Nielegalność kwarantanny dla przybywających z zagranicy

Ustawowe kryterium poddania się kwarantannie wyznacza fakt, że osoba była narażona na zakażenie, a nie to, że przebywała za granicą. Sprawa dotyczyła podejrzanego nosicielstwa wirusa COVID-19 i obowiązku kwarantanny domowej. Sąd Rejonowy orzekł karę, jednak Sąd Najwyższy uniewinnił oskarżoną, uznając naruszenie prawa do swobodnego poruszania się i błędną interpretację przepisów.

Tematyka: kwarantanna, nosicielstwo, wirus COVID-19, Sąd Najwyższy, interpretacja przepisów, prawo do swobodnego poruszania się, nielegalność nakazu kwarantanny, zagranica

Ustawowe kryterium poddania się kwarantannie wyznacza fakt, że osoba była narażona na zakażenie, a nie to, że przebywała za granicą. Sprawa dotyczyła podejrzanego nosicielstwa wirusa COVID-19 i obowiązku kwarantanny domowej. Sąd Rejonowy orzekł karę, jednak Sąd Najwyższy uniewinnił oskarżoną, uznając naruszenie prawa do swobodnego poruszania się i błędną interpretację przepisów.

Ustawowe kryterium poddania się kwarantannie wyznacza więc fakt, że dana osoba była narażona na
zakażenie, a nie okoliczność, że dana osoba przebywała za granicą.
Opis okoliczności faktycznych
W sprawie ustalono, że w dniu 17.4.2020 r. oraz 29.4.2020 r. w miejscowości B., K.N jako podejrzana o nosicielstwo
choroby zakaźnej w postaci wirusa COVID-19 nie stosowała się do obowiązku odbycia przymusowej kwarantanny
domowej nałożonej na niej przez służby sanitarne.
Stanowisko SR i RPO
Sąd Rejonowy wyrokiem nakazowym z 15.5.2020 r. uznał K.N. za winną dwóch wykroczeń z art. 116 § 1 pkt 3 KW
w zw. z art. 34 ust. 1 ZapobChoróbU Sąd w konsekwencji wymierzył obwinionej karę 5.000 złotych grzywny oraz
obciążył ją wydatkami postępowania oraz opłatą. Kasację na korzyść obwinionej wniósł Rzecznik Praw
Obywatelskich.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji uchylił zaskarżony wyrok nakazowy i uniewinnił K.N. od zarzucanych jej
wykroczeń, kosztami postępowania w sprawie obciążając Skarb Państwa.
Sąd Najwyższy uznał kasację za oczywiście zasadną. W pierwszej kolejności wskazał, że wykroczenie z art. 116 § 1
KW w brzmieniu obowiązującym w czasie czynu i w czasie orzekania w niniejszej sprawie, popełnia ten, kto wiedząc
o okolicznościach w nim wymienionych związanych z chorobą lub podejrzeniem nosicielstwa wskazanych w przepisie
chorób, nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich
zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez
organy służby zdrowia. Wskazane w dyspozycji art. 116 § 1 KW terminy jak: „choroba zakaźna”, „nosiciel„,
„podejrzany o chorobę zakaźną”, „podejrzany o zakażenie” zostały zdefiniowane w ZapobChoróbU. Z treści tych
przepisów wynika, że „nosicielelem” jest osoba bez objawów choroby zakaźnej, w której organizmie bytują
biologiczne czynniki chorobotwórcze, stanowiącą potencjalne źródło zakażenia innych osób. Natomiast art. 2 pkt 20
ZapobChoróbU definiuje pojęcie "podejrzany o chorobę zakaźną", wskazując, że jest to osoba, u której występują
objawy kliniczne lub odchylenia od stanu prawidłowego w badaniach dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę
zakaźną. Z kolei art. 1 pkt 21 ZapobChoróbU definiuje pojęcie "podejrzany o zakażenie", którym jest osoba, u której
nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, ale która miała styczność ze źródłem zakażenia, a charakter
czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia. Wskazane w art. 116 § 1 KW
wykroczenia, mają charakter blankietowy. Dla możliwości przypisania odpowiedzialności na podstawie tego
przepisu niezbędne jest precyzyjne sformułowanie opisu czynu w treści wyroku, wskazujące wszystkie
desygnaty poszczególnych znamion ustawowych wykroczenia. Zatem podmiotem określonego w art. 116 § 1
KW wykroczenia może być wyłącznie osoba spełniająca wyszczególnione w tym przepisie kryteria.
Sąd Najwyższy podkreślił, że Sąd Rejonowy stwierdził jedynie, że we wskazanych dniach (17.4.2020 r. i 29.4.2020 r.)
obwiniona naruszyła zasady odbywania kwarantanny wynikającej z oświadczenia osoby przybywającej na teren RP
spoza jej granic. W sprawie nie zostało sporządzone uzasadnienie wyroku, co utrudnia zweryfikowanie argumentacji
Sądu pierwszej instancji w zakresie przyjętej kwalifikacji prawnej zachowania ukaranej. Niemniej jednak sam opis
czynów przypisanych obwinionej jest wystarczający do uznania, że Sąd Rejonowy nie przeprowadził żadnych ustaleń
faktycznych w zakresie wyczerpania przez obwinioną znamion określonych art. 116 § 1 pkt 3 KW.
Postawienie przez SR znaku równości pomiędzy powrotem do kraju z zagranicy i objęciem kwarantanną,
a podejrzeniem o nosicielstwo jest nieuprawnione i stanowi niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą zastosowania
art. 116 § 1 pkt 3 KW na osoby, wobec których nie tylko nie udowodniono, ale nawet nie uprawdopodobniono
w żaden sposób, że miały styczność ze źródłem zakażenia. Trafnie również wskazał skarżący, że nieuprawnionym
było zastosowanie w podstawie prawnej art. 34 ust. 1 ZapobChoróbU, albowiem przepis ten nie dotyczy osób
podejrzanych o nosicielstwo chorób zakaźnych, podlegających obowiązkowej kwarantannie. Artykuł ten odnosi się
jedynie do osób chorych na chorobę zakaźną lub podejrzanych o zachorowanie na chorobę zakaźną, którzy mogą
podlegać obowiązkowej hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych.
Z treści rozporządzeń dotyczących stanu pandemii wynika, że osoba przekraczająca granicę państwową, w celu
udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana
odbyć, po przekroczeniu granicy państwowej, obowiązkową kwarantannę, o której mowa w przepisach wydanych na
podstawie art. 34 ust. 5 ZapobChoróbU, trwającą 14 dni, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy.



