Nieogłoszony wyrok nie wywołuje skutków prawnych
Jeśli po rozpoznaniu sprawy karnej na rozprawie zostanie sporządzony i podpisany wyrok, ale sąd zaniecha jego ogłoszenia, wówczas orzeczenie to nie wywołuje skutków prawnych. Wynika to z wyroku Sądu Najwyższego dotyczącego postępowania karnego przeciwko osobie oskarżonej o doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na skutek wprowadzenia w błąd. Brak ogłoszenia wyroku może mieć istotne konsekwencje procesowe, prowadzące do konieczności ponownego przeprowadzenia całego postępowania sądowego.
Tematyka: wyrok, ogłoszenie, skutki prawne, postępowanie karne, Sąd Najwyższy, przewód sądowy, naruszenie przepisów, środki odwoławcze, konsekwencje procesowe
Jeśli po rozpoznaniu sprawy karnej na rozprawie zostanie sporządzony i podpisany wyrok, ale sąd zaniecha jego ogłoszenia, wówczas orzeczenie to nie wywołuje skutków prawnych. Wynika to z wyroku Sądu Najwyższego dotyczącego postępowania karnego przeciwko osobie oskarżonej o doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na skutek wprowadzenia w błąd. Brak ogłoszenia wyroku może mieć istotne konsekwencje procesowe, prowadzące do konieczności ponownego przeprowadzenia całego postępowania sądowego.
Jeśli po rozpoznaniu sprawy karnej na rozprawie zostanie sporządzony i podpisany wyrok, ale sąd zaniecha jego ogłoszenia, wówczas orzeczenie to nie wywołuje skutków prawnych. W takich okolicznościach należy ponowić w całości przewód sądowy – wynika z wyroku Sądu Najwyższego. Przebieg postępowania L.H. została oskarżona o popełnienie trzech występków polegających na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na skutek wprowadzenia w błąd. Ponieważ na rozprawę nie stawiła się żadna ze stron procesu i nie było publiczności, Przewodniczący składu orzekającego, po sporządzeniu i podpisaniu wyroku skazującego, odstąpił od jego ogłoszenia, co zostało odnotowane w protokole ogłoszenia orzeczenia. Obrońca L.H. wystąpił o sporządzenie pisemnego uzasadnienia orzeczenia, którym skazano oskarżoną na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, a następnie zaskarżył wyrok w całości. Sąd Okręgowy w B. utrzymał zaskarżony wyrok w mocy a kasacja L.H. została oddalona jako oczywiście bezzasadna. Jednak również Prokurator Generalny wniósł kasację od wyroku Sądu Okręgowego w B. na korzyść skazanej twierdząc, że w sprawie doszło do rozpoznania apelacji od orzeczenia, które nie istnieje z powodu jego nieogłoszenia. W kasacji dowodzono, że z uwagi na brak substratu zaskarżenia, Sąd II instancji powinien pozostawić apelację wniesioną przez obrońcę L.H. bez rozpoznania. Etapy procesu wyrokowania Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że zasadniczym warunkiem dopuszczalności wniesienia środka odwoławczego jest istnienie substratu zaskarżenia, którym jest przedmiot rozstrzygnięcia. Jak wyjaśniono proces wyrokowania składa się z kilku etapów, z których każdy ma samodzielny charakter i odgrywa autonomiczną rolę w procesie powstawania wyroku. Pierwszym z nich jest narada, do której sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych. W czasie narady ma miejsce głosowanie, po ukończeniu którego należy sporządzić wyrok na piśmie zawierając w nim ściśle określone elementy. Końcowe etapy to podpisanie wyroku a następnie jego ogłoszenie, które w przypadku orzekania przez sąd na rozprawie jest jednym z warunków funkcjonowania danego orzeczenia w porządku prawnym. SN podkreślił, że przestrzeganie regulacji dotyczących każdego z tych etapów procesu wyrokowania powinno być tak samo rygorystyczne. Oznacza to, że żaden z tych elementów nie powinien być pominięty, a brak którejkolwiek z nich powoduje określone skutki procesowe. Konsekwencją braku narady i głosowania nad wyrokiem jest naruszenie art. 408 