Cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi

Tematyka: cofnięcie uprawnień, kierowanie pojazdami mechanicznymi, zakaz prowadzenia pojazdów, organ administracji, decyzja Prezydenta Miasta B, wyrok Sądu Rejonowego, wyrok Sądu Najwyższego, kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich

Organ administracji wykonując na podstawie art. 182 § 2 KKW wyrok orzekający zakaz prowadzenia
pojazdów, jest ściśle związany jego treścią i nie ma możliwości jakiegokolwiek rozszerzania ani zawężania
zakazu orzeczonego przez sąd. Z tych też względów może on cofnąć uprawnienia do kierowania pojazdami
mechanicznymi wyłącznie na czas określony w wyroku, a cofnięcie uprawnień może dotyczyć tylko
wskazanego przez sąd zakresu. Co więcej, orzeczenie organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania
pojazdami, bez powiązania decyzji z zakresem, na jaki orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów jest
obarczone wadą.
Opis stanu faktycznego
K.T. został oskarżony o to, że 26.5.2022 r. w B. na ulicy drogi publicznej, prowadził samochód osobowy marki P.
o numerze rejestracyjnym (...) nie stosując się do decyzji Prezydenta Miasta B. nr (...) z 29.7.2021 r. o cofnięciu
uprawnień kategorii B, B1, AM (...) do kierowania pojazdami tj. o przestępstwo z art. 180a KK.
Na rozprawie 4.10.2022 r. K.T. i jego obrońca złożyli wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania
postępowania dowodowego i wymierzenie oskarżonemu kary grzywny w wysokości 250 stawek dziennych po 20 zł
każda oraz środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 1 roku,
a także zasądzenie kosztów postępowania. Sąd Rejonowy w B., na mocy art. 387 § 2 KPK przychylił się do
powyższego wniosku uznając, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a cele postępowania
zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości.
W następstwie powyższego, Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z 4.10.2022 r., w sprawie III K 1385/22 uznał
oskarżonego K.T. za winnego popełnienia zarzuconego mu aktem oskarżenia przestępstwa i za to na podstawie art.
180a KK skazał go na karę grzywny w wysokości 250 stawek dziennych, przyjmując, iż jedna stawka dzienna równa
się kwocie 20 zł. Ponadto, na podstawie art. 42 § 1a pkt 1 KK, orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci
zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres jednego roku. Wyrok zawierał także
rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu.
Żadna ze stron postępowania nie zaskarżyła powyższego orzeczenia, które uprawomocniło się 12.10.2022 r.
15.3.2023 r. do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich, który zaskarżył powyższy
wyrok w całości na korzyść skazanego K.T. Autor nadzwyczajnego środka zaskarżenia podniósł zarzut rażącego
i mogącego mieć istotny wpływ na treść zapadłego orzeczenia naruszenia prawa procesowego, a mianowicie art. 387
§ 2 KPK, polegającego na przyjęciu, że okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzuconego mu występku z art.
180a KK, związanego z niestosowaniem się 26.5.2022 r. do decyzji Prezydenta Miasta B. o cofnięciu uprawnień do
kierowania pojazdami z 29.7.2021 r., nie budzą wątpliwości w sytuacji, gdy z osnowy ujawnionej podczas rozprawy
i zaliczonej na poczet materiału dowodowego decyzji tego organu nie wynikało, na jaki okres ów organ cofnął
oskarżonemu uprawnienia do kierowania pojazdami. W konsekwencji Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej na korzyść przez Rzecznika Praw Obywatelskich, uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się oczywiście zasadna, co
przemawiało za jej rozpoznaniem i uwzględnieniem na posiedzeniu w trybie przewidzianym w art. 535 § 5 KPK.
W pierwszej kolejności przypomnieć należało, że uwzględnienie wniosku w trybie art. 387 § 2 KPK jest możliwe tylko
wtedy, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. Sąd Najwyższy zwracał niejednokrotnie
uwagę, że owych wątpliwości nie może przy tym budzić nie tylko zasadnicza kwestia sprawstwa czynu przez
określoną osobę, ale wszelkie te okoliczności, które są istotne dla ustaleń dotyczących odpowiedzialności karnej
sprawcy, w tym dla właściwej oceny prawnej czynu będącego przedmiotem osądu (zob.m.in. wyrok SN z 19.10.2004
r., II KK 279/04). W przedmiotowej sprawie szczególnie wnikliwej analizy wymagała kwestia ustalenia obowiązywania
w stosunku do oskarżonego – w chwili zarzuconego mu czynu – decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnień do
