Brak wątpliwości w zakresie okoliczności czynu i winy przesłanką wyroku nakazowego

Postępowanie nakazowe jest instytucją prawa procesowego, stosowaną w oczywistych przypadkach z jednoznacznym materiałem dowodowym. Przesłanka braku wątpliwości co do winy i okoliczności czynu jest kluczowa. Publikacja omawia wyrok nakazowy dotyczący pomocy w zbyciu skradzionego roweru oraz kasację tego wyroku przez Prokuratora Generalnego i decyzję Sądu Najwyższego. Analizuje również istotę dokładnego ustalenia wartości mienia przy wydawaniu wyroku nakazowego oraz konieczność skierowania sprawy na rozprawę w przypadku wątpliwości.

Tematyka: postępowanie nakazowe, wyrok nakazowy, kasacja, Sąd Najwyższy, wartość mienia, przepołowiony czyn, wątpliwości co do winy, rozprawa sądowa

Postępowanie nakazowe jest instytucją prawa procesowego, której stosowanie zastrzeżono do najbardziej
oczywistych przypadków, to znaczy takich, w których zebrany materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że
nie nasuwa żadnych istotnych zastrzeżeń co do winy i okoliczności popełnienia zarzuconego czynu.
Przesłanka braku wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu i winy oskarżonego odnosi się zarówno
do wszystkich ustaleń w zakresie sprawstwa czynu, jak i wszystkich okoliczności mających wpływ na
dokonanie właściwej oceny prawnej tego czynu. Podlega ona kontroli sądu rozpoznającego merytorycznie
sprawę, a wystąpienie wątpliwości w tym zakresie, powinno prowadzić do odstąpienia od orzekania w trybie
nakazowym i rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w G. wyrokiem nakazowym z 14.7.2021 r., II K 444/21, uznał K.W. za winnego tego, że 31.3.2021 r.
w G., pomógł w zbyciu za kwotę 300 zł rower marki K., który został uzyskany za pomocą czynu zabronionego, t.j.
kradzieży z włamaniem dokonanej w okresie od 24 do 31.3.2021 r. w G. na szkodę M.S., z tym ustaleniem, że czyn
ten stanowi wypadek mniejszej wagi, opisany w art. 291 § 2 KK i wymierzył mu karę 5 miesięcy ograniczenia
wolności, polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin
w stosunku miesięcznym, na poczet której, na mocy art. 63 § 1 KK, zaliczył oskarżonemu zatrzymanie w sprawie,
przyjmując że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia
wolności. Ponadto, w oparciu o przepis art. 34 § 3 KK w zw. z art. 72 § 1 pkt 4 KK, Sąd ten zobowiązał oskarżonego
K.W. w okresie odbywania kary ograniczenia wolności do wykonywania pracy zarobkowej.
Powyższy wyrok nakazowy nie został zaskarżony i uprawomocnił się 20.8.2021 r.
Kasację wywiódł Prokurator Generalny, zaskarżając powyższy wyrok w całości, na korzyść skazanego K.W. Zarzucił
w niej rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, t.j. art. 500 § 1 i 3
KPK oraz art. 504 § 1 pkt 4 KPK, polegające na wydaniu wobec oskarżonego K.W. wyroku skazującego
w postępowaniu nakazowym, mimo że okoliczności popełnienia zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 291 § 1 KK,
w którego opisie nie wskazano wartości przedmiotu paserstwa, w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego budziły wątpliwości w odniesieniu do wartości roweru marki K., będącego przedmiotem
czynności wykonawczej zarzucanego oskarżonemu występku, co wyłączało możliwość procedowania w tym trybie
i skutkowało koniecznością skierowania sprawy do rozpoznania na rozprawie celem wyjaśnienia, czy czyn zarzucony
oskarżonemu istotnie wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 291 § 2 KK, czy też stanowił wykroczenie,
o którym mowa w art. 122 § 1 KW.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w W. i przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyroku nakazowy i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, co pozwoliło na jej
rozpoznanie na posiedzeniu bez udziału stron, w trybie art. 535 § 5 KPK.
Postępowanie nakazowe jest instytucją prawa procesowego, której stosowanie zastrzeżono do najbardziej
oczywistych przypadków, to znaczy takich, w których zebrany materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że nie
nasuwa żadnych istotnych zastrzeżeń co do winy i okoliczności popełnienia zarzuconego czynu. Przesłanka braku
wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu i winy oskarżonego odnosi się zarówno do wszystkich ustaleń
w zakresie sprawstwa czynu, jak i wszystkich okoliczności mających wpływ na dokonanie właściwej oceny prawnej
tego czynu. Podlega ona kontroli sądu rozpoznającego merytorycznie sprawę, a wystąpienie wątpliwości w tym
zakresie, powinno prowadzić do odstąpienia od orzekania w trybie nakazowym i rozpoznania sprawy na zasadach
ogólnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 9.2.2021 r. IV KK 275/20,
; z 7.3.2012 r. II KK 30/12,
).
W niniejszej sprawie materiał dowodowy powinien wzbudzić w sądzie meriti wątpliwości co do realizacji przesłanek
wydania wyroku nakazowego. W pierwszej kolejności należało wskazać na brak w opisie występku zarzuconego
oskarżonemu K.W., wbrew wymogom wynikającym z art. 313 § 2 KPK, wartości roweru marki K., który został
utracony w wyniku kradzieży z włamaniem, jaka miała miejsce w okresie od 24 do 31.3.2021 r. do piwnicy należącej