KPK i art. 109-111 KPK a uchybienia te należy rozważać w kontekście względnej przyczyny odwoławczej. Niepodpisanie sporządzonego wyroku prowadzi do naruszenia art. 113 KPK i stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 6 KPK. Ogłoszenie wyroku W uzasadnieniu wyroku SN stwierdził, że o randze zasady publicznego ogłoszenia wyroku stanowi wymienienie takiego wymogu w art. 45 ust. 2 Konstytucji RP. W rezultacie brak ogłoszenia wyroku lub ogłoszenie wyroku w sposób nieprawidłowy stanowią najpoważniejsze naruszenia prawa, bez względu na to, że wyrok został prawidłowo sporządzony i podpisany. W orzecznictwie uznaje się, że w razie braku realizacji wymogu prawidłowego ogłoszenia wyroku nie można go uznać za wyrok wydany, co w efekcie pozbawia to orzeczenia statusu wyroku w znaczeniu prawnym (zob. postanowienie SN z 9.3.2022 r., I KZP 8/21, ; postanowienie SN z 19.1.2012 r., I KZP 19/11, ). W art. 100 § 1 KPK ustawodawca wskazuje, że orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie. Z art. 418 § 1 KPK wynika, że ogłoszenie wyroku polega na publicznym odczytaniu jego części dyspozytywnej. Natomiast w art. 100 § 1a KPK dopuszczono możliwość uznania wydanego na posiedzeniu jawnym orzeczenia lub zarządzenia za ogłoszone, o ile na ogłoszeniu nikt się nie stawił. Przyczynę odstąpienia od ogłoszenia należy przy tym wskazać w protokole albo notatce urzędowej z posiedzenia. Konsekwencje braku ogłoszenia wyroku W protokole ogłoszenia wyroku przez Sąd I instancji odnotowano, że po sporządzeniu i podpisaniu wyroku, z uwagi na brak stron i publiczności, odstąpiono od jego ogłoszenia. SN uznał, że Sąd Rejonowy w B. korzystając z instytucji uregulowanej w art. 100 § 1a KPK, dopuścił się rażącego naruszenia art. 100 § 1 KPK i art. 418 § 1 KPK, bowiem wyroku ogłaszanego na rozprawie przewidziana jest jedynie ustna forma ogłoszenia. Oznacza to, że wyrok Sądu Rejonowego w B. w sprawie L.H. pomimo tego, że został sporządzony, podpisany i włączony do akt sprawy nie wywołuje skutków prawnych. W konsekwencji strony postępowania nie mają uprawnienia do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia. SN wyjaśnił, że gdy w takich okolicznościach któryś z tych środków zostanie wniesiony, prezes sądu, przewodniczący wydziału lub inny upoważniony sędzia powinni odmówić jego przyjęcia. Jeśli jednak dojdzie do jego błędnego przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo SN, sąd ten powinien pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania. W tym przypadku to Sąd Okręgowy w B., działając jako sąd odwoławczy, powinien pozostawić apelację wniesioną przez obrońcę L.H. bez rozpoznania jako niedopuszczalną z mocy prawa. Skutkiem orzeczenia SN jest konieczność ponowienia w całości przewodu sądowego (zob. postanowienie SN z 9.3.2022 r., I KZP 8/21, ; postanowienie SN z 15.4.2021 r., II KK 111/21, ). Wadliwe procedowanie Sądu II instancji miało daleko idące skutki, doprowadziło bowiem do wszczęcia postępowania wykonawczego wobec oskarżonej. Doszło tego pomimo niezakończenia prowadzonego wobec niej postępowania przed Sądem I instancji. SN zaznaczył jednak, że w toku postępowania wykonawczego, Sad Rejonowy w B., na podstawie art. 151 § 1 KKW, odroczył L.H. wykonanie orzeczonej w niniejszej sprawie kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, na okres 6 miesięcy, czyli do 28.9.2023 r. Wyrok SN z 29.6.2023 r., IV KK 227/23,
Brak ogłoszenia wyroku sądowego, pomimo jego sporządzenia i podpisania, może skutkować rażącym naruszeniem przepisów procesowych. W takiej sytuacji wyrok nie wywołuje skutków prawnych, co uniemożliwia stronie postępowania skorzystanie z dostępnych środków odwoławczych. Konieczne staje się ponowne przeprowadzenie przewodu sądowego w celu zachowania zgodności z wymogami prawa.