Zasada specjalności ujemną przesłanką dla orzeczenia kary łącznej

Tematyka: zasada specjalności, kary łączne, europejski nakaz aresztowania, rażące naruszenie, art. 607e KPK

Zasada specjalności sformułowana w art. 607e § 1 KPK stanowi przesłankę ujemną dla orzeczenia kary
łącznej obejmującej kary pozbawienia wolności wymierzone za przestępstwa inne, niż te, które stanowiły
podstawę wydania na podstawie europejskiego nakazu aresztowania. Rażące naruszenie art. 607e § 1 KPK
i zawartej w nim zasady specjalności stanowi zarówno wydanie wyroku łącznego obejmującego kary
pozbawienia wolności nieobjęte decyzją o przekazaniu, niezależnie od zasady przyjętej za podstawę
ukształtowania kary łącznej, jak i wykonanie uprzednio orzeczonej kary łącznej obejmującej takie kary.
Opis stanu faktycznego
Pismem z 30.3.2020 r. skazany G.R. zwrócił się do Sądu Rejonowego w S. o wydanie wobec niego wyroku łącznego.
Wyżej wymieniony wniósł o połączenie kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego w S.
wydanymi w sprawach o sygn. II K 675/17, II K 1381/17, II K 897/17 i II K 912/17.
Sąd Rejonowy w S., po przeprowadzeniu postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego, mając na uwadze,
że wobec G.R. wykonaniu podlegają trzy prawomocne wyroki, jednostkowe kary połączył i wymierzył skazanemu
karę łączną 7 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten został zaskarżony przez obrońcę skazanego, który w złożonej apelacji sformułował zarzut błędu
w ustaleniach faktycznych, w ramach którego zakwestionował niezastosowanie przez sąd przy wymiarze kary łącznej
zasady pełnej absorpcji i wniósł o zmianę wyroku przez wymierzenie kary łącznej w wymiarze 4 lat pozbawienia
wolności.
Osobistą apelację złożył również skazany G.R., zaskarżając wyrok w całości.
Wyrokiem z 4.2.2021 r., II Ka 752/20, Sąd Okręgowy w S., po rozpoznaniu wniesionych apelacji, zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy.
Kasację na korzyść skazanego G.R. wniósł Prokurator Generalny podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny
wpływ na treść wyroku naruszenia przepisu prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 KPK.
W konsekwencji tak sformułowanego zarzutu autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, ponieważ trafnie
skarżący wywodzi, że w procedowanej sprawie zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem zarówno
art. 410 KPK, jak i art. 366 § 1 KPK, a bezpośrednią konsekwencją tego uchybienia stało się rażące naruszenie art.
607e § 1 KPK. Nieuprawnionym było bowiem objęcie kary 7 miesięcy pozbawienia wolności, wymierzonej wyrokiem
wydanym w sprawie II K 1381/17, węzłem kary łącznej, skoro kara ta nie stanowiła podstawy przekazania skazanego
do Polski w wyniku wykonania ENA, a G.R. nie zrzekł się prawa wynikającego z zasady specjalności. Powyższe
umożliwiło uwzględnienie kasacji Prokuratora Generalnego na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Zgodnie z treścią, statuującego zasadę specjalności art. 607e § 1 KPK, osoby przekazanej w wyniku wykonania
nakazu nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, ani wykonać
orzeczonych wobec niej za te przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na
pozbawieniu wolności. Z kolei stosownie do art. 607 § 3 pkt 6 i 7 KPK, przywołanego powyżej przepisu § 1 nie
stosuje się, jeżeli osoba ścigana wyraziła zgodę na przekazanie i zrzekła się korzystania z prawa określonego w § 1
lub po jej przekazaniu, złożyła przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy oświadczenie o zrzeczeniu się
korzystania z prawa określonego w § 1 w odniesieniu do czynów popełnionych przed przekazaniem.
Analiza akt niniejszej sprawy, w tym pisemnego uzasadnienia wyroku z 30.9.2020 r., prowadzi do wniosku, że Sąd
Rejonowy w S. procedując w przedmiocie wydania wyroku łącznego, miał na uwadze wszystkie wskazane przez G.R.
prawomocne skazania, w tym skazanie wyrokiem z 6.12.2017 r., wydanym w sprawie II K 675/17, mimo że
orzeczona tym wyrokiem kara 6 miesięcy pozbawienia wolności nie weszła ostateczne w skład wymierzonej
wyrokiem łącznym kary łącznej. Sąd ten uznał, że w rozpoznawanej sprawie zastosowanie powinny znaleźć przepisy
określające zasady orzekania o karze łącznej obowiązujące od 1.7.2015 r. do 23.6.2020 r., zgodnie z którymi

