Błędne przypisanie recydywy rażącą niesprawiedliwością kary

Bezpodstawne przypisanie działania w warunkach art. 64 § 1 KK prowadzi do uznania, że orzeczenie takie cechuje się rażącą niesprawiedliwością w rozumieniu art. 440 KPK. Sąd Rejonowy w S. orzekł wobec oskarżonego kary jednostkowe, a apelacja wniesiona przez obrońcę skazanego doprowadziła do uchylenia wyroku Sądu Okręgowego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN dotyczyło błędnego przypisania recydywy, co miało istotny wpływ na treść wyroku oraz wymiar kary. Przy ponownym rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy powinien wziąć pod uwagę zapatrywania prawne Sądu Najwyższego.

Tematyka: prawo, recydywa, zatarcie skazania, Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy, apelacja, błąd prawny

Bezpodstawne przypisanie działania w warunkach art. 64 § 1 KK prowadzi do uznania, że orzeczenie takie
cechuje się rażącą niesprawiedliwością w rozumieniu art. 440 KPK.
Opis stanu faktycznego
I.N. został oskarżony o to, że:
1. w okresie od 11.2005 r. do 12.9.2006 r. w S., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, brał udział w obrocie środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi w znacznych
ilościach w ten sposób, że wielokrotnie nabywał od M.O. marihuanę w ilościach po 100 gram miesięcznie,
łącznie nabył 1 kg 110 gram wartości 22.000 zł w cenie 20 zł za jeden gram, bliżej nieustalone ilości amfetaminy
i tabletek ecstasy, które następnie przekazywał innym nieustalonym dotychczas osobom, celem dalszej
odsprzedaży, przy czym zarzucanego czynu dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary za
umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej: NarkU) w zw. z art. 12 KK w zw. z art. 64 § 1 KK;
2. w okresie od 8.10.2004 r. do 16.7.2008 r. w S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, uzyskał
programy komputerowe o nazwie W. i O., które zainstalował na komputerze bez zgody osoby uprawnionej, czym
działał na szkodę M., reprezentowaną przez Kancelarię Adwokacką z siedzibą w W., powodując straty
w wysokości 1.510 zł, przy czym zarzucanego czynu dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6
miesięcy kary za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 278 § 2 KK w zw. z art. 64 § 1 KK.
Sąd Rejonowy w S., uznając winę oskarżonego I.N. w kwestii obu zarzucanych mu czynów, orzekł wobec niego
w wyroku z 21.12.2022 r., II K 177/17, kary jednostkowe w wymiarze odpowiednio: 2 lat pozbawienia wolności i 40
stawek dziennych grzywny przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 20 zł oraz 10 miesięcy pozbawienia
wolności, a następnie na podstawie art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK zw. z art. 4 § 1 KK wymierzył mu karę łączną 2 lat
i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 70 ust. 4 NarkU orzekł od oskarżonego I.N. nawiązkę na
rzecz Stowarzyszenia z siedzibą w W. w wysokości 3.000 zł.
Od powyższego wyroku apelację wniosła obrońca oskarżonego I.N., zaskarżając rozstrzygnięcie w całości na
korzyść oskarżonego. Autorka apelacji zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła obrazę przepisów postępowania, która
miała wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 KPK, a także błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia, również mający wpływ na treść tego orzeczenia.
Jednocześnie z daleko idącej ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia ww. zarzutów, obrońca
oskarżonego zarzuciła wyrokowi Sądu pierwszej instancji orzeczenie wobec oskarżonego I.N. rażąco
niewspółmiernie surowej kary zarówno w zakresie poszczególnych kar jednostkowych, jak i w zakresie kary łącznej.
Mając na względzie powyższe autorka apelacji wzniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uniewinnienie
oskarżonego od obu zarzucanych mu czynów, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie orzeczonych
jednostkowych kar pozbawienia wolności przez ich obniżenie i wymierzenie oskarżonemu I.N. kary łącznej dwóch lat
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący dwa lata.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 28.4.2023 r., II Ka 105/23,
, zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji
w stosunku do oskarżonego I.N. w ten sposób, że obniżył orzeczoną wobec wymienionego karę łączną pozbawienia
wolności do dwóch lat i dwóch miesięcy pozbawienia wolności, natomiast w pozostałej zaskarżonej części wyrok
sądu meriti utrzymał w mocy.
Kasację od wyroku Sądu drugiej instancji wniosła obrońca skazanego, zarzucając temu orzeczeniu rażące i mające
istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 433 § 1 KPK, art. 440 KPK i art. 455
KPK, polegające na dokonaniu nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu przez Sąd drugiej instancji w mocy
rażąco niesprawiedliwego wyroku Sądu pierwszej instancji w zakresie przyjętej kwalifikacji prawnej.
Przy tak sformułowanym zarzucie autorka kasacji wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w S. z 28.4.2023 r., II Ka 105/23 i przekazania sprawy temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.
Prokurator w odpowiedzi na kasację obrońcy wniósł o jej uwzględnienie, przychylając się do stanowiska
zaprezentowanego w wywiedzionej skardze.
Sąd Najwyższy w sprawie I.N. skazanego z art. 56 ust. 1 i 3 NarkU w zw. z art. 12 KK, art. 56 ust. 1 i 3 NarkU w zw.
z art. 12 KK, w zw. z art. 64 KK oraz z art. 278 § 2 KK, w zw. z art. 64 § 1 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na

posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK 27.11.2023 r., kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego od prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego w S. z 28.4.2023 r., II Ka 105/23, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S.
z 21.12.2022 r., II K 177/17, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w S. i przekazał temu Sądowi sprawę do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja obrońcy skazanego, jest oczywiście zasadna, co pozwoliło na jej uwzględnienie
na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK.
Trafnie wskazała skarżąca w uzasadnieniu wniesionego nadzwyczajnego środka zaskarżenia, że zarówno Sąd
pierwszej instancji, jak też Sąd Odwoławczy wyrokowały w chwili, kiedy uprzednie skazania I.N. uległy zatarciu.
Z Informacji Krajowego Rejestru Karnego dołączonych do akt sprawy wynika jednoznacznie, że w momencie
wyrokowania w obu instancjach I.N. był osobą niekaraną. Wobec takich ustaleń, wyrok, który był podstawą do
przyjęcia w kwalifikacji prawnej czynów w warunkach powrotu do przestępstwa, tj. art. 64 § 1 KK (Sądu Rejonowego
w S. z 28.10.1998 r., II K 466/98) powinien zostać uznany za niebyły.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zaaprobowano bowiem pogląd, zgodnie z którym jeżeli w momencie orzekania
poprzednie skazanie uległo zatarciu to nie może ono uzasadniać przyjęcia powrotu do przestępstwa, o którym
stanowią przepisy art. 64 § 1 i 2 KK nawet wówczas, gdy kolejne przestępstwo zostało popełnione przed upływem
terminu przewidzianego dla zatarcia poprzedniego skazania (por. uchwała Sądu Najwyższego z 15.12.1987 r., VI
KZP 39/87,
; wyrok Sądu Najwyższego z 4.9.2013 r., V KK 45/13,
).
Zasadnie zauważa zatem skarżąca, a za nią również prokurator w odpowiedzi na kasację, że błąd Sądu pierwszej
instancji przeniknął do postępowania odwoławczego, czego wyrazem było zaakceptowanie przez sąd ad quem
przyjętej przez Sąd Rejonowy w S. kwalifikacji prawnej przypisanej oskarżonemu i tym samym brak korekty
orzeczenia przez Sąd Okręgowy w tym zakresie. Sąd drugiej instancji rozpoznając apelację wniesioną
w analizowanej sprawie nie dostrzegł i nie poprawił błędnej kwalifikacji prawnej przypisanych oskarżonemu czynów,
do czego zobowiązywała go treść przepisów z art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK.
Bezpodstawne przypisanie działania w warunkach art. 64 § 1 KK prowadzi do uznania, że orzeczenie takie cechuje
się rażącą niesprawiedliwością w rozumieniu art. 440 KPK (wyrok Sądu Najwyższego z 4.9.2014 r., V KK 222/14,
). Sąd Najwyższy przyjął bowiem, że „wadliwe przypisanie takiej recydywy stanowi rażące naruszenie prawa
materialnego i co do zasady ma oczywiście istotny wpływ na treść wyroku, w rozumieniu art. 523 § 1 KPK”.
Powrotność do przestępstwa stanowi okoliczność braną pod uwagę przy wymiarze kary, a ponadto ustawodawca
przewiduje możliwość wymierzenia sprawcy działającemu w warunkach art. 64 § 1 KK kary przewidzianej za dane
przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę i ogranicza mu
możliwość uzyskania warunkowego przedterminowego zwolnienia z reszty kary (wyroku Sądu Najwyższego
z 25.5.2021 r., V KK 177/21,
).
Procedując ponownie w sprawie Sąd Okręgowy w S., uwzględniając zapatrywania prawne Sądu Najwyższego,
powinien ponownie rozpoznać wniesioną w tej sprawie apelację i poddać analizie problematykę możliwości
zakwalifikowania przypisanych oskarżonemu czynów, jako popełnionych w warunkach art. 64 § 1 KK.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że aby skutecznie móc przypisać sprawcy działanie
w warunkach zarówno zwykłej, jak i ogólnej recydywy poprzednie skazanie, które stanowi podstawę przyjęcia
powrotu do przestępstwa nie może ulec zatarciu. Skutkiem zatarcia skazania jest nie tylko to, że za niebyłe uważa
się skazanie, lecz również samo popełnienie przestępstwa. Oznacza to wprowadzenie fikcji prawnej, że do
popełnienia przestępstwa w ogóle nie doszło. W aspekcie pozytywnym od chwili zatarcia skazania prawdziwe –
z punktu widzenia porządku prawnego – jest zatem stwierdzenie, że danego przestępstwa nie popełniono (zob.
wyrok Sądu Najwyższego z 10.11.2010 r., IV KK 326/10,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 27.11.2023 r., II KK 472/23,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN wskazało na błędne przypisanie recydywy, co wpłynęło istotnie na treść orzeczenia. Zatarcie poprzedniego skazania jest kluczowym elementem w przyjęciu powrotu do przestępstwa. Skutkiem zatarcia jest fikcja prawnego, że dane przestępstwo nie zostało popełnione. Ponownie rozpatrując sprawę, Sąd Okręgowy powinien uwzględnić poglądy Sądu Najwyższego dotyczące przypisania recydywy.