Podstawa przeprowadzenia na nowo przewodu w całości
Przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne w sytuacjach, gdzie uchybienia w przeprowadzeniu dowodów przez sąd pierwszej instancji uniemożliwiają skuteczne uzupełnienie postępowania na etapie apelacji. Sprawa dotyczy oskarżenia A.S. o nielegalne prowadzenie gier hazardowych, karę orzekł Sąd Rejonowy w L. i po kilku instancjach sądowych sprawa wróciła do ponownego rozpatrzenia.
Tematyka: przeprowadzenie przewodu na nowo, postępowanie dowodowe, apelacja, Sąd Najwyższy, wyrok kasatoryjny, uchylenie wyroku, konieczność ponownego rozpoznania
Przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne w sytuacjach, gdzie uchybienia w przeprowadzeniu dowodów przez sąd pierwszej instancji uniemożliwiają skuteczne uzupełnienie postępowania na etapie apelacji. Sprawa dotyczy oskarżenia A.S. o nielegalne prowadzenie gier hazardowych, karę orzekł Sąd Rejonowy w L. i po kilku instancjach sądowych sprawa wróciła do ponownego rozpatrzenia.
Przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne wówczas, gdy sposób przeprowadzenia dowodów przez sąd a quo dotknięty jest tego typu wadliwościami, że samo częściowe tylko uzupełnienie postępowania dowodowego przez dodatkowe przeprowadzenie dowodów przez instancję odwoławczą byłoby niewystarczające, a to właśnie z powodu uchybień w zakresie sposobu przeprowadzenia całego postępowania dowodowego przed sądem pierwszej instancji. Opis stanu faktycznego A.S. został oskarżony o to, że w okresie od 20.9.2018 r. do 28.1.2019 r. oraz od 25.7.2019 r. do 29.10.2019 r., w L. bez wymaganej prawem koncesji urządzał i prowadził gry hazardowe na automatach wbrew dyspozycjom art. 2 ust. 3, 4 i 5, art. 3, art. 4, art. 6 ust. 1 i 4, art. 9, 14 ust. 1, art. 23 ustęp 1,1a i 4, art. 23a ust. 1 i 2 ustawy z 10.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 227; dalej: GryHazardU) tj. o czyn z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 18 § 3 KK, w zw. z art. 20 § 2 KKS. Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z 31.1.2023 r., IX K 353/21, uznał oskarżonego za winnego popełnionych czynów objętych aktem oskarżenia oraz każdy z czynów zakwalifikował z art. 107 § 1 KKS, i za każdy z nich, na podstawie art. 107 § 1 KKS, wymierzył oskarżonemu karę 50 stawek dziennych grzywny licząc po 150 zł za każdą stawkę, które – na podstawie art. 40 § 1-3 KKS w zw. z art. 86 § 1 i 2 KK – połączył, orzekając karę łączną 75 stawek dziennych grzywny po 150 zł stawka. Od tego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, który - podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia (art. 4 KPK w zw. z art. 7 KPK, w zw. z art. 410 KPK), błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mającego wpływ na treść wyroku oraz rażącej niewspółmierności kary – wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, ewentualnie wymierzenie oskarżonemu kary grzywny w najniższym ustawowym wymiarze, połączenie kar grzywny i orzeczenie kary łącznej z zastosowaniem zasady absorbcji. Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 29.6.2023 r., XI Ka 541/23, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w L. ponownego rozpoznania. Wyrok Sądu odwoławczego został zaskarżony przez prokuratora, który we wniesionej skardze sformułował zarzut naruszenia art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, polegającego na uchyleniu wyroku Sądu Rejonowego w L. z 31.1.2023 r., IX K 353/21, oraz przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w sytuacji, gdy nie wystąpiła żadna z przewidzianych w tym przepisie przesłanek do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, gdyż postępowanie to ma w istocie dotyczyć uzupełnienia postępowania dowodowego i konieczności ponownej oceny przeprowadzonych dowodów. Na podstawie tego zarzutu autor skargi wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w L. w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi wniesionej przez prokuratora na wyrok Sądu Okręgowego w L. z 29.6.2023 r., XI Ka 541/23, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zasadnie wskazano w niej na obrazę art. 437 § 2 KPK. W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie akcentuje się, że zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Zawarty w tym przepisie zwrot „wyłącznie” oznacza, że określony w nim katalog podstaw wniesienia skargi ma charakter zamknięty i ogranicza się do dwóch uchybień: zaistnienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych oraz naruszenia art. 437 § 2 zdanie drugie KPK. Zgodnie z tym ostatnim przepisem uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania limitowane jest wystąpieniem wypadków z art. 439 KPK, art. 454 KPK lub koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości. W razie stwierdzenia konkretnych treściowych braków części dowodów osobowych i nieosobowych, Sąd II instancji był zarówno uprawniony, jak