Przepadek równowartości korzyści majątkowej orzeka się w walucie polskiej

Przepadek równowartości korzyści majątkowej powinien być wyrażony w polskiej walucie z uwagi na konieczność rejestracji w programie finansowo-księgowym. Publikacja omawia szczegółowy opis stanu faktycznego związanego z postępowaniem karnym w sprawie I.A. oraz wyrok Sądu Najwyższego w kontekście kasacji prokuratora generalnego. Analizuje również kwestie prawne dotyczące naprawienia szkody oraz przepadku równowartości korzyści majątkowej, zwracając uwagę na istotę przepisów rachunkowości.

Tematyka: przepadek równowartości, waluta polska, postępowanie karno-sądowe, kasacja, Sąd Najwyższy, naprawienie szkody, przepadku korzyści majątkowej, rachunkowość

Przepadek równowartości powinien być wyrażony w polskiej walucie, gdyż w przypadku określenia go
w walucie obcej nie jest możliwe zarejestrowanie tej równowartości w programie finansowo-księgowym ani
tym bardziej wykonanie przepadku równowartości określonego w walucie obcej.
Opis stanu faktycznego
I.A., który stanął pod zarzutem popełnienia 31 przestępstw, 18.3.2022 r. na rozprawie prowadzonej przez Sąd
Okręgowy w W. złożył w trybie przewidzianym w art. 387 § 1 KPK wniosek o wydanie wyroku skazującego bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego. Nie sprzeciwił się temu prokurator, który przedstawił uwzględniające
przepisy art. 60 § 3 i 4 KK, propozycje kar i innych rozstrzygnięć, te zaś oskarżony zaakceptował. Na kolejnej
rozprawie 12.4.2022 r. sąd uzależnił uwzględnienie wniosku od dokonania w nim zmiany, która spotkała się
z aprobatą stron. W konsekwencji Sąd Okręgowy w W., uznając, że są spełnione przesłanki określone w art. 387 § 1
i 2 KPK, wspomniany wniosek oskarżonego uwzględnił i wyrokiem z 14.6.2022 r., XVIII K 144/20, skazał I.A. za
zarzucane mu przestępstwa, wymierzył mu za nie kary, następnie karę łączną oraz orzekł o innych konsekwencjach
skazania, w tym o przepadku, o którym mowa w art. 45 § 1 KK, oraz obowiązku naprawienia szkody przewidzianym
w art. 46 § 1 KK.
Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się 21.9.2022 r.
Kasację od wyroku na niekorzyść wniósł prokurator generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenie przepisów art. 387 § 1, 2 i 3 KPK w zw. z art. 46 § 1 KK i art. 45 § 1 KK. W konkluzji wniósł
o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w W. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji prokuratora generalnego wniesionej na niekorzyść skazanego uchylił wyrok
w zaskarżonej części i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, wobec czego uwzględniono ją w całości na
posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK).
W toku rozpoznania przedmiotowej sprawy sąd orzekający miał w polu widzenia konieczność dokonania zmian we
wniosku, o którym mowa w art. 387 § 1 KPK, m.in. wtedy, kiedy proponowane orzeczenie nie w pełni odpowiada
prawu, jednak nie dostrzegł, że wniosek złożony przez oskarżonego I.A. powinien być zmodyfikowany nie tylko
w zakresie wskazanym na rozprawie 12.4.2022 r. W konsekwencji z rażącym naruszeniem wskazanych w kasacji
przepisów wydał rozstrzygnięcia, co miało istotny wpływ na treść wyroku.
W zarzucie kasacji prawidłowo wskazano, na czym polegała wadliwość wniosku w części dotyczącej obowiązku
naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu oraz przepadku równowartości korzyści majątkowej osiągniętej
z przestępstwa przy braku reakcji sądu skutkująca wydaniem niezgodnych z prawem orzeczeń. Tezę o wadliwości
wyroku rozwinięto w części motywacyjnej kasacji, wskazując, że:
1. Propozycja oskarżonego w zakresie zobowiązania go do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem z art.
282 KK i in. przez zapłatę na rzecz ustalonego pokrzywdzonego (T.S.) określonej kwoty pieniężnej, z uwagi na datę
popełnienia tego występku (od jesieni 2000 r. do lata 2001 r.) oraz datę orzekania (14.6.2022 r.), zobowiązywała sąd
do rozważenia konieczności zastosowania reguł intertemporalnych określonych w art. 4 § 1 KK. W związku z tym sąd
powinien uwzględnić treść art. 46 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2007 r., a nie do 30.6.2015 r., jak
podano w wyroku, bowiem kolejne nowelizacje art. 46 § 1 KK, obowiązujące w okresie od 1.7.2007 r. do 30.6.2015 r.,
rozszerzały zakres stosowania przewidzianej w tym przepisie reakcji prawnokarnej na skazanie za kolejne określone
przestępstwa, aż do skazania za każde przestępstwo, oraz na uprawnienie do domagania się przez pokrzywdzonego
równocześnie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis ten w omawianej wersji stanowił, że w razie skazania
za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub
rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwo przeciwko środowisku,
mieniu lub obrotowi gospodarczemu sąd na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka obowiązek
naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo części, przy czym przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu
roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się. Z uwagi na to, że występek z art. 282 KK jest
przestępstwem skierowanym przeciwko mieniu, wymienionym w katalogu przestępstw, w odniesieniu do których

