK, i za ten czyn wymierzył oskarżonemu karę 100 stawek
dziennych grzywny, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 20 zł.
Apelację od tego rozstrzygnięcia wniósł obrońca oskarżonego A.K.
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wyrokiem z 18.5.2022 r., IV Ka 75/22, Sąd Okręgowy w S. uchylił
zaskarżony wyrok sądu I instancji i na podstawie art. 17 § 1 pkt 10 KPK w zw. z art. 288 § 1 KK i art. 414 § 1 KPK
umorzył postępowanie wobec braku wniosku o ściganie pochodzącego od pokrzywdzonego.
Od wyroku sądu okręgowego kasację 11.5.2023 r. złożył Prokurator Generalny. Zaskarżył wskazane orzeczenie
w całości na niekorzyść oskarżonego, podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenia przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 7 KPK i art. 410 KPK w zw. z art. 12 § 1a KPK,
w zw. z art. 12 § 1 i 3 KPK, art. 16 § 1 KPK oraz art. 17 § 1 pkt 10 i § 2 KPK.
W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonego uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej
rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Trafnie zauważył skarżący w złożonym nadzwyczajnym środku zaskarżenia, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego
w S. zapadło z rażącym i mającym istotny wpływ na treść orzeczenia naruszeniem przepisów prawa karnego
procesowego.
O ile jako bezsporne jawi się stanowisko sądu odwoławczego w zakresie subsumpcji oraz dokonanych przez ten sąd
ustaleń stanu faktycznego co do pokrzywdzonego tym czynem podmiotu (z chwilą związania z gruntem w sposób
trwały, przez wkopanie i zabetonowanie metalowych słupków jako elementów instalacji odgradzającej ciąg pieszy od
jezdni, S.K. przeniósł własność nabytych przez siebie elementów małej architektury na rzecz właściciela drogi –
gminy W.), to na gruncie analizowanej sprawy nie znajduje uzasadnienia wyrażony przez Sąd Okręgowy w S. pogląd,
że gmina W. przez zaniechanie złożenia wniosku o ściganie, przy świadomości zaistnienia przestępstwa i toczącego
się w związku z tym postępowania karnego oraz świadomości swego właścicielskiego statusu w odniesieniu do
zniszczonego mienia, swobodnie wyraziła swoją wolę i z pełną świadomością związanych z tym skutków prawnych
zaniechała złożenia wniosku o ściganie i przez takie postępowanie skutecznie wyzbyła się uprawnienia do żądania
ścigania sprawcy popełnionego na jej szkodę przestępstwa z art. 288 § 1 KK.
Gruntowna analiza materiału dowodowego niniejszej sprawy wskazuje, że takie zapatrywanie sądu II instancji nie
zasługuje na aprobatę. Nie jest bowiem zgodne z zasadami logiki, wiedzy oraz doświadczenia życiowego
określonymi w art. 7 KPK w zw. z art. 410 KPK. Słusznie Prokurator Generalny w treści sporządzonego uzasadnienia
do kasacji zauważył, że wskazywane przez sąd odwoławczy pismo z 3.10.2021 r. stanowi odpowiedź na
skonkretyzowane zapytanie organu prowadzącego dochodzenie z 21.10.2021 r., w którego treści nie zawarto