do M.S. i który to przedmiot oskarżony 31.3.2021 r. pomógł zbyć sprawcy włamania. Opisując działanie oskarżonego,
ograniczono się bowiem do wskazania kwoty, jaką K.W. otrzymał w wyniku sprzedaży w lombardzie opisanego wyżej
roweru (300 zł). Owego uchybienia, mimo obowiązku wynikającego z treści art. 504 § 1 pkt 4 KPK, Sąd Rejonowy
w G., wyrokując nie konwalidował. Tymczasem okoliczność ta ma istotne znaczenie, albowiem czyn z art. 291 § 1 KK
jest czynem przepołowionym, co oznacza, że w zależności od wartości przedmiotu przestępstwa stanowi on
przestępstwo z art. 291 § 1 KK albo wykroczenie z art. 122 § 1 KW. Z uwagi na ten przepołowiony charakter czynu
zabronionego, obowiązkiem sądu meriti – co do zasady – jest zawsze dokładne ustalenie wartości rzeczy, aby
prawidłowo określić zasadę odpowiedzialności za taki czyn (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.6.2020 r., III KK
138/20,
; wyrok Sądu Najwyższego z 25.6.2015 r., II KK 129/15,
).
Z zeznań pokrzywdzonego M.S. wynika, iż skutkiem kradzieży z włamaniem utracił m.in. cztery rowery: rower górski
(koloru srebrnego) wartości 3.000 zł, rower typu damka (koloru turkusowego) wartości 1.000 zł, rower typu damka
(koloru różowo-białego) wartości 500 zł oraz rower górski (koloru „fioletowo-białego”) o wartości 500 zł. Spośród tych
rowerów odzyskał tylko rower górski marki K. w kolorze „czarno-niebiesko-białym”. W toku związanego z tym
przesłuchania zaniechano jednak odebrania od niego oświadczenia dotyczącego wartości odzyskanego mienia. Tym
samym jego wartość nie została jednoznacznie ustalona. Niemniej przedstawiony przez niego opis skradzionych
rowerów, tudzież treść wyroku Sądu Rejonowego w G. z 3.3.2022 r. w sprawie II K 444/21 – którym skazując P.Z.
m.in. za popełnienie przestępstwa z art. 279 § 1 KK w czasie, miejscu i w sposób wyżej opisany na szkodę M.S.
łącznej wartości 8.000 zł (w tym rower marki K., który został zwrócony pokrzywdzonemu), zobowiązał skazanego, na
podstawie art. 46 § 1 KK, do naprawienia w całości szkody wyrządzonej M.S. poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty
7.500 zł - wskazuje, iż wartość odzyskanego roweru górskiego może kształtować się na poziomie 500 zł.
Tymczasem przypomnieć należało, iż od 15.11.2018 r., a więc zarówno dacie popełnienia przez K.W. zarzucanego
mu czynu (t.j. 31.3.2021 r.), jak i w dacie wyrokowania przez Sąd Rejonowy w G. (t.j. 14.7.2021 r.), przepis art. 122 §
1 KW wyznaczał 500 zł jako granicę kwotową między przestępstwem z art. 291 § 1 KK a wykroczeniem z art. 122 § 1
KW, polegającym na nabyciu przez sprawcę mienia wartości nieprzekraczającej 500 zł, przy wiedzy sprawcy, że
mienie to pochodzi z kradzieży lub przywłaszczenia, lub pomocy do zbycia takiego mienia albo w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej przyjęcia takiego mienia, lub pomocy do jego ukrycia.
Rację ma zatem skarżący, iż w takich realiach przedmiotowej sprawy, Sąd Rejonowy w G. powinien rozważyć, czy
zachowanie oskarżonego K.W. istotnie stanowiło realizację znamion przestępstwa z art. 291 § 2 KK, czy też
wykroczenia z art. 122 § 1 KW. To implikowało skierowanie sprawy na rozprawę celem rozstrzygnięcia wskazanych
wątpliwości co do wartości mienia.
Zaniechanie tej powinności nie pozwala na uznanie, iż w toku postępowania spełnione zostały warunki uprawniające
do wydania w stosunku do oskarżonego wyroku nakazowego. Nie sposób bowiem uznać, że w sprawie nie było
wątpliwości co do okoliczności czynu i winy oskarżonego, co prowadzi do konstatacji, iż doszło do rażącego
naruszenia art. 500 § 1 i 3 KPK, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia.

Komentarz
Warto przypomnieć, że w dalszym ciągu zachowuje swą aktualność uchwała Sądu Najwyższego z 24.9.1997 r.,
I KZP 15/97,
, gdzie jasno wskazano, że przedmiotem wykroczenia z art. 122 § 1 KW może być także mienie
pochodzące z kradzieży z włamaniem, jeżeli jego wartość nie przekracza obowiązującej w danym czasie dla
wykroczeń wysokości (zob.m.in.: wyroki Sądu Najwyższego: z 11.3.2022 r., II KK 34/22,
; z 21.5.2020 r., III KK
63/20,
; z 16.3.2016 r., III KK 38/16,
; z 12.2.2016 r., III KK 490/15,
; z 25.6.2015 r., II KK
129/15,
; z 7.11.2014 r., II KK 298/14,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 24.10.2023 r., V KK 130/23,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy w sprawie pomocy w zbyciu skradzionego roweru, zwracając uwagę na konieczność dokładnego ustalenia wartości mienia. Publikacja podkreśla znaczenie przestrzegania procedur i precyzyjnego analizowania faktów przy wydawaniu wyroków nakazowych.