Brak podstaw kasatoryjnych ponownej oceny dowodów

Konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego i dokonania ponownej oceny dowodów, nie mieści się w ustawowych podstawach orzeczenia kasatoryjnego. Wyrok Sądu Apelacyjnego uchylił wyrok Sądu I instancji, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. Skarga prokuratora dotyczyła naruszenia przepisów KPK.

Tematyka: orzeczenie sądowe, kasacja, postępowanie dowodowe, Sąd Apelacyjny, skarga prokuratora

Konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego, względnie potrzeba dokonania ponownej,
spełniającej wymogi art. 7 KPK, oceny dowodów już zgromadzonych, nie mieści się w ustawowych
podstawach orzeczenia kasatoryjnego, w znaczeniu wynikającym z art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, bez
względu na rangę tych dowodów i ich znaczenie dla wyniku postępowania.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z 1.2.2022 r., III K 157/20, J.B. została uznana za winną czynu: z art. 258 §
1 KK, za który wymierzono jej karę roku pozbawienia wolności, a także ciągu przestępstw z art. 56 ust. 3 w zw. z art.
56 ust. 1 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej: NarkU), w zw.
z art. 12 § 1 KK w zw. z art. 65 § 1 KK, w zw. z art. 91 § 1 KK, za który wymierzono jej jedną karę 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł. Jako
karę łączną wymierzono J.B. karę 3 lat pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem M.D. został uznany za winnego: czynu z art. 258 § 1 KK, za który wymierzono mu karę roku
i 6 miesięcy pozbawienia wolności, a także ciągu przestępstw z art. 56 ust. 3 w zw. z art. 56 ust. 1 NarkU, w zw. z art.
64 § 1 KK, w zw. z art. 12 § 1 KK, w zw. z art. 65 § 1 KK, w zw. z art. 91 § 1 KK, za który wymierzono mu jedną karę
2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na
kwotę 20 zł. Jako karę łączną wymierzono M.D. karę 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.
Z kolei A.L. został uznany za winnego czynu: z art. 258 § 1 KK, za który wymierzono mu karę roku pozbawienia
wolności, a także ciągu przestępstw z art. 56 ust. 3 w zw. z art. 56 ust. 1 NarkU, w zw. z art. 12 § 1 KK w zw. z art. 65
§ 1 KK, w zw. z art. 91 § 1 KK, za który wymierzono mu jedną karę 2 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz 150
stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł. Jako karę łączną wymierzono A.L.
karę 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności.
Także K.F. wskazanym wyrokiem został uznany za winnego czynu: z art. 258 § 1 KK, za który wymierzono mu karę
roku pozbawienia wolności, a także ciągu przestępstw z art. 56 ust. 3 w zw. z art. 56 ust. 1 NarkU, w zw. z art. 12 § 1
KK, w zw. z art. 65 § 1 KK, w zw. z art. 64 § 1 KK w zw. z art. 91 § 1 KK, za który wymierzono mu jedną karę 3 lat
pozbawienia wolności oraz 300 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł. Jako
karę łączną wymierzono K.F. karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Powyższym wyrokiem P.M. został uznany za winnego czynu: z art. 258 § 1 KK, za który wymierzono mu karę roku i 3
miesięcy pozbawienia wolności, a także ciągu przestępstw z art. 56 ust. 3 w zw. z art. 56 ust. 1 NarkU, w zw. z art. 12
§ 1 KK, w zw. z art. 65 § 1 KK w zw. z art. 91 § 1 KK, za który wymierzono mu jedną karę 2 lat i 9 miesięcy
pozbawienia wolności oraz 250 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł. Jako
karę łączną wymierzono P.M. karę 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem Ł.M. został uznany za winnego czynu: z art. 258 § 1 KK, za który wymierzono mu karę 9
miesięcy pozbawienia wolności, a także czynu z art. 56 ust. 3 w zw. z art. 56 ust. 1 NarkU, w zw. z art. 65 § 1 KK, za
który wymierzono mu karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny, przyjmując
wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł. Jako karę łączną wymierzono Ł.M. karę 2 lat i 9 miesięcy pozbawienia
wolności.
Po przeprowadzeniu postępowania odwoławczego, zainicjowanego apelacjami obrońców oskarżonych, wyrok Sądu
Apelacyjnego w Krakowie z 8.5.2023 r., II AKa 204/22, uchylił wyrok Sądu I instancji i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach.
Skargę w trybie rozdziału 55a KPK wniósł prokurator. Zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w całości i zarzucił
naruszenie art. 437 § 2 KPK.
Pisemną odpowiedź na skargę złożył obrońca oskarżonej J.B., wnosząc o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi prokuratora, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Apelacyjnemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga okazała się zasadna, co doprowadziło do uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd odwoławczy nie wykazał, aby w sprawie konieczne było przeprowadzenie na nowo przewodu w całości.