sformułowania, na podstawie którego można wnioskować, że celem tego pisma było również uzyskanie
ewentualnego oświadczenia w przedmiocie złożenia wniosku o ściganie sprawcy uszkodzenia (zniszczenia) mienia
w postaci słupków metalowych trwale związanych z gruntem gminnym.
Ze sposobu, w jaki zostało zredagowane to ostatnie pismo, nie wynika także, by organ prowadzący postępowanie
przygotowawcze pouczył odpowiednio organ reprezentujący gminę W. o następstwach prawnych związanych
zarówno ze złożeniem wniosku o ściganie, jak i odstąpieniem od złożenia takiego wniosku o ściganie lub też
o możliwościach jego cofnięcia, a także o tym, w jaki sposób wniosek powinien być złożony. Stosownie bowiem do
treści art. 51 § 1 KPK w imieniu pokrzywdzonego niebędącego osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje
organ uprawniony do działania w jego imieniu. W realiach przedmiotowej sprawy natomiast nie poczyniono
jakichkolwiek ustaleń, czy kierownik komórki organizacyjnej Urzędu Miejskiego w W. legitymuje się stosownym
upoważnieniem w tym zakresie.
Stosownie do postanowień art. 12 § 1a zd. pierwsze KPK (w brzmieniu obowiązującym od 5.10.2019 r.) uzyskanie
wniosku o ściganie należy do oskarżyciela. Gdy natomiast powodem uzyskania wniosku jest wyłącznie uprzedzenie
przez sąd stron o możliwości zakwalifikowania czynu według innego przepisu prawnego, przewidującego ściganie na
wniosek, uzyskanie wniosku o ściganie należy do sądu (art. 12 § 1a zd. drugie KPK).
Zgodnie natomiast z przepisem art. 12 § 1 zd. drugie KPK na organie ścigania spoczywa obowiązek pouczenia
osoby uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu. Tym samym zarówno przepis art. 12 § 1a
zd. drugie KPK, jak i art. 12 § 1 zd. drugie KPK przewidują identyczny obowiązek pouczenia osoby uprawnionej do
złożenia wniosku o ściganie o przysługującym jej prawie. Jednocześnie wobec wyrażonej w treści przepisu art. 16 § 1
KPK zasady lojalności procesowej stwierdzić należy, że pouczenie to powinno zawierać informację nie tylko
o możliwości złożenia wniosku, lecz także o konsekwencjach jego złożenia określonych w art. 12 § 2 KPK,
możliwości cofnięcia go (lub nie) w myśl art. 12 § 3 KPK oraz warunkach dokonania tej czynności, tak by podstawą
złożenia wniosku o ściganie była swobodnie podjęta decyzja.
Tymczasem lektura akt niniejszej sprawy nie pozostawia wątpliwości, że na rozprawie 18.5.2022 r. Sąd Okręgowy
w S., na podstawie art. 399 § 1 KPK, uprzedził strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego
oskarżonemu A.K. przez przyjęcie tej kwalifikacji wyłącznie z art. 288 § 1 KK. W takiej zaś sytuacji, przy
równoczesnym ustaleniu przez sąd ad quem innego pokrzywdzonego zarzucanym oskarżonemu przestępstwem,
wyczerpującym ustawowe znamiona występku z art. 288 § 1 KK, a więc czynu, którego ściganie następuje jedynie
w oparciu o wniosek złożony przez uprawniony podmiot (art. 288 § 4 KK), należy przyjąć, że ziściły się warunki
zobowiązujące sąd odwoławczy do podjęcia czynności związanych z uzyskaniem wniosku o ściganie, określone
w art. 12 § 1a zd. drugie KPK w zw. z art. 17 § 2 KPK (przepis stanowi, że do chwili otrzymania wniosku organy
procesowe wykonują czynności zmierzające do wyjaśnienia, czy wniosek o ściganie będzie złożony).
Podniesione w kasacji rażące naruszenie prawa procesowego miało, co niewątpliwe, istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, pozbawiając faktycznego pokrzywdzonego możliwości dochodzenia przysługujących mu praw.

Komentarz
Nie budzi najmniejszych wątpliwości, że w realiach niniejszej sprawy brak było podstaw do umorzenia przez Sąd
Okręgowy w S. postępowania karnego przeciwko A.K. o czyn z art. 288 § 1 KPK w oparciu o przesłankę określoną
w art. 17 § 1 pkt 10 KPK. Wyraźną przeszkodę stanowił fakt, że gmina W. jako pokrzywdzony podmiot była
uprawniona, także na etapie postępowania odwoławczego, do złożenia wniosku o ściganie popełnionego na jej
szkodę przestępstwa. W zaistniałej sytuacji, po ustaleniu faktycznego pokrzywdzonego, sąd ad quem zobowiązany
był do samodzielnego ustalenia woli uprawnionego podmiotu reprezentującego tego pokrzywdzonego w zakresie
złożenia wniosku o ściganie. Odmienna decyzja Sądu Okręgowego w S. była z natury rzeczy nieuprawniona, wszak
niezgodna z zasadami wyrażonymi dyspozycją art. 7 KPK, ponieważ wynikała z błędnej oceny zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego.

Wyrok Sądu Najwyższego z 4.7.2023 r., I KK 163/23, 








Sąd Najwyższy uznał kasację Prokuratora Generalnego za zasadną, co pozwoliło na uchylenie zaskarżonego wyroku. Warto zauważyć, że brak było podstaw do umorzenia postępowania karnego przeciwko A.K. z art. 288 § 1 KPK.