Zakres zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
Orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów jednośladowych zgodnie z art. 42 § 2 KK. Prokurator Rejonowy skierował wniosek do Sądu Rejonowego w K. w sprawie R.B., oskarżonego o kierowanie nietrzeźwym samochodem. Sąd uznał oskarżonego za winnego i nałożył karę grzywny oraz zakaz prowadzenia pojazdów na 3 lata. Kasację wniosło Prokuratura Generalna, co doprowadziło do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia.
Tematyka: orzeczenie, zakaz prowadzenia pojazdów, nietrzeźwość, karne, Prokuratura, Sąd Rejonowy, Sąd Najwyższy, kasacja, uchylenie, zakres zakazu, rażące naruszenie
Orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów jednośladowych zgodnie z art. 42 § 2 KK. Prokurator Rejonowy skierował wniosek do Sądu Rejonowego w K. w sprawie R.B., oskarżonego o kierowanie nietrzeźwym samochodem. Sąd uznał oskarżonego za winnego i nałożył karę grzywny oraz zakaz prowadzenia pojazdów na 3 lata. Kasację wniosło Prokuratura Generalna, co doprowadziło do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia.
Orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów jednośladowych jest zgodne z dyspozycją art. 42 § 2 KK. Opis stanu faktycznego Prokurator Rejonowy w K. skierował do Sądu Rejonowego w K. wniosek w trybie art. 335 § 1 KPK w sprawie R.B. oskarżonego o to, że 30.7.2022 r. w K. kierował w ruchu drogowym samochodem marki R., będąc w stanie nietrzeźwości, tj. o popełnienie czynu z art. 178a § 1 KK. We wniosku tym oskarżyciel domagał się wydania wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenia za ten czyn uzgodnionej z oskarżonym kary grzywny w liczbie 100 stawek dziennych, przy określeniu wysokości jednej stawki na 20 zł, zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, świadczenia pieniężnego w kwocie 5 000 zł oraz zasądzenie kosztów postępowania. Uwzględniając złożony wniosek, Sąd Rejonowy w K., wyrokiem z 29.11.2022 r., II K 489/22, uznał oskarżonego R.B. za winnego zarzucanego mu przestępstwa z art. 178a § 1 KK i za to wymierzył mu karę 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na 20 zł oraz orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat. Wskazany wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 7.12.2022 r. Kasację na niekorzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, polegające na uwzględnieniu wadliwego wniosku prokuratora o wydanie wyroku skazującego R.B. za występek z art. 178a § 1 KK, który zawierał szerszy, niż uzgodniony z oskarżonym zakres środka karnego. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środku karnym w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego podniesiony w kasacji Prokuratora Generalnego zarzut jest oczywiście zasadny, co umożliwiło uwzględnienie wniesionego nadzwyczajnego środka zaskarżenia na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w 335 § 1 KPK, zwraca sprawę prokuratorowi (art. 343 § 7 KPK). W razie nieuwzględnienia wniosku wskazanego w art. 335 § 2 KPK sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Z kolei art. 335 § 6 KPK stanowi, że sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem. Tym samym, porozumienie zawarte między prokuratorem a oskarżonym jest dla sądu wiążące w tym znaczeniu, że nie ma on umocowania do dokonania samodzielnych jego modyfikacji i wymierzenia innej, niż uzgodniona reakcji karnej. Sąd, co prawda, w myśl art. 343 § 3 KPK może wskazać na konieczność dokonania określonych zmian i od ich wprowadzenia uzależnić uwzględnienie wniosku, jednak modyfikacje te muszą zostać zaakceptowane przez oskarżonego i prokuratora, jako zawierające porozumienie strony procesu. Jednocześnie należy pamiętać, że zgodnie z art. 343 KPK w zw. z art. 335 KPK na sądzie ciąży obowiązek dokonania kontroli wniosku prokuratora zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym. Kontrola ta powinna obejmować okoliczności popełnienia przestępstwa, kwestię zgodności wniosku o wymierzenie określonej kary ze stanowiskiem oskarżonego, a także zgodność propozycji zawartych we wniosku z przepisami obowiązującego prawa materialnego i procesowego. Niezgodność wniosku z treścią tych przepisów pociąga za sobą niemożność jego uwzględnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.1.2019 r., III KK 701/18, , czy z 24.1.2019 r., II KK 10/19, ). Sąd Najwyższy niejednokrotnie już zajmował stanowisko, że Sąd związany jest treścią wniosku, o którym mowa w art. 335 § 1 i 2 KPK, co oznacza, że potrzeba dokonania w tym zakresie jakichkolwiek zmian uzależniona jest od dokonania modyfikacji treści wniosku przez strony. Wydanie orzeczenia odbiegającego od uzgodnień poczynionych między oskarżycielem publicznym a oskarżonym stanowi zaś rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK, mające istotny wpływ na treść orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 4.4.2018 r., V KK 85/18, ; wyroki Sądu Najwyższego z 26.4.2018 r., IV KK 150/18, ; z 5.12.2018 r. V KK 514/17, ). Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów w trybie art. 42 KK może zostać zastosowany jako: zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju (§ 1 i 2 KK), zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów (§ 2) oraz zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (§ 1a, § 3 i § 4 KK). Sąd orzeka o zakazie prowadzenia pojazdów, określając jednocześnie, jakiego rodzaju pojazdów zakaz dotyczy i dopiero to orzeczenie sądu stanowi podstawę do cofnięcia przez właściwy organ administracji uprawnień do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie. Organ ten nie może przy tym rozszerzyć ani zawęzić orzeczonego przez sąd zakazu. Jeżeli sąd orzekł o zakazie prowadzenia pojazdów, do kierowania którymi potrzebne jest prawo jazdy kategorii B, wówczas kierowca nie dostanie dokumentu w zakresie innych kategorii, ale też zakaz nie rozciąga się na te uprawnienia, które wcześniej posiadał. Jednocześnie, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, orzeczenie przez sąd środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych określonego rodzaju nie narusza przepisów ustawy z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 622). Uzgodniona między prokuratorem a oskarżonym R.B. propozycja orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów jednośladowych, była więc zgodna z dyspozycją art. 42 § 2 KK. Orzeczenie zaś środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w szerszym zakresie, niż zostało to uzgodnione (albowiem obejmowało również pojazdy jednośladowe, kategorię pojazdów, która miała zostać wyłączona z nałożonego na oskarżonego zakazu) niewątpliwie stanowiło rażące uchybienie, które miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku. Rozstrzygnięcie odbiega bowiem od uzgodnień poczynionych między stronami. Decyzja Sądu Rejonowego o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu i uwzględnieniu w trybie art. 343 § 6 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK wniosku o wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy, przy niezastosowaniu się do wymogów określonych przepisami art. 335 § 1 KPK i art. 343 § 7 KPK spowodowała, że zaskarżone orzeczenie dotknięte jest rażącym naruszeniem prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść wyroku. Z powyższych względów konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K., jednakże odmiennie niż wyrażono to we wniosku skarżącego, jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o środku karnym w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Żądanie uchylenia zaskarżonego wyroku w całości nie jest uzasadnione treścią postawionego zarzutu. Uchybieniem procesowym nie są dotknięte przecież ustalenia w zakresie sprawstwa oskarżonego, przypisanie mu winy oraz zawarte w wyroku inne rozstrzygnięcia. Warto przy tym zauważyć, że choć w kasacji wskazano, że została ona wywiedziona na niekorzyść skazanego, to jednak w realiach rozpoznawanej sprawy podniesiony zarzut determinuje inny kierunek skargi. Zważywszy, że skarżący zarzuca, iż wyrok Sądu Rejonowego jest dla oskarżonego niekorzystny, stosownie do art. 443 KPK sytuacja oskarżonego nie może ulec pogorszeniu, co oznacza, że w ponowionym postępowaniu nie może zapaść orzeczenie mniej korzystne od tego, które zostało zaskarżone. Komentarz W realiach rozpoznawanej sprawy Sąd na posiedzeniu 29.11.2022 r. nie dokonał żadnych modyfikacji wniosku złożonego przez prokuratora w trybie art. 335 § 1 KPK i wydając wyrok skazujący uwzględnił wszystkie zawarte w nim propozycje zarówno co do rodzaju, jak i wymiaru kary, środków karnych oraz kosztów sądowych. Sąd Rejonowy nie zauważył, że wniosek prokuratora w zakresie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie powinien obejmować pojazdów jednośladowych. Oskarżony R.B. wniósł bowiem o orzeczenie m.in. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pojazdów jednośladowych na okres 3 lat. Tym samym, Sąd Rejonowy zaakceptował – rozszerzoną w nieuprawniony sposób przez prokuratora we wniosku – propozycję odnoszącą się do analizowanego środka karnego, która nie uwzględniała w pełni stanowiska oskarżonego, który w istocie nie wyraził zgody, aby zakazem prowadzenia pojazdów mechanicznych objęto również pojazdy jednośladowe. Wyrok Sądu Najwyższego z 28.9.2023 r., I KK 271/23,
Sąd Najwyższy uchylił część wyroku dotyczącą zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Stwierdził, że uzgodniona między prokuratorem a oskarżonym propozycja zakazu była zgodna z prawem. Decyzja Sądu Rejonowego o nieuwzględnieniu wniosku prokuratorskiego spowodowała rażące naruszenie prawa procesowego.