skazanie skutkuje powstaniem możliwości zobowiązania sprawcy do naprawienia w całości lub części szkody
wyrządzonej przypisanym czynem, zasadne było zastosowanie wobec oskarżonego I.A. art. 46 § 1 KK w brzmieniu
obowiązującym do 30.6.2007 r.
2. Brzmienie art. 46 § 1 KK do 30.6.2007 r. przesądza o tym, że w oparciu o ten przepis nie można zobowiązać
oskarżonego do naprawienia szkody w wyższej wysokości niż ta, która wynika bezpośrednio z przestępstwa. Zatem
w zaistniałej sytuacji sąd meriti powinien ustalić wysokość wyrządzonej pokrzywdzonemu szkody przez określenie jej
kwotowo w formie pieniężnej, przy czym istotne jest, aby nastąpiło to w jednostce pieniężnej stanowiącej prawny
środek płatniczy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, tj. w złotym. Ustalając kwotę, powinien przeliczyć wartość
utraconych przez pokrzywdzonego rzeczy ruchomych w postaci 900 USD według średniego kursu ustalonego przez
Narodowy Bank Polski w dacie popełnienia przypisanego oskarżonemu przestępstwa. Sąd musi jednocześnie mieć
na uwadze, że oskarżony dopuścił się go, działając w warunkach czynu ciągłego. Oznacza to, że wartość
wyrządzonej szkody należało wyrazić w złotych, w kwocie stanowiącej równoważność 900 USD w przeliczeniu na
średni kurs tej waluty na 21.6.2001 r. (początek lata 2001 r.). Zaistniało także dodatkowe uchybienie, polegające na
tym, że oskarżony wniósł o zobowiązanie go do zapłaty na rzecz pokrzywdzonego równowartości kwoty 900 USD,
zaś bez zgody zainteresowanego sąd doprecyzował wniosek w kierunku dla niego niekorzystnym, bowiem
zobowiązał go do zapłaty na rzecz pokrzywdzonego kwoty 900 USD lub jej równowartości w PLN według kursu
średniego Narodowego Banku Polskiego z dnia zapłaty.
3. W kwestii drugiego wariantu naprawienia szkody Sąd Okręgowy w W. de facto zastosował przepisy prawa
cywilnego, tj. art. 363 § 1 i 2 KC, co powoduje, że wydane w tym zakresie rozstrzygnięcie rażąco narusza art. 387 § 1
i 3 KK w zw. z art. 46 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2007 r.
4. Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w W. powinno uwzględniać fakt, że na terenie Rzeczypospolitej Polskiej
prawnym środkiem płatniczym jest złoty. Co prawda można orzec przepadek rzeczy w postaci waluty obcej
uzyskanej przez sprawcę jako korzyść majątkową wynikającą bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia
przypisanego przestępstwa, lecz czym innym jest przepadek korzyści fizycznie istniejącej i zabezpieczonej, a czym
innym jest przepadek równowartości takiej korzyści. W fazie egzekucji wyroku możliwe jest wykonanie przepadku
korzyści mającej postać fizycznie istniejącej waluty obcej, natomiast nie jest możliwe wykonanie przepadku
równowartości korzyści określonej w walucie obcej. Przepadek korzyści wykonuje się w trybie przewidzianym w art.
188 KKW, zaś przepadek równowartości korzyści, jeżeli jego przedmiotem jest kwota pieniężna, w sposób określony
w art. 206 § 3 pkt 1 KKW i art. 27 KKW. Do przepadku równowartości korzyści mają również zastosowanie przepisy
o rachunkowości. Przepadek korzyści majątkowej nie podlega wpisowi do ksiąg rachunkowych sądu, natomiast
przepadek równowartości korzyści majątkowej określonej kwotą pieniężną musi być zgodnie z przepisami
o rachunkowości zaksięgowany najpierw w programie finansowo-księgowym, po czym, po upływie terminu
określonego w art. 206 § 1 KKW, egzekucja należności jest przekazywana celem realizacji do właściwego urzędu
skarbowego, gdzie również kwota pieniężna będąca przedmiotem przepadku musi zostać zaksięgowana
w odpowiednim programie finansowo-księgowym.
Zgodnie z art. 9 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120) księgi rachunkowe prowadzi się
w języku polskim i w walucie polskiej.

Komentarz
Wypracowana na tle rozpoznawanej sprawy teza jest par excellence słuszna i koresponduje ze wskazanym w kasacji
kierunkiem zaskarżenia wyroku. Określona w tezie argumentacja jako skorelowana z wnioskiem kasacji sprawiła, że
zasługiwał on na aprobatę, wobec czego Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego w W. w zaskarżonej części
i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu sądowi, który wyda orzeczenie niezawierające
wskazanych wyżej nieprawidłowości.

Wyrok Sądu Najwyższego z 28.11.2023 r., II KK 445/23,

Wyrok Sądu Najwyższego uchylający wyrok Sądu Okręgowego w W. wskazuje na rażące naruszenia przepisów prawa karnego. Tekst zawiera analizę argumentacji kasacji oraz decyzję sądu w kontekście przepadku korzyści majątkowej. Podkreśla się konieczność zarejestrowania przepadku równowartości korzyści w walucie polskiej zgodnie z przepisami rachunkowości.