Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego w odniesieniu do zarzutów apelacji

Publikacja omawia uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego w kontekście zarzutów apelacji. Przedstawia analizę stanu faktycznego oraz kolejne etapy postępowania odwoławczego, w tym argumentację obrońcy i decyzje sądów kolejnych instancji. Uzasadnienie Sądu Najwyższego oraz komentarz podkreślają istotę rzetelności procedury odwoławczej i konieczność pełnego uzasadnienia rozstrzygnięć. Przypomina o roli uzasadnienia jako dokumentu sprawozdawczego oraz konieczności zapewnienia stronie prawdziwej kontroli nad procesem.

Tematyka: Uzasadnienie wyroku, sąd odwoławczy, zarzuty apelacji, Sąd Najwyższy, procedura odwoławcza, kontrola odwoławcza, uzasadnienie sądowe

Obraza przepisów art. 433 § 2 i art. 457 § 3 KPK ma miejsce nie tylko wtedy, gdy sąd pomija w swoich
rozważaniach zarzuty zawarte w środku odwoławczym, ale i wtedy, gdy analizuje je w sposób odbiegający od
wymogu rzetelnej ich oceny.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 28.2.2022 r., sygn. II K 33/21 W. F. został skazany za popełnienie czterech
przestępstw z:
1. art. 178a § 4 KK;
2. art. 177 § 2 KK w zb. z art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK;
3. art. 62 ust. 1 ustawy z 29.7. 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej: NarkU);
4. art. 62b ust. 1 NarkU na karę łączną 4 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz orzeczono wobec niego łączny
dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego i zarzucił w niej naruszenie art. 423 § 2 KPK w zw. z art. 6
KPK przez brak pisemnego uzasadnienia wyroku, co uniemożliwiło precyzyjne sformułowanie zarzutów apelacji,
odnoszących się w szczególności do dokonanej oceny dowodów i w konsekwencji do ustaleń faktycznych.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 22.7.2022 r., II Ka 327/22,
, zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Od wyroku kasację wniósł obrońca skazanego. W kasacji zarzucił obrazę art. 77 § 1 PrUSP polegającą na orzekaniu
w postępowaniu odwoławczym przez sędziego sądu niższej instancji delegowanego od 4 lat do orzekania w sądzie
odwoławczym, w sytuacji, gdy delegowanie może nastąpić w szczególnie uzasadnionych wypadkach na okres dwóch
lat lub na czas nieokreślony, podczas gdy w tej sprawie taki szczególny uzasadniony przypadek nie zachodził, co
stanowiło bezwzględną przyczynę odwoławczą w rozumieniu art. 439 § 1 i 2 KPK. W kolejnych zarzutach skarżący
odwołując się do rażącego naruszenia art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK zarzucił sądowi odwoławczemu
niedokonanie właściwej kontroli odwoławczej zarzutów apelacji, ogólnikowe stwierdzenie poprawności orzeczenia
sądu pierwszej instancji bez wykazania podstawy dowodowej takiego rozstrzygnięcia, w sytuacji zaistnienia w tej
sprawie specyficznej sytuacji procesowej, braku uzasadnienia orzeczenia pierwszoinstancyjnego.
W toku rozprawy kasacyjnej obrońca skazanego zmodyfikował zarzut kasacyjny oparty na przepisie art. 439 § 1 i 2
KPK, podnosząc brak podpisania delegacji dla wskazanego sędziego przez osobę właściwie upoważnioną do
podjęcia tej decyzji w świetle przepisów normujących sposób działania Rady Ministrów, co stanowiło w jego
przekonaniu bezwzględną przesłankę odwoławczą z art. 439 § 1 KPK, a prokurator w zakresie zarzutu braku
rzetelnej kontroli odwoławczej orzeczenia sądu pierwszej instancji wniósł o zwrócenie akt sprawy sądowi
odwoławczemu – na podstawie art. 449a § 1 KPK w zw. z art. 518 KPK – w celu uzupełnienia uzasadnienia wyroku
w zakresie powodów utrzymania zaskarżonego apelacją wyroku sądu pierwszej instancji w mocy.
Sąd Najwyższy w sprawie W.F. skazanego z 177 § 2 KK i in., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 14.9.2023
r., kasacji, wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgowego w S. z 22.7.2022 r., II Ka 327/22,

utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z 28.2.2022 r., II K 33/21, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę
przekazał Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego analiza akt przedmiotowej sprawy nie pozostawia wątpliwości co do tego, że
uzasadnienie zaskarżonego kasacją wyroku, nie zawiera wskazania powodów nieuwzględnienia apelacji i utrzymania
wyroku Sądu pierwszej instancji w mocy, odwołujących się w sposób rzetelny do dowodów zgromadzonych w tej
sprawie.
Sąd odwoławczy trafnie wskazując w uzasadnieniu swojego wyroku, w sytuacji braku uzasadnienia rozstrzygnięcia
Sądu pierwszej instancji, na konieczność przeprowadzenia wnikliwego i rzetelnego rozpoznania sprawy
w procedurze odwoławczej, a nie uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,
w rzeczywistości rozważań o takim charakterze, mimo słusznych deklaracji, nie prowadził. Poprzestał bowiem na
jednozdaniowym stwierdzeniu w uzasadnieniu wyroku, że Sąd Okręgowy dysponował całokształtem materiału
dowodowego, zeznaniami świadków i dowodami z dokumentów, mogąc zweryfikować trafność zaskarżonego wyroku

