Konsekwencje prowadzenia samochodu bez uprawnień
Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień, ale musi być powiązane z niezastosowaniem się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnienia. Sprawa dotyczy oskarżonego K.W., któremu zarzucono prowadzenie pojazdu mechanicznego bez posiadania uprawnień. Sąd Rejonowy wymierzył karę, jednak kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.
Tematyka: konsekwencje prowadzenia samochodu bez uprawnień, decyzja administracyjna, kara za prowadzenie bez uprawnień, umorzenie postępowania, Sąd Najwyższy
Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień, ale musi być powiązane z niezastosowaniem się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnienia. Sprawa dotyczy oskarżonego K.W., któremu zarzucono prowadzenie pojazdu mechanicznego bez posiadania uprawnień. Sąd Rejonowy wymierzył karę, jednak kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.
Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień (jest ono penalizowane przez art. 94 § 1 KW), ale musi być ono powiązane z niezastosowaniem się do wydanej uprzednio decyzji administracyjnej właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Występek ten może popełnić tylko osoba, wobec której zapadła taka decyzja administracyjna i tylko w okresie, na jaki cofnięto w niej uprawnienie do kierowania pojazdami mechanicznymi. Równocześnie w okresie wskazanym w decyzji o cofnięciu uprawnień osoba, której ona dotyczy, nie może tych uprawnień odzyskać. Opis stanu faktycznego Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem nakazowym z 9.6.2021 r., V K 501/21 uznał oskarżonego K.W. za winnego tego, że 9.11.2020 r. w Ł. prowadził na drodze publicznej pojazd mechaniczny nie stosując się do decyzji Prezydenta Miasta Ł. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami silnikowymi, to jest czynu z art. 180a KK i na podstawie tego przepisu w zw. z art. 34 § 1a pkt 1 KK w zw. z art. 35 § 1 KK wymierzył mu karę 10 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, przy czym na podstawie art. 42 § 1a pkt 1 KK orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 2 lat. Strony nie wniosły sprzeciwu od tego wyroku nakazowego, zatem uprawomocnił się on 8.7.2021 r. Kasację od wyroku nakazowego na korzyść oskarżonego wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżył to orzeczenie w całości zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku nakazowego naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK, polegające na wydaniu wobec K.W. wyroku w postępowaniu nakazowym, mimo że okoliczności popełnienia opisanego w akcie oskarżenia czynu z art. 180a KK i jego wina, w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, budziły wątpliwości wskazujące na to, że zachowanie oskarżonego wypełniło jedynie znamiona wykroczenia z art. 94 § 1 KW, albowiem w dacie czynu (9.11.2020 r.) oskarżonego nie obowiązywała już decyzja administracyjna Prezydenta Miasta Ł. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami wydana m.in. na podstawie art. 182 KKW oraz art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 622; dalej: KierujPojU). W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Ł. do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW wobec przedawnienia karalności umorzył postępowanie. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co umożliwiło rozpoznanie jej w trybie art. 535 § 5 KPK. Nie ulega wątpliwości, że stosownie do treści art. 500 § 1 KPK możliwość wydania wyroku nakazowego aktualizuje się tylko w przypadku, gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, iż okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. W sytuacji, w której tak jednak nie jest, to konieczne staje się rozpoznanie sprawy na rozprawie głównej. Sąd Najwyższy od wielu już lat, konsekwentnie podkreśla, że przewidziana w przywołanym przepisie art. 500 § 3 KPK przesłanka braku wątpliwości obejmuje nie tylko ustalenia w zakresie sprawstwa czynu, ale także wszelkich okoliczności mających wpływ na dokonanie jego właściwej oceny prawnej, w tym co do tak zasadniczej kwestii, jak realizacja przez oskarżonego wszystkich znamion zarzucanego mu czynu wymienionych w konkretnym przepisie typizującym dane przestępstwo. Oznacza to, że obowiązkiem sądu jest uzyskanie wszelkich danych pozwalających na konstatację, że w sprawie nie ma tego rodzaju wątpliwości (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 13.9.2023 r., II KK 221/23, ; z 3.8.2023 r., V KK 56/23, ; z 6.10.2021 r., IV KK 344/21, czy 15.6.2016 r., II KK 160/16, ). Tak ujęta przesłanka „braku wątpliwości” w rozumieniu przepisu art. 500 § 3 KPK nie zaistniała w niniejszej sprawie w chwili wydania