SN stanął na stanowisku, że przepis rozporządzenia, nakładający obowiązek poddania się kwarantannie,
narusza prawo do swobodnego poruszania się po terytorium RP, a tym samym ogranicza podstawowe prawa
i wolności obywatelskie przewidziane w Konstytucji RP. Formalnym warunkiem zgodnego z ustawą
zasadniczą ograniczania praw obywateli jest ustanawianie ich tylko w ustawie. Zgodnie z treścią art. 92 ust. 1
Konstytucji RP, rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji RP, na podstawie
szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Obowiązek odbycia kwarantanny przez osoby powracające do kraju został ustanowiony w drodze aktu rangi
podustawowej, co prowadzi do naruszenia art. 41 ust. 1 oraz art. 52 ust. 1 Konstytucji RP, gwarantujących
obywatelom wolność osobistą oraz wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowi ono
także naruszenie art. 2 ust. 1 i 3 Protokołu Nr 4 EKPCz. Zgodnie z art. 2 ust. 1 tego Protokołu każdy, kto przebywa
legalnie na terytorium Państwa, ma prawo do swobodnego poruszania się i do swobodnego wyboru miejsca
zamieszkania na tym terytorium. Korzystanie z tego prawa nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które
określa ustawa, i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi m.in. na ochronę zdrowia.
Wskazać także należy, że zgodnie z treścią art. 2 pkt 12 ZapobChoróbU, kwarantanna oznacza odosobnienie osoby
zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych
i wysoce zakaźnych. Ustawowe kryterium poddania się kwarantannie wyznacza więc fakt, że dana osoba była
narażona na zakażenie, a nie okoliczność, że dana osoba przebywała za granicą. Potwierdza to treść art. 34 ust.
2 ZapobChoróbU, z której wynika, że obowiązkowej kwarantannie podlegają osoby, które były narażone na chorobę
zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują
objawów chorobowych. Obowiązek kwarantanny można zatem legalnie nałożyć aktem podustawowym wyłącznie na
osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika
chorobotwórczego. W związku z powyższym przyjęcie, że dla zastosowania obowiązku poddania się kwarantannie
wystarczające jest przekroczenie granicy państwowej, stanowi naruszenie przepisów powołanej ustawy,
a w rezultacie także art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, gdyż rozporządzenie nie wykonuje ustawy, lecz ją uzupełnia,
wprowadzając unormowania nieznane ustawie. W efekcie takich regulacji kwarantanną objęte zostały osoby, które
nie spełniały ustawowych przesłanek podlegania temu obowiązkowi, w tym obwiniona w przedmiotowej sprawie K.N.
Sąd Najwyższy konsekwentnie stoi na stanowisku, że samo przekroczenie granicy państwowej i objęcie z tego
powodu kwarantanną, nie może zostać uznane za podejrzenie o nosicielstwo choroby zakaźnej, wobec którego
zastosowanie może mieć przepis art. 116 § 1 pkt 3 KW.

Komentarz
Uchylenie nakazu zapłaty i uniewinnienie od zarzucanych czynów było wynikiem prawidłowej interpretacji przez SN
przepisów oraz systemowego badania hierarchii źródeł prawa. Objęcie kwarantanną osób powracających w trakcie
pandemii z zagranicy było działaniem nieprawidłowym z dwóch niezależnych przyczyn – ustanowienia nakazu
kwarantanny w drodze aktu nieprawidłowej rangi (rozporządzenie) oraz powiązania konieczności poddania się
samoizolacji z samym faktem powrotu z zagranicy, bez odniesienia się do rzeczywistego ryzyka nosicielstwa. W tym
miejscu należy podkreślić, że obowiązek kwarantanny można legalnie nałożyć aktem podustawowym, ale wyłącznie
na osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika
chorobotwórczego. Bowiem tylko takie przyczyny, zgodnie z ZapobChoróbU, upoważniają do nałożenia kwarantanny
drogą rozporządzenia. Wprowadzenie więc obowiązku kwarantanny rozporządzeniem z innych przyczyn stanowi
niedopuszczalny zabieg uzupełnienia ustawy aktem niższego rzędu.

Wyrok Sądu Najwyższego z 31.10.2023 r., I KK 327/23, 








Uniewinnienie oskarżonej od zarzutów wynikało z nieprawidłowego ustanowienia nakazu kwarantanny dla osób powracających z zagranicy. Sąd Najwyższy podkreślił konieczność precyzyjnego określenia podstaw dla nałożenia kwarantanny oraz nielegalność powiązania obowiązku kwarantanny z samym powrotem z zagranicy.