kierowania pojazdami, co warunkowało jego odpowiedzialność karną z art. 180a KK. Obowiązkowi temu Sąd
Rejonowy w B. nie sprostał i mimo zasadniczych wątpliwości we wskazanym zakresie, zaakceptował wiosek
oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażanym w orzecznictwie sądów administracyjnych, organ administracji wykonując na
podstawie art. 182 § 2 KKW wyrok orzekający zakaz prowadzenia pojazdów, jest ściśle związany jego treścią i nie
ma możliwości jakiegokolwiek rozszerzania ani zawężania zakazu orzeczonego przez sąd. Z tych też względów
może on cofnąć uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi wyłącznie na czas określony w wyroku,
a cofnięcie uprawnień może dotyczyć tylko wskazanego przez sąd zakresu. Co więcej, orzeczenie organu o cofnięciu
uprawnienia do kierowania pojazdami, bez powiązania decyzji z zakresem, na jaki orzeczono zakaz prowadzenia
pojazdów jest obarczone wadą.
Odnosząc powyższe uwagi do realiów niniejszej sprawy zauważyć należało, że wprawdzie decyzja Prezydenta
Miasta B. z 29.7.2021 r., w sprawie (...) nie określała okresu, na jaki K.T. cofnięto uprawnienia do kierowania
pojazdami, jednak bezspornie wiązała to rozstrzygnięcie z wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z 14.6.2021 r.,
w sprawie VIII Ka 400/21, którym orzeczono względem K.T. środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich
pojazdów mechanicznych na okres 2 lat. Wynika to nie tylko z osnowy wskazanej decyzji, lecz także jej
uzasadnienia, w którym dodatkowo wskazano, że rzeczony środek karny biegnie od 2.2.2020 r. do 2.2.2022 r.
włącznie. Ustalenia w zakresie czasu obowiązywania tego środka zostały poczynione prawidłowo. Sąd Okręgowy
w B. wydłużając bowiem okres orzeczonego wobec K.T. zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych
z 1 roku do 2 lat, jednocześnie utrzymał w mocy rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Sądu Rejonowego w B.
z 31.3.2021 r., w sprawie III K 2043/20, na mocy którego na poczet tego zakazu K.T. zaliczono okres zatrzymania
prawa jazdy od 2.2.2020 r. Stąd też po 2.2.2022 r., a więc także w czasie czynu zarzucanego oskarżonemu
26.5.2022 r., przedmiotowa decyzja powołana w wyroku sądu meriti nie stanowiła już przeszkody do odzyskania
przez K.T. uprawnień do kierowania pojazdami.
W tej sytuacji uznanie, że nie zachodzą wątpliwości stojące na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku oskarżonego
o dobrowolne poddanie się karze stanowiło rażące naruszenie przepisu wskazanego w nadzwyczajnym środku
zaskarżenia. W sposób oczywisty uchybienie to miało wpływ na treść wyroku, bowiem nie rozważono prawidłowo
znaczenia i skutków braku sprecyzowania w decyzji Prezydenta Miasta B. z 29.7.2021 r. w sprawie (...) okresu na
jaki cofnięto oskarżonemu K.T. uprawnienia do kierowania pojazdami.
W świetle powyższych rozważań konieczne stało się więc uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu w B., który przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie miał – w myśl powinności – na
względzie zaprezentowane powyżej stanowisko, w tym potrzebę rozważenia zakwalifikowania czynu zarzucanego
oskarżonemu jako wykroczenia określonego w dyspozycji art. 94 § 1 KW.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że okoliczność, iż oskarżonemu nie przywrócono
uprawnień do kierowania pojazdami nie oznacza, że w dalszym ciągu pozostawały one cofnięte. Skoro w dacie czynu
środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów został już wykonany w całości, wówczas decyzja
administracyjna w zakresie cofnięcia z tego powodu uprawnień nie obowiązywała. Zaniechanie poddania się
kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji, względnie nieuzyskanie pozytywnego wyniku z egzaminu, skutkowało zatem
wyłącznie brakiem posiadania przez niego prawa jazdy, co z kolei może jedynie wyczerpywać ustawowe znamiona
wykroczenia z art. 94 § 1 KW (por. wyrok SN z 13.7.2022 r., III KK 261/22,
; wyrok SN z 2.3.2022 r., III KK
48/22,
; wyrok SN z 6.10.2021 r., IV KK 344/21,
; wyrok SN z 22.9.2021 r., IV KK 454/21,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 13.9.2023 r., IV KK 117/23,

Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że okoliczność, iż oskarżonemu nie przywrócono uprawnień do kierowania pojazdami nie oznacza, że w dalszym ciągu pozostawały one cofnięte. Skoro w dacie czynu środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów został już wykonany w całości, wówczas decyzja administracyjna w zakresie cofnięcia z tego powodu uprawnień nie obowiązywała.