zaskarżonego wyroku nakazowego. Stąd też nie było możliwe – w oparciu o obowiązujący wówczas stan prawny – wydanie wyroku w takim trybie. Poza sporem jest, że przepis art. 180a KK, przewiduje odpowiedzialność karną za zachowanie sprawcy, który prowadzi pojazd na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Ponieważ tak prawidłowo zakwalifikowane być powinno przestępstwo zarzucone, a następnie przypisane oskarżonemu, bowiem norma ta nie zawiera paragrafów, a opis tego zachowania powoduje, iż bezspornie treść tego przepisu faktycznie zastosowano. Warunkiem odpowiedzialności karnej jest zatem nie samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień (jest ono penalizowane przez art. 94 § 1 KW), ale musi być ono powiązane z niezastosowaniem się do wydanej uprzednio decyzji administracyjnej właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Bezsporne w takiej sytuacji jest zatem i to, że występek z art. 180a KK może popełnić tylko osoba wobec której zapadła taka decyzja administracyjna i tylko w okresie, na jaki cofnięto w niej uprawnienie do kierowania pojazdami mechanicznymi. Równocześnie w okresie wskazanym w decyzji o cofnięciu uprawnień osoba, której ona dotyczy, nie może tych uprawnień odzyskać (por. wyroki Sądu Najwyższego z 7.9.2023 r., V KK 273/23, ; z 25.4.2023 r., III KK 122/23, ; z 14.7.2022 r., V KK 209/22, ; z 20.11.2020 r., V KK 429/20, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 16.1.2019 r., III KK 558/17, ). Pierwszorzędne zatem dla rozstrzygnięcia kwestii sprawstwa tak kwalifikowanego występku jest ustalenie tego, czy w dacie w której doszło do jego popełnienia owa wspomniana decyzja administracyjna nadal obowiązywała. Zgodnie z art. 182 § 1 KKW, w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Stosownie zaś do art. 182 § 2 KKW organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu. Jeżeli zatem podstawą wydania decyzji administracyjnej jest prawomocnie orzeczony środek karny w postaci „terminowego” zakazu prowadzenia pojazdów, to ta decyzja administracyjna nie może określać dłuższego jego stosowania, czy też – tym bardziej – stanowić o „bezterminowym” cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami. W świetle przedstawionych zaszłości nie ulega wątpliwości, że w dacie czynu (6.11.2020 r.) zarzucanego i przypisanego oskarżonemu zaskarżonym wyrokiem nakazowym prowadzenie przez niego pojazdu mechanicznego nie stanowiło w istocie niestosowania się do przywołanej w opisach tego czynu decyzji administracyjnej Prezydenta Miasta Ł. i mogło być jedynie oceniane w kontekście prowadzenia pojazdu bez wymaganych uprawnień. To jednak nie wyczerpuje ustawowych znamion występku z art. 180a KK, ale stanowi tylko wykroczenie przewidziane w art. 94 § 1 KW (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 12.5.2021 r., V KK 161/21, ; 20.11.2020 r., V KK 429/20, ; 12.2.2020 r., IV KK 738/19, ). Wobec tego, że od dnia, w którym oskarżony miałby się dopuścić tego zarzucanego mu wykroczenia upłynęło już ponad 3 lata, należało zgodnie z treścią art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW, wobec przedawnienia karalności postępowanie umorzyć. Komentarz Tło rozpoznawanej sprawy nasuwa bezsporne twierdzenie, że decyzja administracyjna Prezydenta Miasta Ł. z 26.9.2014 r., będąca podstawą przypisania K.W. sprawstwa występku z art. 180a KK, nie zawiera – wbrew treści wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z 27.6.2014 r., VII W 2070/14 – wskazania okresu, na jaki uprawnienia zostały oskarżonemu cofnięte. Mimo to jest oczywiste, że skoro podstawą faktyczną wydania tej decyzji był ściśle z nią związany wspomniany wyrok Sądu Rejonowego w Ł., wskazana decyzja nie mogła doprowadzić do cofnięcia oskarżonemu uprawnienia do prowadzenia pojazdów na czas odmienny od okresu orzeczonego przez Sąd zakazu prowadzenia pojazdów. W tych warunkach w pełni zasadny jest pogląd, że cofnięcie oskarżonemu uprawnień upłynęło 28.1.2015 r. Tego dnia przestał obowiązywać wobec oskarżonego nie tylko mocą przywołanego wyroku orzeczony w nim zakaz prowadzenia pojazdów, ale również miał prawo ubiegania się o wydanie uprawnień do kierowania pojazdami, pod warunkiem – co równie oczywiste – że nie zostały wobec niego wydane inne decyzje administracyjne w przedmiocie cofnięcia uprawnień do kierowania pojazdami. Wyrok Sądu Najwyższego z 6.12.2023 r., V KK 475/23,
W konsekwencji niezastosowania się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi oskarżonemu postawiono zarzut z art. 180a KK. Pomimo nakazu prowadzenia pojazdów, wydanie decyzji administracyjnej nie spełniało wymagań ustawowych, co doprowadziło do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.