Pojęcie zakładu prowadzącego określoną działalność

Pojęcie zakładu prowadzącego określoną działalność obejmuje zespół obiektów materialnych przedsiębiorstwa powiązanych z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową. Publikacja omawia kontrowersje związane z interpretacją przepisów prawa dotyczących handlu w niedziele oraz wykroczeń z nimi związanych.

Tematyka: zakład prowadzący działalność, kultura, sport, oświata, turystyka, wypoczynek, handel w niedziele, wykroczenia, interpretacja prawa

Pojęcie zakładu prowadzącego określoną działalność obejmuje zespół obiektów materialnych przedsiębiorstwa powiązanych z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową. Publikacja omawia kontrowersje związane z interpretacją przepisów prawa dotyczących handlu w niedziele oraz wykroczeń z nimi związanych.

O zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku można
twierdzić wówczas, gdy zespół wyodrębnionych obiektów materialnych przedsiębiorstwa wiąże się
z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową.
Opis stanu faktycznego
D.C. został obwiniony o popełnienie siedmiu wykroczeń, m.in. z art. 281 § 1 pkt 5 KP, art. 283 § 1 KP, art. 283 § 2 pkt
5 lit. c. KP, w tym wykroczenia z art. 10 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 2 ustawy z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu
w niedziele i święta oraz niektóre inne dni (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 158; dalej: OgrHandNiŚU), to jest wykroczenia
polegającego na poleceniu, jako właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego, zatrudnionym pracownikom, wbrew
zakazowi handlu, wykonywanie pracy w miejscowości Ł.
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem zaocznym z 25.1.2023 r., II W 287/22, uznał D.C. za winnego popełnienia wszystkich
zarzucanych mu czynów, w tym art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU w zw. z art. 9 § 2 KW i wymierzył obwinionemu karę
grzywny w wysokości 10 000 złotych.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca obwinionego. Zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości zarzucając obrazę
przepisów prawa materialnego, to jest art. 5 pkt 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 6 i 10 oraz art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie obwinionego D.C. od zarzutu popełnienia
przypisanego mu wykroczenia.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 20.6.2023 r., IV Ka 584/23, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił
obwinionego od popełnienia wykroczenia z art. 10 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 2 OgrHandNiŚU oraz obniżył wymierzoną
obwinionemu karę grzywny do kwoty 8000 złotych, przyjmując, że została ona orzeczona za wykroczenia z art. 281 §
1 pkt 5 KP, z art. 283 § 1 KP (czterokrotnie) i z art. 283 § 2 pkt 5 lit. c KP.
Kasację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Generalny, na niekorzyść obwinionego, zarzucając rażące
i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, art. 433 § 2 KPK
w zw. z art. 109 § 2 KPW i art. 107 § 3 KPW w zw. z art. 424 § 1 pkt 2 KPK, w zw. z art. 82 § 1 KPW oraz art. 6 ust. 1
pkt 10 OgrHandNiŚU.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść obwinionego,
uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięć w przedmiocie odpowiedzialności obwinionego za czyn
opisany w części wstępnej wyroku Sądu I instancji i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie na posiedzeniu
w trybie art. 535 § 5 KPK w zw. z art. 112 KPW. Prokurator Generalny ma rację twierdząc, że Sąd Okręgowy
dokonując kontroli odwoławczej wyroku Sądu I instancji i wydając wyrok reformatoryjny, dopuścił się rażącego
naruszenia prawa materialnego, a konkretnie art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU.
Należy zauważyć, że analogiczne sprawy były już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 13.9.2023 r., III KK 155/23, 
; 18.10.2023 r., III KK 57/23, 
). Sąd Najwyższy w obecnym
składzie aprobuje argumentację tam przedstawioną, zwłaszcza w sprawie III KK 155/23 i przyjmuje ją jako własną.
Nie powielając całości wywodu należy podkreślić, że kluczowa w tej sprawie jest wykładnia art. 6 ust. 1 pkt 10
OgrHandNiŚU, zawierającego wyjątek od zakazu handlu w niedzielę, który nie obowiązuje „w placówkach
handlowych zakładów prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku”. Należy
przypomnieć, że art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU przewiduje odpowiedzialność wykroczeniową za czyn polegający na
powierzaniu wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem pracownikowi lub
zatrudnionemu wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta.
Zakaz „handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem”, a także „powierzania pracownikowi lub
zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem” w niedziele lub
święta wynika z art. 5 OgrHandNiŚU. Wyjątki od tego zakazu zostały enumeratywnie wymienione w art. 6