i nie stwierdził uchybień, które implikowałby konieczność wydania rozstrzygnięcia reformatoryjnego, bądź
kasatoryjnego.
Tymczasem poza sporem jest, że przepis art. 433 § 2 KPK nakłada na sąd odwoławczy obowiązek rozważenia
wszystkich zarzutów apelacji, zaś przepis art. 457 § 3 KPK zobowiązuje ten sąd do wskazania w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, dlaczego zarzuty apelacji uznał za niezasadne, albo trafne i przez to zasługujące na
uwzględnienie. Obydwa te przepisy kreują kanon kontroli odwoławczej, do którego prawo gwarantuje art. 176 ust. 1
Konstytucji RP, statuując w tym przepisie zasadę co najmniej dwuinstancyjności postępowania. Wskazane przepisy
procedury karnej określają zatem wymóg rzetelności przeprowadzenia procedury odwoławczej w celu prawidłowego
ustalenia zakresu odpowiedzialności karnej osoby oskarżonej o popełnienie czynów zabronionych. Tak
scharakteryzowanej procedury odwoławczej Sąd odwoławczy nie zrealizował i nie może go usprawiedliwiać
ogólnikowość zarzutów apelacji, uzasadnionych przecież brakiem sporządzenia uzasadnienia wyroku sądu pierwszej
instancji, w których jednak odwołano się do naruszenia treści art. 424 § 1 pkt 1 KPK, a więc braku wskazania przez
sąd jakie fakty uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie
uznał dowodów przeciwnych.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podniesiono, że sporządzenie przez sąd odwoławczy uzasadnienia wyroku
w sposób odbiegający od wymagań przewidzianych w art. 457 § 3 KPK świadczy o braku merytorycznego
odniesienia się do zarzutów apelacji, co czyni fikcyjnym prawo oskarżonego do odwołania się od orzeczenia
pierwszej instancji (wyrok z 2.10.2015 r., III KK 148/16), a obraza przepisów art. 433 § 2 i art. 457 § 3 KPK ma
miejsce nie tylko wtedy, gdy sąd pomija w swoich rozważaniach zarzuty zawarte w środku odwoławczym, ale i wtedy,
gdy analizuje je w sposób odbiegający od wymogu rzetelnej ich oceny. W świetle zaistniałej sytuacji dotyczącej
braków treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku – istotnej dla zweryfikowania zasadności przypisania oskarżonemu
odpowiedzialności karnej, jak też zakresu tego uchybienia, brak było podstaw faktycznych, jak i normatywnych do
uznania bezzasadności tego zarzutu kasacji. Procedując w przedmiocie tego zarzutu, Sąd Najwyższy nie uwzględnił
postulatu prokuratora dotyczącego zastosowania dyspozycji art. 449a § 1 KPK i zwrócenia akt sprawy sądowi
odwoławczemu w celu uzupełnienia uzasadnienia wyroku w części dotyczącej wskazania podstawy dowodowej
przemawiającej za utrzymaniem wyroku Sądu pierwszej instancji w mocy. Zauważyć bowiem należało, że takie
skorygowanie braków pisemnego uzasadnienia w istocie pozbawia skarżącego prawa do realnej kontroli instancyjnej,
której jednym z wymogów jest rzetelność procedury odwoławczej. Zawsze bowiem sąd odwoławczy mógłby
zneutralizować zarzuty kasacyjne, dokonując uzupełnienia uzasadnienia swojego wyroku. Takie procedowanie godzi
nie tylko w prawo strony do następczej weryfikacji zarzutów kasacji, ale także narusza jej prawo do obrony, które
powinno być realne a nie iluzoryczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18.5.2022 r., V KK 491/20,
).
Z tego też powodu należało uwzględnić kasację obrońcy w zakresie zarzutów wskazanych w części kasacji i uchylić
zaskarżony wyrok, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S., w toku którego
powinien dokonać rzetelnej kontroli odwoławczej orzeczenia i poprawnie sporządzić uzasadnienie swojego
rozstrzygnięcia. Co do pozostałych zarzutów kasacji, to Sąd Najwyższy uznał zarzut dotyczący zaistnienia
bezwzględnych przyczyn odwoławczych za oczywiście niezasadny, natomiast w odniesieniu pozostałych zarzutów
kasacji ich rozpoznanie, w zaistniałej sytuacji procesowej, byłoby przedwczesne (art. 436 KPK w zw. z art. 518 KPK).

Komentarz
Oceniając zaistniałą sytuację nie można zapominać o funkcji i roli uzasadnienia, które jako dokument sprawozdawczy
powinno przedstawiać wyniki narady nad orzeczeniem i czynić to w sposób uporządkowany. Bez dopełnienia tej
powinności przez sąd odwoławczy, słusznie mogą być wysuwane zarzuty odwoławcze co do przeprowadzenia
w ogóle kontroli odwoławczej, czy też tylko jej zakresu. Uzupełnienie treści uzasadnienia po sporządzeniu środka
odwoławczego w istocie nie daje żadnej pewności stronie procesu co do rzeczywistości przeprowadzenia kontroli
odwoławczej. Jedynie więc uchylenie wyroku zawierającego wadliwie sporządzone uzasadnienie pozwala przywrócić
wszystkie naruszone, czy zagrożone gwarancje procesowe należne stronom procesu, uprawnionym do
kwestionowania zasadności wyroku.

Wyrok Sądu Najwyższego z 14.9.2023 r., II KK 566/22,

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, krytykując braki w uzasadnieniu oraz niewłaściwe rozważania sądu odwoławczego. Decyzja ta podkreśla znaczenie rzetelności procedury odwoławczej i konieczność pełnego uzasadnienia decyzji sądowych. Uzupełnienie treści uzasadnienia wyroku jest kluczowe dla zapewnienia stronom procesu prawdziwej kontroli nad swoimi prawami.