Warunki uniewinnienia przez sąd odwoławczy
Powtórne dokonanie oceny zachowania oskarżonego i stwierdzenie, że nie dopuścił się on przestępstwa, nakłada na sąd II instancji obowiązek przeprowadzenia analizy wszystkich źródeł dowodowych. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Kasacja była uzasadniona, gdyż Sąd odwoławczy naruszył przepisy prawa procesowego, nie przeprowadzając wszechstronnej analizy materiału dowodowego.
Tematyka: warunki uniewinnienia, sąd odwoławczy, analiza dowodów, naruszenie prawa procesowego, Sąd Najwyższy
Powtórne dokonanie oceny zachowania oskarżonego i stwierdzenie, że nie dopuścił się on przestępstwa, nakłada na sąd II instancji obowiązek przeprowadzenia analizy wszystkich źródeł dowodowych. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Kasacja była uzasadniona, gdyż Sąd odwoławczy naruszył przepisy prawa procesowego, nie przeprowadzając wszechstronnej analizy materiału dowodowego.
Powtórne dokonanie oceny zachowania oskarżonego i stwierdzenie, że nie dopuścił się on przestępstwa, nakłada na sąd II instancji obowiązek przeprowadzenia analizy wszystkich, a nie tylko niektórych źródeł dowodowych, czego efektem powinno być także rzetelne wyjaśnienie powodów wydania rozstrzygnięcia uniewinniającego oraz podanie przyczyn, dla których pierwotnie wydane przez Sąd I instancji przypisujące winę rozstrzygniecie jest wadliwe. Opis stanu faktycznego T.W., prywatnym aktem oskarżenia, został oskarżony o to, że 10.7.2021 r. w M. pobił Z.K. w ten sposób, że uderzał go grabiami po całym ciele, w następstwie czego Z.K. doznał obrażeń ciała na czas poniżej 7 dni, tj. o popełnienie przestępstwa z art. 157 § 2 KK. Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z 10.11.2022 r., II K 106/22 warunkowo umorzył postępowanie karne wobec T.W. Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, którzy zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 7 KPK i art. 410 KPK. Wskazując zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie odmiennie, przez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego mu czynu. Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 7.6.2023 r., II Ka 22/23, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił oskarżonego T.W. od popełniania zarzucanego mu przestępstwa z art. 157 § 2 KK ustalając, że koszty za i i II instancję ponosi oskarżyciel prywatny Z.K. Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł pełnomocnik oskarżyciela prywatnego, który zaskarżając to orzeczenie na niekorzyść oskarżonego, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 7, 410, 424 § 1 pkt 1 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK. Skarżący wskazując na te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Koninie do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela prywatnego, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, dlatego podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK). Nie ulega wątpliwości, że Sąd odwoławczy dopuścił się naruszenia wskazanych w kasacji przepisów prawa procesowego, gdyż orzekając odmiennie co do istoty sprawy jednocześnie zaniechał przeprowadzenia wszechstronnej analizy całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując tylko fragmentarycznej jego oceny z pominięciem źródeł kluczowych dla prawnokarnej oceny zachowania oskarżonego T.W. Sąd Okręgowy w K. nie przedstawił ponadto w uzasadnieniu rzeczowych i jednocześnie odzwierciedlonych w zgromadzonych dowodach powodów wydanego rozstrzygnięcia, do czego był w takiej sytuacji procesowej przecież zobowiązany, z uwagi na jednoznaczne brzmienie art. 457 § 3 KPK, ale przede wszystkim również wymagania stawiane przez art. 424 § 1 i 2 KPK, gdyż wymogi uzasadnienia przewidziane w tym przepisie mają zastosowanie do uzasadnienia sądu odwoławczego w razie zmiany wydanego w I instancji wyroku i odmienne rozstrzygnięcie, co do istoty sprawy. Dla oceny realizacji w postępowaniu odwoławczych regulacji o charakterze gwarancyjnym, Sąd Okręgowy dokonując odmiennej oceny dowodów i ustaleń faktycznych, wszedł jednocześnie w rolę Sądu meriti. Taka sytuacja procesowa jest oczywiście przewidziana w obowiązujących regulacjach dotyczących postępowania odwoławczego (art. 437 § 2 KPK), jednak wiąże się z obowiązkiem respektowania podstawowych wymogów właściwych dla rozstrzygania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, wynikających z art. 7 i 410 KPK. Powtórne dokonanie oceny zachowania oskarżonego i stwierdzenie, że nie dopuścił się on występku z art. 157 § 2 KPK, nakładało na Sąd II instancji obowiązek przeprowadzenia analizy wszystkich, a nie tylko niektórych źródeł dowodowych, czego efektem powinno być także rzetelne wyjaśnienie powodów wydania rozstrzygnięcia uniewinniającego oraz podanie przyczyn, dla których pierwotnie wydane przez Sąd I instancji rozstrzygniecie (przypisujące winę) jest wadliwe. Należało nie tylko poprawnie wskazać, z jakich powodów zaskarżony wyrok jest błędny, ale przeprowadzić ponownie i w całości rozumowanie odzwierciedlające