podstawę orzeczenia kary łącznej stanowiły kary podlegające wykonaniu, dlatego też węzłem kary łącznej nie objął
kary pozbawienia wolności ze sprawy II K 675/17, jako wykonanej 14.4.2020 r.
Z akt spraw jednostkowych wynikało natomiast, że wobec G.R. Sąd Okręgowy w S. postanowieniem z 9.5.2018 r., II
Kop 8/19, wydał europejski nakaz aresztowania w celu wykonania kar orzeczonych wyrokami wydanymi przez Sąd
Rejonowy w S. w sprawach II K 897/17 - kary 4 lat pozbawienia wolności, II K 1381/17 - kary 7 miesięcy pozbawienia
wolności oraz II K 675/17 - kary 6 miesięcy pozbawienia wolności. Następnie postanowieniem Sądu Okręgowego
w S. z 17.6.2019 r., akt II Kop 11/19, wydano kolejny europejski nakaz aresztowania w celu wykonania kary łącznej 3
lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w S. w sprawie II K 912/17.
G.R., na podstawie powyższych ENA został zatrzymany na terenie Niemiec 17.10.2019 r. a następnie przekazany do
Polski 15.1.2020 r. Z przekazanych przez stronę niemiecką dokumentów wynika, że w wykonaniu ENA II Kop 8/19 i II
Kop 11/19 zezwolono na przekazanie G.R. do Polski w celu wykonania kar pozbawienia wolności orzeczonych
wyrokami Sądu Rejonowego w S. w sprawach II K 897/17 i II K 675/17 (objętych ENA II Kop 8/19) oraz w sprawie II
K 912/17 (objętej ENA II Kop 11/19). Stwierdzono natomiast niedopuszczalność ekstradycji skazanego w sprawie II K
1381/17 (objętej ENA II Kop 8/19) i wobec braku rezygnacji z zasady specjalności, odmówiono w tym zakresie
wydania G.R.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że zasada specjalności sformułowana w art. 607e § 1
KPK stanowi przesłankę ujemną dla orzeczenia kary łącznej obejmującej kary pozbawienia wolności wymierzone za
przestępstwa inne, niż te które stanowiły podstawę wydania na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.
Rażące naruszenie art. 607 § 1 KPK i zawartej w nim zasady specjalności stanowić będzie zarówno wydanie wyroku
łącznego obejmującego kary pozbawienia wolności nieobjęte decyzją o przekazaniu, niezależnie od zasady przyjętej
za podstawę ukształtowania kary łącznej, jak i wykonanie uprzednio orzeczonej kary łącznej obejmującej takie kary
(tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach: z 20.10.2011 r., III KK 140/11,
; z 14.1.2014 r., V KK 357/13,
;
z 13.1.2016 r., III KK 471/15,
; z 6.2.2020 r., II KK 2/20,
; z 12.10.2022 r., I KK 343/22,
).
Uchybienie polegające na dokonaniu nierzetelnej kontroli odwoławczej miało niewątpliwie charakter rażący,
wpływając w sposób istotny na treść zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji. Wyrokiem łącznym objęto bowiem
kary 3 i 4 lat pozbawienia wolności oraz karę 7 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną właśnie w sprawie II KK
1381/17. Oczywiste w tym stanie rzeczy jest, że wymierzenie kary łącznej z zastosowaniem zasady asperacji,
zbliżonej do kumulacji, ponad karę 7 lat pozbawienia wolności, było możliwe wyłącznie (dodatkowe 4 miesiące
pozbawienia wolności) przy uwzględnieniu kary, która z uwagi na omówione w tym uzasadnieniu zaszłości nie mogła
być objęta węzłem kary łącznej.
Implikowało to uchylenie zaskarżonego kasacją Prokuratora Generalnego orzeczenia Sądu Odwoławczego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w S. powinien uwzględnić powyższe uwag i respektować obowiązujące przepisy prawa materialnego
i procesowego.

Komentarz
Uchylenie przeszkody do wydania wyroku obejmującego kary pozbawienia wolności za inne czyny popełnione przez
skazanego przed przekazaniem i niewskazane w orzeczeniu o przekazaniu, przy jednoczesnym braku oświadczenia
państwa wykonania nakazu, może nastąpić w postaci wyrażenia przez skazanego zgody na wykonanie tych kar
i zrzeczenie się korzystania z zasady specjalności po przekazaniu, przy czym zrzeczenie to powinno nastąpić
w sposób jednoznaczny, dobrowolny, ze świadomością konsekwencji, a także poprzedzać wydanie wyroku łącznego
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19.8.2009 r., II K 181/09). W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że wydany
30.9.2020 r. przez Sąd Rejonowy w S. wyrok łączny obarczony jest rażącym naruszeniem art. 607 § 1 KPK w zw.
z art. 569 § 1 KPK. Opisanego wyżej uchybienia w procedowaniu Sądu pierwszej instancji, mimo rozpoznawania
apelacji wniesionych na korzyść skazanego, nie dostrzegł i nie skorygował Sąd odwoławczy, w efekcie czego błędy
Sądu pierwszej instancji przeniknęły do wyroku Sądu Okręgowego w S.

Wyrok SN z 9.1.2024 r., II KK 426/23,

Uchylenie przeszkody do wydania wyroku obejmującego kary pozbawienia wolności za inne czyny popełnione przez skazanego przed przekazaniem i niewskazane w orzeczeniu o przekazaniu, przy jednoczesnym braku oświadczenia państwa wykonania nakazu, może nastąpić w postaci wyrażenia przez skazanego zgody na wykonanie tych kar i zrzeczenie się korzystania z zasady specjalności po przekazaniu, przy czym zrzeczenie to powinno nastąpić w sposób jednoznaczny, dobrowolny, ze świadomością konsekwencji, a także poprzedzać wydanie wyroku łącznego.