OgrHandNiŚU, a w art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU wskazano, że taki wyjątek stanowi handel w zakładach
prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku.
Sąd I instancji uznał obwinionego za winnego popełnienia wykroczenia z art. 10 ust. 1 OgrHandNiŚU przyjmując, że
handel w niedzielę jest dopuszczalny w placówce handlowej, która mieści się w zakładzie prowadzącym działalność
w zakresie kultury, a nie odwrotnie. Sąd Rejonowy powołał w tym przedmiocie przykłady takie jak sklepik na basenie
czy w bibliotece. W ocenie Sądu I instancji sam fakt dostępności kilku książek nie czyni ze sklepu zakładu
prowadzącego działalność w zakresie kultury (czytelni i biblioteki), a tym samym nie uzasadnia skorzystania
z wyjątku od zakazu handlu w niedzielę. Z kolei Sąd odwoławczy przyjął, że niewielki rozmiar działalności w zakresie
kultury nie może być utożsamiany z brakiem rzeczywiście prowadzonej tego rodzaju działalności. Skoro nie ma
w ustawie definicji zakładu, to tym samym, zdaniem tego Sądu, jeden z rodzajów działalności może mieścić się
w innym, a kryteria odwołujące się do rozmiaru lub ilości asortymentu nie mogą mieć znaczenia. W ocenie Sądu
odwoławczego placówka, w której miał miejsce handel opisany we wniosku o ukaranie, spełniała zarówno kryterium
placówki handlowej (art. 3 pkt 1 OgrHandNiŚU), jak i zakładu prowadzącego działalność w zakresie kultury. Skoro
zarówno sklep spożywczy oraz biblioteka i czytelnia zlokalizowane były w jednym miejscu i ich funkcjonowanie
krzyżowało się ze sobą, to nie można traktować ich w tradycyjnych kategoriach przestrzennych, wskazując, że jedna
z działalności zawiera się w innej. Sąd odwoławczy wprost wskazuje, że w jego ocenie działalności te funkcjonują
obok siebie i razem ze sobą.
Sąd odwoławczy niewątpliwie błędnie oparł swoje rozstrzygnięcie na rozważaniach co do rozmiarów działalności
w zakresie kultury, prowadzonej przez Przedsiębiorstwo Handlowe w miejscowości Ł. Nie ma znaczenia, że ustawa
nie wprowadza żadnych kryteriów wielkościowych, powierzchniowych czy jakościowych działalności w zakresie
kultury. W konsekwencji Sąd odwoławczy stanął na błędnym stanowisku, że „nie wykluczono, iż jeden z rodzajów
działalności (i podporządkowana jej infrastruktura) musi (może) mieścić się w ramach (infrastruktury) innej
działalności, wewnątrz niej, służyć jedynie zaspokajaniu potrzeb osób korzystających z zakładu, a nie stanowić
odrębnego, niezależnego od tego zakładu bytu. Takiej zależności z dosłownego brzmienia przepisu nie sposób
wywodzić”. Sąd odwoławczy pominął w swoich rozważaniach kwestię tego, że „placówka handlowa” ma znajdować
się „w zakładzie” o określonym profilu działalności. Przyjęcie tej perspektywy mogłoby doprowadzić Sąd II instancji do
całkowicie odmiennych wniosków, które wciąż nie stanowiłyby rozszerzającej wykładni zakazu handlu w niedziele
i święta.
Jednocześnie nie można zgodzić się z poglądem, że Sąd odwoławczy naruszył w sposób rażący przepisy prawa
procesowego związane z rzetelnością kontroli odwoławczej (art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW) i jakością
uzasadnienia wyroku (art. 107 § 3 KPW w zw. z art. 424 § 1 pkt 2 KPK w zw. z art. 82 § 1 KPW). Nie zmienia to
faktu, że wyrok Sądu odwoławczego zapadł z rażącym naruszeniem prawa materialnego przesądzającym
o zasadności kasacji.

Komentarz
Nie budzi wątpliwości trafność stanowiska Sądu Najwyższego w wyroku z 13.9.2023 r. III KK 155/23, 
, w myśl
którego o zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku można
mówić wówczas, gdy „zespół wyodrębnionych obiektów materialnych przedsiębiorstwa wiąże się z działalnością
kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną lub wypoczynkową”. Rozwijając ten słuszny wątek warto wskazać, że
nie ma racji Sąd odwoławczy twierdząc, iż prowadzenie działalności w zakresie kultury, polegające na umieszczeniu
w tym przypadku sześciu książek w mało widocznym miejscu sklepu spożywczego, czyni z tej placówki handlowej
„zakład prowadzący działalność w zakresie kultury”. Zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu art. 6 ust. 1 pkt 10
OgrHandNiŚU, placówka handlowa powinna się sensu stricto znajdować „w takim zakładzie”. Bez cienia wątpliwości
zakład prowadzący działalność w zakresie kultury musi być jednostką główną, a placówka handlowa powinna się
mieścić w ramach tego zakładu. Zakład z natury rzeczy stanowi jednostkę nadrzędną, której podporządkowana jest
działalność handlowa mająca charakter uboczny.

Wyrok Sądu Najwyższego z 19.12.2023 r., III KK 440/23, 








Sąd Najwyższy podkreślił istotę związku obiektów materialnych z działalnością kulturalną, sportową, oświatową, turystyczną i wypoczynkową przy definiowaniu zakładu. Decyzje sądów dotyczące wykroczeń związanych z handlem w niedziele budzą kontrowersje i wymagają precyzyjnej interpretacji prawa.