W uchwale Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r., I KZP 3/19,
, stwierdzono, że „konieczność przeprowadzenia na
nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, jako powód uchylenia przez sąd
odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,
zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało,
w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia
(przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie
pierwszej instancji”.
Tego typu uchybień Sąd odwoławczy nie wykazał. Uważna lektura uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego
prowadzi do wniosku, że rzeczywistym powodem orzeczenia kasatoryjnego jest potrzeba przeprowadzenia
uzupełniającego postępowania dowodowego, a także ponowienie oceny już przeprowadzonych dowodów. Trafnie
wskazuje skarżący w uzasadnieniu skargi, że w tej sprawie można czynić ustalenia w oparciu o zebrany materiał
dowodowy, po ewentualnym uzupełnieniu postępowania dowodowego w II instancji.
Istotne znaczenie Sąd odwoławczy nadaje kwestii konieczności ponowienia oceny dowodów. Argumentując
w przedmiocie niedostatków uzasadnienia wyroku Sądu I instancji Sąd Apelacyjny wskazuje następująco: „być może
dowody powołane w uzasadnieniu wyroku, w powiązaniu z pozostałym materiałem dowodowym, właściwie
zweryfikowanym, pozwalają na dokonanie ustaleń takich, jak to przedstawił Sąd Okręgowy, lecz to «zbiorcze»
wskazanie ich podstawy nie pozwala zweryfikować poprawności takiej oceny dowodów". Z tego fragmentu wynika, że
Sąd odwoławczy dostrzega przede wszystkim potrzebę ponownej oceny przeprowadzonych dowodów, nie
wykluczając, że doprowadzi ona do tożsamych wniosków. Takie czynności Sąd odwoławczy powinien podjąć
w ramach postępowania apelacyjnego.
Należy przypomnieć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykształcił się konsekwentnie prezentowany pogląd,
zgodnie z którym konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego, względnie potrzeba dokonania ponownej,
spełniającej wymogi art. 7 KPK, oceny dowodów już zgromadzonych, nie mieści się w ustawowych podstawach
orzeczenia kasatoryjnego, w znaczeniu wynikającym z art. 437 § 2 zdanie drugie in fine KPK, bez względu na rangę
tych dowodów i ich znaczenie dla wyniku postępowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 7.3.2023 r., III KS 4/23,
; 15.3.2022 r., I KS 10/22,
; 15.12.2021 r., III KS 24/21,
).
Kwestionowanie przez Sąd odwoławczy prawidłowości uzasadnienia wyroku Sądu I instancji nie mogło doprowadzić
do uchylenia wyroku w świetle dyspozycji art. 455a KPK.
Podsumowując, trzeba stwierdzić, że Sąd I instancji przeprowadzał postępowanie dowodowe w toku kilkunastu
terminów rozpraw, słuchając kolejnych świadków w sprawie. Sąd Apelacyjny w K., mimo poczynienia deklaracji
o konieczności powtórzenia wszystkich dowodów, w uzasadnieniu swego orzeczenia zdołał jedynie wykazać, że
niezbędne jest uzupełnienie postępowania dowodowego a nie jego powtórzenie w całości, a następnie dokonanie
ponownej oceny całego materiału dowodowego. Żadna z tych czynności, jak również wspomniana w uzasadnieniu
ewentualna możliwość zmiany opisu czynów zabronionych lub ich kwalifikacji, dokonana na korzyść oskarżonych, nie
wymagała ponowienia całego przewodu sądowego w I instancji.
Mając na uwadze, że w niniejszej sprawie nie zachodziła konieczność powtórzenia na nowo przewodu w całości,
należało skargę prokuratora uwzględnić, uchylić zaskarżony wyrok a sprawę przekazać Sądowi Apelacyjnemu w K.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi następującą konstatację. Otóż, z woli ustawodawcy Sąd odwoławczy nie jest obecnie
sądem o kompetencjach wyłącznie kontrolnych, ale sądem, który może samodzielnie przeprowadzać dowody
i korygować orzeczenie Sądu I instancji, w tym poza granicami zarzutów, a więc w trybie art. 440 KPK. Staje się tak
wówczas, jeżeli dostrzeże rażącą niesprawiedliwość orzeczenia, przy czym korekta przeprowadzona na podstawie
tego ostatniego przepisu może mieć miejsce wyłącznie na korzyść oskarżonych. Niestety – z przykrością to należy
stwierdzić – że Sąd Apelacyjny uchylając wyrok Sądu I instancji w istocie zlekceważył wartość dyspozycji art. 437 § 2
in fine KPK.

Wyrok Sądu Najwyższego z 19.12.2023 r., III KS 57/23,

Sąd odwoławczy nie wykazał konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Wskazano, że uchylenie wyroku Sądu I instancji wynikało z potrzeby przeprowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego i ponownej oceny już zgromadzonych dowodów.