i zobowiązany do tego, by czynności dowodowe autonomicznie przeprowadzić, skoro aktualnie obowiązujące regulacje postępowania odwoławczego, w tym wynikające z art. 452 KPK, wskazują na znaczne możliwości orzekania reformatoryjnego sądu odwoławczego, także w oparciu o dowody przeprowadzone wyłącznie w tej fazie postępowania. Zmiana wyroku sądu I instancji, także zresztą utrzymanie go w mocy, wykluczona jest jedynie wówczas, gdyby w postępowaniu odwoławczym należało przeprowadzić przewód sądowy w całości, a więc przeprowadzić wszystkie dowody na nowo (wyrok Sądu Najwyższego z 13.4.2022 r., I KS 3/22, ; zob. też np. wyrok Sądu Najwyższego z 12.5.2022 r., I KS 15/22, ). W rozpoznawanej sprawie, Sąd odwoławczy wydał orzeczenie kasatoryjne, uznając, że zachodzi potrzeba przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości. W tym kontekście warto przytoczyć pogląd zaprezentowany w orzecznictwie, zgodnie z którym przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne wówczas, gdy sposób przeprowadzenia dowodów przez sąd a quo dotknięty jest tego typu wadliwościami, że samo częściowe tylko uzupełnienie postępowania dowodowego przez dodatkowe przeprowadzenie dowodów przez instancję odwoławczą byłoby niewystarczające, a to właśnie z powodu uchybień w zakresie sposobu przeprowadzenia całego postępowania dowodowego przed sądem pierwszej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z 16.11.2022 r., I KS 24/22, ; zob. też: wyrok Sądu Najwyższego z 11.1.2023 r., I KS 35/22, ). Sąd ad quem zwrócił uwagę na nieprzesłuchanie części świadków - funkcjonariuszy Urzędu Celno-Skarbowego w B. oraz B.T. Stwierdził, że nie jest możliwa kontrola odwoławcza ustalenia co do działania oskarżonego we współsprawstwie z inną, ustaloną osobą z uwagi na brak wskazania przez Sąd a quo jakiegokolwiek dowodu takiego ustalenia przy niewskazaniu w uzasadnieniu kontrolowanego wyroku danych personalnych tej osoby. Nic jednak nie stało na przeszkodzie by przesłuchać ww. świadków na rozprawie apelacyjnej w celu zbadania, czy wraz z dowodami przeprowadzonymi przez Sąd pierwszej instancji, istnieją podstawy do przypisania oskarżonemu sprawstwa przestępstwa skarbowego w kształcie wynikającym z treści sentencji wyroku Sądu meriti, albo też innego, ale mieszczącego się w granicach zakreślonych aktem oskarżenia. Możliwe było też zweryfikowanie ustalenia co do występowania osoby współdziałającej z oskarżonym i w tym celu przeprowadzenia niezbędnych dowodów. Jest to zresztą kwestią drugorzędną w sprawie, skoro nawet w przypadku braku możliwości poczynienia takich konkretnych ustaleń możliwe byłoby zmodyfikowanie opisu czynu przez wskazanie, że A.S. np. współdziałał „z inną osobą”. Wydanie wyroku kasatoryjnego w oparciu o przesłankę określoną w art. 437 § 2 zd. II in fine KPK nie znajdowało zatem podstaw w realiach procesowych niniejszej sprawy. W konsekwencji doszło do obrazy art. 437 § 2 KPK, co wobec braku innych przesłanek do wydania przez Sąd odwoławczy orzeczenia o charakterze kasatoryjnym, implikowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Sądowi Okręgowemu w L. Sąd ten dokona rzetelnej weryfikacji oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd pierwszej instancji i w zależności od jej rezultatu przeprowadzi niezbędne dowody, a wynik analizy szczegółowo przedstawi w uzasadnieniu wyroku, jeśli takie będzie sporządzone. Komentarz Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się następujące twierdzenie. Otóż, mimo uznania przez Sąd drugiej instancji braków postępowania dowodowego za istotne, jednak nie uzasadniały one potrzeby przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości. Sąd Okręgowy stwierdził jedynie, że w aktualnym stanie materiału dowodowego niemożliwa jest prawidłowa kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku z uwagi na konieczność przeprowadzenia szeregu nowych dowodów wymagających ich poszukiwania, niemożliwe było uzupełnienie postępowania dowodowego na etapie postępowania odwoławczego. Byłoby to zdaniem tego Sądu zastępowanie Sądu I instancji w podstawowych czynnościach procesowych, a przecież rolą Sądu II instancji jest „kontrola prawidłowości procedowania”. Należy wyraziciela tego poglądu wyprowadzić z błędu przypominając, że w aktualnym stanie prawnym rola Sądu odwoławczego nie ogranicza się wyłącznie do funkcji kontrolnej orzeczenia Sądu pierwszej instancji. A contrario, wobec szerokich możliwości wydania orzeczenia reformatoryjnego ma on nie tylko prawo, ale i obowiązek prowadzić postępowanie dowodowe w bardzo szerokim zakresie. Wyrok Sądu Najwyższego z 22.11.2023 r., II KS 47/23,
Wydanie wyroku kasatoryjnego przez Sąd Okręgowy w L. zostało uznane za niesłuszne ze względu na brak podstaw do przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości. Decyzja ta była kwestionowana przez Sąd Najwyższy, który uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.