Konsekwencje prowadzenia samochodu bez uprawnień

Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień, ale musi być powiązane z niezastosowaniem się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnienia. Sprawa dotyczy oskarżonego K.W., któremu zarzucono prowadzenie pojazdu mechanicznego bez posiadania uprawnień. Sąd Rejonowy wymierzył karę, jednak kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.

Tematyka: konsekwencje prowadzenia samochodu bez uprawnień, decyzja administracyjna, kara za prowadzenie bez uprawnień, umorzenie postępowania, Sąd Najwyższy

Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień, ale musi być powiązane z niezastosowaniem się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnienia. Sprawa dotyczy oskarżonego K.W., któremu zarzucono prowadzenie pojazdu mechanicznego bez posiadania uprawnień. Sąd Rejonowy wymierzył karę, jednak kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.

 

Warunkiem odpowiedzialności z art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu
pojazdem bez posiadania uprawnień (jest ono penalizowane przez art. 94 § 1 KW), ale musi być ono
powiązane z niezastosowaniem się do wydanej uprzednio decyzji administracyjnej właściwego organu
o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Występek ten może popełnić tylko osoba,
wobec której zapadła taka decyzja administracyjna i tylko w okresie, na jaki cofnięto w niej uprawnienie do
kierowania pojazdami mechanicznymi. Równocześnie w okresie wskazanym w decyzji o cofnięciu uprawnień
osoba, której ona dotyczy, nie może tych uprawnień odzyskać.
Opis stanu faktycznego
Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem nakazowym z 9.6.2021 r., V K 501/21 uznał
oskarżonego K.W. za winnego tego, że 9.11.2020 r. w Ł. prowadził na drodze publicznej pojazd mechaniczny nie
stosując się do decyzji Prezydenta Miasta Ł. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami silnikowymi, to jest
czynu z art. 180a KK i na podstawie tego przepisu w zw. z art. 34 § 1a pkt 1 KK w zw. z art. 35 § 1 KK wymierzył mu
karę 10 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy
na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, przy czym na podstawie art. 42 § 1a pkt 1 KK
orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na
okres 2 lat.
Strony nie wniosły sprzeciwu od tego wyroku nakazowego, zatem uprawomocnił się on 8.7.2021 r.
Kasację od wyroku nakazowego na korzyść oskarżonego wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżył to orzeczenie
w całości zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku nakazowego naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK, polegające na wydaniu wobec K.W. wyroku
w postępowaniu nakazowym, mimo że okoliczności popełnienia opisanego w akcie oskarżenia czynu z art. 180a KK
i jego wina, w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, budziły wątpliwości
wskazujące na to, że zachowanie oskarżonego wypełniło jedynie znamiona wykroczenia z art. 94 § 1 KW, albowiem
w dacie czynu (9.11.2020 r.) oskarżonego nie obowiązywała już decyzja administracyjna Prezydenta Miasta Ł.
o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami wydana m.in. na podstawie art. 182 KKW oraz art. 103 ust. 1 pkt 4
ustawy z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 622; dalej: KierujPojU). W konsekwencji
skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Ł. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 5 § 1
pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW wobec przedawnienia karalności umorzył postępowanie.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co umożliwiło rozpoznanie jej w trybie art.
535 § 5 KPK.
Nie ulega wątpliwości, że stosownie do treści art. 500 § 1 KPK możliwość wydania wyroku nakazowego aktualizuje
się tylko w przypadku, gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, iż okoliczności czynu
i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. W sytuacji, w której tak jednak nie jest, to konieczne staje się rozpoznanie
sprawy na rozprawie głównej. Sąd Najwyższy od wielu już lat, konsekwentnie podkreśla, że przewidziana
w przywołanym przepisie art. 500 § 3 KPK przesłanka braku wątpliwości obejmuje nie tylko ustalenia w zakresie
sprawstwa czynu, ale także wszelkich okoliczności mających wpływ na dokonanie jego właściwej oceny prawnej,
w tym co do tak zasadniczej kwestii, jak realizacja przez oskarżonego wszystkich znamion zarzucanego mu czynu
wymienionych w konkretnym przepisie typizującym dane przestępstwo. Oznacza to, że obowiązkiem sądu jest
uzyskanie wszelkich danych pozwalających na konstatację, że w sprawie nie ma tego rodzaju wątpliwości (por. m.in.
wyrok Sądu Najwyższego z 13.9.2023 r., II KK 221/23, 
; z 3.8.2023 r., V KK 56/23, 
; z 6.10.2021 r., IV
KK 344/21, 
 czy 15.6.2016 r., II KK 160/16, 
). Tak ujęta przesłanka „braku wątpliwości” w rozumieniu
przepisu art. 500 § 3 KPK nie zaistniała w niniejszej sprawie w chwili wydania zaskarżonego wyroku nakazowego.
Stąd też nie było możliwe – w oparciu o obowiązujący wówczas stan prawny – wydanie wyroku w takim trybie.
Poza sporem jest, że przepis art. 180a KK, przewiduje odpowiedzialność karną za zachowanie sprawcy, który
prowadzi pojazd na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie stosując się do decyzji
właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Ponieważ tak prawidłowo zakwalifikowane być
powinno przestępstwo zarzucone, a następnie przypisane oskarżonemu, bowiem norma ta nie zawiera paragrafów,



