Kontrola zasadności wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Tematyka: kontrola zasadności wniosku, dobrowolne poddanie się karze, art. 387 KPK, rażące naruszenie przepisów, Sąd Najwyższy, kasacja

Złożenie wniosku w trybie art. 387 § 1 KPK nie obliguje sądu rozpoznającego sprawę do jego
automatycznego uwzględnienia. Wniosek taki podlega kontroli w zakresie spełnienia wszystkich warunków
dopuszczalności. Oznacza to, że sąd akceptujący wniosek musi weryfikować nie tylko fakty, ale także
zgodność ustaleń z aktualnym stanem prawnym. W sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji
prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest, bądź to uzależnienie swojej decyzji
o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (vide
art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych.
Opis stanu faktycznego
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 3.8.2020 r., VIII K 4/20 skazał A.M. na karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia
wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz z obowiązkiem
potrącania z wynagrodzenia 15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny związany
z przeciwdziałaniem narkomanii, a mianowicie na Stowarzyszenie Monar oraz orzekł przepadek równowartości
osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł.
Od powyższego wyroku nie została wniesiona apelacja, co oznacza, że uprawomocnił się bez ingerencji środkami
odwoławczymi.
Kasację na korzyść skazanego od wyroku Sądu Okręgowego wniósł Prokurator Generalny, który zarzucił rażące
i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 387 §
1, 2 i 3 KPK, polegające na orzeczeniu poza zakresem złożonego przez oskarżonego A.M. i zaakceptowanego na
rozprawie, po uprzedniej modyfikacji przez prokuratora, wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
karnej i wymierzenie oskarżonemu na podstawie art. 56 ust. 3 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej NarkU) w zw. z art. 12 § 1 KK, w zw. z art. 60 § 4 i § 6 pkt 2 KK i art. 34 § 1 i la
KK kary sekwencyjnej w postaci 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności
z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, a ponadto z obowiązkiem
potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny
związany z przeciwdziałaniem narkomanii, a mianowicie na Stowarzyszenie Monar, w sytuacji gdy zaakceptowany
przez Sąd wniosek oskarżonego przewidywał jedynie potrącanie 15% wynagrodzenia, natomiast nie przewidywał
równoczesnego obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części w odniesieniu do oskarżonego A.M. i przekazanie sprawy
w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej na korzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego, uchylił
wyrok w zaskarżonej części, w odniesieniu do oskarżonego A.M. i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie prawne
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, dlatego podlegała rozpoznaniu i uwzględnieniu na
posiedzeniu bez udziału stron, zgodnie z art. 535 § 5 KPK.
Należy w pełni podzielić zarzut zawarty w kasacji Prokuratora Generalnego o rażącym naruszeniu przez Sąd
Okręgowy przepisów prawa karnego procesowego.
W pierwszej kolejności należało wskazać, że w niniejszej sprawie obrońca oskarżonego A.M. złożył w jego imieniu
wniosek o dobrowolne poddanie się karze i wymierzenie 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary 1 roku i 6
miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz
przepadek korzyści majątkowej w wysokości 120.000 zł. Prokurator wyraził zgodę na dobrowolne poddanie się karze
przy zastosowaniu art. 60 § 4 KK, z zastrzeżeniem potrącania 15% wynagrodzenia, na co oskarżony i jego obrońca
wyrazili zgodę. Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 387 § 2 i 5 KPK uwzględnić wniosek A.M. o wydanie
wyroku skazującego, albowiem zachodzą okoliczności wskazane w art. 387 § 2 KPK, uznając jednocześnie za
ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia.
Uzgodniony zatem wymiar kary wobec A.M. to kara 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara 1 roku i 6 miesięcy
ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz przepadek
korzyści majątkowej w wysokości 120.000 zł.

Sąd Okręgowy zaś wyrokiem z 3.8.2020 r. orzekł wobec oskarżonego karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, karę 1
roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele
społeczne oraz obowiązek potrącania z wynagrodzenia oskarżonego 15% jego wysokości oraz przepadek korzyści
majątkowej w wysokości 120.000 zł.
Należy wskazać, że złożenie wniosku w trybie art. 387 § 1 KPK nie obliguje sądu rozpoznającego sprawę do jego
automatycznego uwzględnienia. Wniosek taki podlega kontroli w zakresie spełnienia wszystkich warunków
dopuszczalności. Oznacza to, że Sąd akceptujący wniosek musi weryfikować nie tylko fakty, ale także zgodność
ustaleń z aktualnym stanem prawnym. W sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje,
niewątpliwym obowiązkiem sądu jest, bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od
dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (vide art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie
w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (por. wyrok SN z 12.7.2023 r., I KK 509/22,
; wyrok SN
z 14.6.2023 r., I KK 37/23,
).
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy na podstawie art. 387 § 2 i 5 KPK uwzględnił wniosek zarówno A.M., jego
obrońcy i prokuratora, o dobrowolne poddanie się karze, jednocześnie nie stwierdzając żadnych ku temu
przeciwwskazań. Skoro zatem Sąd zaakceptował ten wniosek i nie stwierdził podstaw do jego modyfikacji, powinien
orzec karę taką jaka została w niniejszej sprawie ustalona tj. karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, 1 roku i 6
miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem potrącania 15% wysokości wynagrodzenia na cele społeczne oraz
przepadek równowartości osiągniętej korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł. Sąd Okręgowy zaś orzekł karę 6
miesięcy pozbawienia wolności, karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania
nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne oraz obowiązek potrącania z wynagrodzenia oskarżonego A.M.
15% wysokości wynagrodzenia w stosunku miesięcznym na cel społeczny i przepadek równowartości osiągniętej
korzyści majątkowej w kwocie 120.000 zł.
Zatem, podzielając stanowiska prokuratora, wskazać należy, że Sąd Okręgowy dopuścił się rażącego naruszenia
przepisów wskazanych zarzucie kasacji, bowiem wniosek oskarżonego A.M. nie obejmował orzeczenia kary
ograniczenia wolności z równoczesnym obowiązkiem potrącania 15% wynagrodzenia oraz obowiązkiem
wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.
Ten ostatni element rozstrzygnięcia wykraczał więc poza uzgodnienia zawarte we wnioskach stron i jednocześnie
zaakceptowane przez Sąd.
Błędnie zatem postąpił Sąd Okręgowy wydając (surowszy) wyrok w tym trybie, bowiem nie był uprawniony do
dodatkowego orzeczenia obowiązku wykonywania przez oskarżonego nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele
społeczne (nie określając przy tym wymiaru godzin tej pracy w stosunku miesięcznym).
Z tego względu należało uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać w zaskarżonym zakresie do ponownego
rozpoznania, podczas którego Sąd Okręgowy powinien uwzględniając prawidłowość wniosku o dobrowolne poddanie
się karze, orzec karę w takim wymiarze jak ta wskazana przez oskarżonego i jego obrońcę oraz zaakceptowana
przez prokuratora.

Komentarz
Zgodnie z art. 387 § 2 i 5 KPK Sąd może uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności
popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo
nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Uwzględnienie wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia
się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości
zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku. Zgodnie z art. 387 § 3 KPK Sąd może uzależnić uwzględnienie
wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany. Zgodnie z art. 387 § 5 KPK przychylając
się do wniosku, Sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone
przez stronę.

Wyrok Sądu Najwyższego z 30.8.2023 r., II KK 265/23,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Kasacja była uzasadniona ze względu na rażące naruszenie przepisów prawa karnego procesowego. Sąd Okręgowy wydał wyrok przekraczający zakres złożonego wniosku, co skutkowało koniecznością ponownego rozpatrzenia sprawy.