Dobro wymiaru sprawiedliwości w kontekście stanu zdrowia oskarżonego

Tematyka: dobra wymiaru sprawiedliwości, stan zdrowia oskarżonego, art. 37 KPK, Sąd Okręgowy, Sąd Najwyższy, przekazanie sprawy, postanowienie

Kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości”, które stanowi podstawę do przekazania sprawy innemu sądowi
w oparciu o przepis art. 37 KPK, należy wiązać również z tym, że w sprawie materializuje się ryzyko
nierozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy bez zbędnej zwłoki na skutek wystąpienia trudności
związanych ze stanem zdrowia oskarżonego (stwierdzonym opinią lekarską), który uniemożliwia mu
stawiennictwo w sądzie właściwym miejscowo, a czyni realnym udział w postępowaniu w innym sądzie,
bliższym miejsca jego zamieszkania.
Opis stanu faktycznego
Postanowieniem z 10.10.2023 r. Sąd Okręgowy w G. wystąpił w trybie art. 37 KPK do Sądu Najwyższego
z wnioskiem o przekazanie niniejszej sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu z uwagi na dobro
wymiaru sprawiedliwości. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że oskarżony A.G. cierpi na szereg chorób
szczegółowo opisanych w dotychczas sporządzonych opiniach biegłych lekarzy, które to schorzenia spowodowały
w toku sprawy zawieszenie postępowania karnego, podjętego w oparciu o opinię biegłego lekarza neurologa
z 18.2.2023 r. postanowieniem z 28.2.2023 r. Jednak mimo podjęcia postępowania i skierowania sprawy do
rozpoznania na rozprawie, oskarżony trzykrotnie nie stawił się na wyznaczone terminy rozprawy, przedkładając za
pierwszym razem zaświadczenia lekarskie, za drugim usprawiedliwiając nieobecność złym samopoczuciem
wynikającym z choroby i powołując się na badanie lekarskie na potrzeby wydania opinii o stanie zdrowia w innej
sprawie, a za trzecim razem bez żadnego usprawiedliwienia. Z opinii z 19.7.2023 r. sporządzonej w innej sprawie
wynika, że oskarżony nie może odbywać kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym. Sąd nadmienił, że
niemożliwe jest ewentualne osadzenie oskarżonego w warunkach aresztu śledczego, jednak w świetle opinii
z 18.2.2023 r. możliwe jest wykonanie z nim czynności procesowych przy zachowaniu szczególnych warunków. Jako
jedyną możliwość rozpoznania sprawy A.G. wskazał na rozpoznanie jej przez sąd położony blisko miejsca
zamieszkania oskarżonego, bowiem tylko w ten sposób można uniknąć niekorzystnych dla jego zdrowia
konsekwencji wynikających z pięciusetkilometrowej podróży (w jedną stronę) i konieczności najmniej
kilkudziesięciogodzinnego pobytu poza miejscem zamieszkania. Oskarżony mieszka około 50 kilometrów od Sądu
Okręgowego w C., zatem dotarcie tam nie nastręczy poważnych trudności, zwłaszcza, że oskarżony zgłosił się na
badanie lekarskie w K. (ok. 80 km od miejsca zamieszkania). Również – gdyby zaszła taka konieczność –
doprowadzenie oskarżonego na rozprawę z miejsca zamieszkania nie napotka na trudności, a w przypadku
rozpoznawania sprawy w G. jest to niemożliwe.
Sąd Najwyższy w sprawie A.G., oskarżonego z art. 53 ust. 2 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j.
Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej: NarkU), po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu 15.12.2023 r., wniosku Sądu
Okręgowego w G. zawartego w postanowieniu z 10.10.2023 r., II K 110/17, o przekazanie sprawy do rozpoznania
innemu sądowi równorzędnemu, na podstawie art. 37 KPK, postanowił wniosek uwzględnić i sprawę oskarżonego
A.G. przekazać do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w C.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego inicjatywa Sądu Okręgowego w G. zasługiwała na uwzględnienie i sprawę należało
przekazać do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości.
W jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości”, które
stanowi podstawę do przekazania sprawy innemu sądowi w oparciu o przepis art. 37 KPK, należy wiązać również
z tym, że w sprawie materializuje się ryzyko nierozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy bez zbędnej
zwłoki wskutek wystąpienia trudności związanych ze stanem zdrowia oskarżonego (stwierdzonym opinią lekarską),
który uniemożliwia mu stawiennictwo w sądzie właściwym miejscowo, a czyni realnym udział w postępowaniu
w innym sądzie, bliższym miejsca jego zamieszkania (zob.m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z: 17.3.2021 r., IV
KO 8/21,
; 10.2.2021 r., III KO 5/21; 4.2.2021 r., IV KO 139/20,
; 16.5.2018 r., V KO 30/18,
).
Z opisaną wyżej sytuacją mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Jak wynika z informacji zawartych
w uzasadnieniu wniosku, a znajdujących potwierdzenie w dokumentach akt przedmiotowej sprawy, w szczególności
aktualnych opiniach sądowo-lekarskich z 18.2.2023 r. i 19.7.2023 r. oskarżony A.G. niewątpliwie obciążony jest
poważnymi schorzeniami neurologicznymi i kardiologicznymi – przebył dwa udary niedokrwienne, przemijający atak
niedokrwienny oraz dwa krwotoki śródmózgowe – co skutkuje trwałym uszkodzeniem tkanki mózgowej pod postacią
rozsianych ognisk niedokrwiennych i jam malacyjnych w obrębie jąder podkorowych i kory mózgowej. Jednak
w chwili badania sądowo-lekarskiego przeprowadzonego 30.6.2023 r., jak i 13.2.2023 r., przez lekarzy specjalistów
neurologów i lekarza specjalisty medycyny sądowej, oskarżony pozostawał w stanie ogólnym dość dobrym, w pełnym
kontakcie logicznym. Wprawdzie – jak wynika z opinii sądowo-lekarskiej z 19.7.2023 r. – stan zdrowia A.G.