a opis tego zachowania powoduje, iż bezspornie treść tego przepisu faktycznie zastosowano. Warunkiem
odpowiedzialności karnej jest zatem nie samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania
uprawnień (jest ono penalizowane przez art. 94 § 1 KW), ale musi być ono powiązane z niezastosowaniem się do
wydanej uprzednio decyzji administracyjnej właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami
mechanicznymi. Bezsporne w takiej sytuacji jest zatem i to, że występek z art. 180a KK może popełnić tylko osoba
wobec której zapadła taka decyzja administracyjna i tylko w okresie, na jaki cofnięto w niej uprawnienie do kierowania
pojazdami mechanicznymi. Równocześnie w okresie wskazanym w decyzji o cofnięciu uprawnień osoba, której ona
dotyczy, nie może tych uprawnień odzyskać (por. wyroki Sądu Najwyższego z 7.9.2023 r., V KK 273/23, 
;
z 25.4.2023 r., III KK 122/23, 
; z 14.7.2022 r., V KK 209/22, 
; z 20.11.2020 r., V KK 429/20, 

oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 16.1.2019 r., III KK 558/17, 
).
Pierwszorzędne zatem dla rozstrzygnięcia kwestii sprawstwa tak kwalifikowanego występku jest ustalenie tego, czy
w dacie w której doszło do jego popełnienia owa wspomniana decyzja administracyjna nadal obowiązywała.
Zgodnie z art. 182 § 1 KKW, w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku
odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania
skazanego. Stosownie zaś do art. 182 § 2 KKW organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz
prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie
może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu. Jeżeli zatem podstawą wydania decyzji
administracyjnej jest prawomocnie orzeczony środek karny w postaci „terminowego” zakazu prowadzenia pojazdów,
to ta decyzja administracyjna nie może określać dłuższego jego stosowania, czy też – tym bardziej – stanowić
o „bezterminowym” cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami.
W świetle przedstawionych zaszłości nie ulega wątpliwości, że w dacie czynu (6.11.2020 r.) zarzucanego
i przypisanego oskarżonemu zaskarżonym wyrokiem nakazowym prowadzenie przez niego pojazdu mechanicznego
nie stanowiło w istocie niestosowania się do przywołanej w opisach tego czynu decyzji administracyjnej Prezydenta
Miasta Ł. i mogło być jedynie oceniane w kontekście prowadzenia pojazdu bez wymaganych uprawnień. To jednak
nie wyczerpuje ustawowych znamion występku z art. 180a KK, ale stanowi tylko wykroczenie przewidziane w art. 94
§ 1 KW (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 12.5.2021 r., V KK 161/21, 
; 20.11.2020 r., V KK 429/20, 
;
12.2.2020 r., IV KK 738/19, 
).
Wobec tego, że od dnia, w którym oskarżony miałby się dopuścić tego zarzucanego mu wykroczenia upłynęło już
ponad 3 lata, należało zgodnie z treścią art. 5 § 1 pkt 4 KPW w zw. z art. 45 § 1 KW, wobec przedawnienia karalności
postępowanie umorzyć.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy nasuwa bezsporne twierdzenie, że decyzja administracyjna Prezydenta Miasta Ł.
z 26.9.2014 r., będąca podstawą przypisania K.W. sprawstwa występku z art. 180a KK, nie zawiera – wbrew treści
wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z 27.6.2014 r., VII W 2070/14 – wskazania okresu, na jaki uprawnienia zostały
oskarżonemu cofnięte. Mimo to jest oczywiste, że skoro podstawą faktyczną wydania tej decyzji był ściśle z nią
związany wspomniany wyrok Sądu Rejonowego w Ł., wskazana decyzja nie mogła doprowadzić do cofnięcia
oskarżonemu uprawnienia do prowadzenia pojazdów na czas odmienny od okresu orzeczonego przez Sąd zakazu
prowadzenia pojazdów. W tych warunkach w pełni zasadny jest pogląd, że cofnięcie oskarżonemu uprawnień
upłynęło 28.1.2015 r. Tego dnia przestał obowiązywać wobec oskarżonego nie tylko mocą przywołanego wyroku
orzeczony w nim zakaz prowadzenia pojazdów, ale również miał prawo ubiegania się o wydanie uprawnień do
kierowania pojazdami, pod warunkiem – co równie oczywiste – że nie zostały wobec niego wydane inne decyzje
administracyjne w przedmiocie cofnięcia uprawnień do kierowania pojazdami.

Wyrok Sądu Najwyższego z 6.12.2023 r., V KK 475/23, 








 

W konsekwencji niezastosowania się do decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi oskarżonemu postawiono zarzut z art. 180a KK. Pomimo nakazu prowadzenia pojazdów, wydanie decyzji administracyjnej nie spełniało wymagań ustawowych, co doprowadziło do umorzenia postępowania przez Sąd Najwyższy.