wymogi z art. 424 § 1 KPK, pozwalające zarazem na jego kasacyjną weryfikację. Wadliwości związanych z realizacją powołanych przepisów zaskarżony wyrok nie spełnia, co zostało słusznie podniesione w kasacji. Już elementy uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzą do wniosku o wadliwości zawartego w nim rozstrzygnięcia, gdyż przede wszystkim zawierają wewnętrzną sprzeczność dotyczącą relacji między art. 5 § 2 i 7 KPK. Zwraca uwagę, że Sąd II instancji w pierwszej kolejności odwołał się do nieprawidłowości wynikającej z orzeczenia Sądu Rejonowego, jaką było naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 7 KPK, wskazując jaka ocena jego zdaniem spełnia te wymogi, podczas gdy jednocześnie posłużył się art. 5 § 2 KPK, którego zastosowanie jest możliwe jednie wówczas, kiedy ocena dowodów przeprowadzona według kryteriów przewidzianych w art. 7 KPK prowadzi do istnienia dwóch równie prawdopodobnych wersji. Już więc konstatacja Sądu odwoławczego wskazującego na naruszenie jednocześnie art. 7 i art. 5 § 2 KPK jest na tyle wadliwa, że dyskwalifikuje zaskarżony wyrok. Nie można zarazem zakwestionować wywodów skarżącej, zgodnie z którymi analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że przytoczone wyżej wywody Sądu II instancji są efektem jedynie wybiórczo rozważonej części materiału dowodowego, co w oczywisty sposób nie może spełniać podstawowych standardów procesowych z art. 7 KPK i art. 410 KPK. Co więcej, przedstawiona na kartach pisemnych motywów argumentacja jest w przeważającej części niezgodna ze zgromadzonymi w tej sprawie dowodami. Zgodnie z treścią art. 410 KPK podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, co należy rozumieć również jako powinność uwzględnienia całości materiału dowodnego, a nie wyłącznie jego wybranej części. Pominięcie bowiem jakichkolwiek dowodów, zarówno tych korzystnych jak i obciążających, które rzutują na kwestię sprawstwa i winy, stanowi rażącą i oczywistą obrazę wskazanego wyżej przepisu, której dopuścił się Sąd Okręgowy. Jak już na wstępie niniejszych rozważań zaznaczono, Sąd ten dopuścił się sprzeczności w zakresie jednoczesnego stwierdzenia naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 7 i 5 § 2 KPK. Ostatni przepis nie mógł mieć zastosowania w sytuacji, kiedy zdaniem Sądu I instancji istniał materiał dowodowy, który podlegał ocenie przez pryzmat kryteriów „prawda-fałsz”, a co za tym idzie, w wyniku swobodnej oceny dowodów można było dokonać ustaleń faktycznych. Sąd odwoławczy natomiast niesłusznie przyjął, iż w niniejszej sprawie zachodzą niedające się usunąć w drodze postępowania dowodowego wątpliwości, które muszą doprowadzić do uniewinnienia oskarżonego, podczas gdy w sprawie zgromadzono wystarczający materiał dowodowy, zarówno w postaci zeznań świadków, jak i stosownych opinii, który podlegał ocenia na zasadach ogólnych. Z pewnością niewystarczającą dla zastosowania zasady z art. 5 § 2 KPK jest taka sytuacja dowodowa, kiedy dwie grupy dowodów osobowych pozostają ze sobą w relacji sprzeczności. Rzeczą sądu orzekającego jest w takiej sytuacji uznanie za wiarygodne jednej grupy dowodów kosztem drugiej, w oparciu o kryteria art. 7 KPK. Z tego jednoznacznie wynika, że wydając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy nie zrealizował nakazanej zasady. Odwołując się natomiast po raz kolejny do treści art. 424 KPK, który ma zastosowanie dla określenia wymogów uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego, zmieniającego wyrok sądu I instancji co do istoty, trzeba również wskazać, że obowiązkiem wynikającym z tego przepisu jest dokonanie ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy w K. naruszył art. 424 § 1 pkt 1 KPK również zatem dlatego, że żadnych czytelnych ustaleń faktycznych uzasadnienie wydanego przez ten Sąd wyroku nie zawiera. W tym stanie rzeczy należało uchylić zaskarżony wyrok celem ponownego rozpoznania sprawy w postępowaniu odwoławczym. Komentarz Sąd odwoławczy poprzestał na bardzo skrótowej i nic w rzeczywistości niewyjaśniającej argumentacji, sprowadzającej się do wyrażenia stanowiska, że nie podziela dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny poszczególnych dowodów, gdyż nie znalazły one potwierdzenia w bliżej nieprzedstawionym i prawidłowo nieocenionym przez ten Sąd materiale dowodowym, a tym samym, że nie podziela dokonanych ustaleń faktycznych. Nie może być natomiast z oczywistych względów wystarczające takie uzasadnienie, które opiera się na stwierdzeniach, że jakiś dowód jest sprzeczny z innym w sytuacji, kiedy jednocześnie nie zostanie wskazany konkretny błąd w jego ocenie, jak również określony materiał, który na to bezpośrednio wskazuje. Wyrok Sądu Najwyższego z 24.1.2024 r., I KK 378/23,
Sąd Najwyższy uznał kasację za zasadną ze względu na naruszenia prawa procesowego. Sąd Okręgowy nie przeprowadził analizy wszystkich źródeł dowodowych, co skutkowało wydaniem niewłaściwego wyroku. Uchylenie zaskarżonego wyroku było konieczne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.