uniemożliwia mu odbywanie kary pozbawienia wolności w warunkach izolacji więziennej, bowiem wymaga on
dalszego leczenia specjalistycznego, a w przypadku ewentualnych kolejnych incydentów udarowych lub powikłań
chorób, na jakie cierpi, także pilnych i niezwłocznych interwencji medycznych.
Jednak – jak słusznie zauważa sąd wnioskujący – w świetle opinii z 18.2.2023 r. możliwe jest wykonanie z nim
czynności procesowych przy zachowaniu szczególnych warunków. Biegły sądowy w zakresie neurologii ustanowiony
przy Sądzie Okręgowym w K. dr n. med. specjalista neurolog P.W., w opinii analizującej m.in. opinię sądowo-lekarską
specjalisty kardiologa z 7.4.2022 r. wskazał, że „ewentualne wahania poziomu ciśnienia, które mogłyby być
niekorzystne dla pacjenta są możliwe do opanowania za pomocą systematycznego pobierania lekarstw, jak też
możliwej redukcji stresu przez ograniczenie czasu przesłuchania przykładowo do godziny, lub też zapewnienie
możliwości przerw oraz możliwości swobodnej zmiany pozycji, przykładowo ze stojącej na siedzącą; zaś wahania
ciśnienia są stałym elementem naszego życia, gdyż nikt w zasadzie nie funkcjonuje w warunkach bezstresowych.
W odniesieniu do ewentualnego odbywania kary pozbawienia wolności przez oskarżonego należy niewątpliwie
zapewnić możliwość korzystania z adekwatnej penitencjarnej opieki zdrowotnej. Najbardziej znaczącym czynnikiem
ryzyka powtórnego udaru jest obecność udarów już przebytych, niezależnie od przebywania w warunkach
wolnościowych czy też warunkach odosobnienia penitencjarnego”. Treść wniosków wymienionej opinii nie nasuwa
żadnych wątpliwości, co do możliwości wykonania z oskarżonym czynności procesowych przy zachowaniu
szczególnych warunków.
Jak jednak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w G., „jako jedyna możliwość rozpoznania sprawy A.G. jawi się
rozpoznanie jej przez sąd położony blisko jego miejsca zamieszkania, bowiem tylko w ten sposób można uniknąć
niekorzystnych dla jego zdrowia konsekwencji wynikających z pięciusetkilometrowej podróży (w jedną stronę)
i konieczności najmniej kilkudziesięciogodzinnego pobytu poza miejscem zamieszkania. Oskarżony mieszka około 50
kilometrów od Sądu Okręgowego w C., zatem dotarcie tam nie nastręczy poważnych trudności, zwłaszcza, że
oskarżony zgłosił się na badanie lekarskie w K. (ok. 80 km od miejsca zamieszkania). Również – gdyby zaszła taka
konieczność – doprowadzenie oskarżonego na rozprawę z miejsca zamieszkania nie napotka na trudności,
a w przypadku rozpoznawania sprawy w G. jest to niemożliwe”.

Komentarz
Tło sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że postulat sądu właściwego do jej rozpoznania o przekazanie innemu
sądowi równorzędnemu na podstawie dyspozycji art. 37 KPK, należało uznać za słuszny. Tym sposobem – a więc
przez skorelowanie potrzeb schorowanego oskarżonego (jego stan zdrowia został udokumentowany wiarygodnymi
opiniami lekarskimi) z powinnością sądu w zakresie usprawnienia procedowania – z najwyższą starannością
urzeczywistniono dobro wymiaru sprawiedliwości.
Warto wskazać, że w warunkach de lege lata obecność oskarżonego na rozprawie nie jest już – co miało miejsce
w uprzednio obowiązującym stanie prawnym – obligatoryjna, w myśl dyspozycji art. 374 § 1 zd. 1 KPK. Niemniej
w interesie dobrze pojętego wymiaru sprawiedliwości, prowadzącego wprost do słusznego rozstrzygnięcia, leży
stworzenie takich warunków, aby prawo podsądnego do aktywnego uczestnictwa w postępowaniu, a tym samym
właściwa realizacja prawa do obrony, miało charakter faktyczny a nie tylko formalny. Nie ma wątpliwości, że decyzja
Sądu Okręgowego w G. dotycząca przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w C. była par
excellence słuszna.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 15.12.2023 r., III KO 125/23,

Tło sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że postulat sądu właściwego do jej rozpoznania o przekazanie innemu sądowi równorzędnemu na podstawie dyspozycji art. 37 KPK, należało uznać za słuszny. Decyzja Sądu Okręgowego w G. dotycząca przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w C. była par excellence słuszna.