Warunki przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie KPK, może zachodzić w sytuacji naruszenia przepisów prawa procesowego przez sąd pierwszej instancji, co prowadzi do nierzetelności postępowania sądowego. Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wymaga powtórzenia wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy. Publikacja omawia szczegółowy przypadek R.K., oskarżonego o przestępstwa związane z handlem substancjami psychotropowymi, oraz przebieg procesu odwoławczego aż po decyzję Sądu Najwyższego.

Tematyka: przeprowadzenie na nowo przewodu, art. 437 KPK, postępowanie odwoławcze, Sąd Najwyższy, błędy procesowe, nierzetelność postępowania, przestępstwa związane z narkotykami

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie KPK,
jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył
przepisy prawa procesowego, co skutkowało, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego,
uzasadniającą potrzebę powtórzenia wszystkich czynności procesowych składających się na przewód
sądowy w sądzie pierwszej instancji.
Opis stanu faktycznego
R.K. został oskarżony o to, że 12.2020 r., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej udzielił M.P. substancji
psychotropowej w postaci amfetaminy w ilości 50 gram za kwotę 500 zł, tj. o przestępstwo z art. 59 ust. 1 ustawy
z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2050; dalej: NarkU); a w okresie od 1.2021 r.
do 19.8.2021 r. działając w krótkich odstępach czasu, wbrew przepisom art. 33-35, art. 37, art. 40 i 40a NarkU,
wprowadził do obrotu amfetaminę, przekazując ją odpłatnie M.P. za łączną kwotę 8000 zł, w celu jej dalszej
dystrybucji, tj. o przestępstwo z art. 56 ust. 1 w zw. z art. 56 ust. 3 NarkU, w zw. z art. 12 § 1 KK.
Wyrokiem z 20.4.2023 r. Sąd Rejonowy w Ś. uniewinnił oskarżonego R.K. od popełnienia zarzuconych mu czynów.
Apelację na niekorzyść m.in. R.K. wniósł prokurator, który zaskarżając wyrok w całości, powołując się na przepisy art.
427 § 1 i 2 KPK oraz art. 438 pkt 3 KPK wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za
podstawę przedmiotowego orzeczenia, mający wpływ na jego treść, będący konsekwencją dokonania dowolnej
oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a w szczególności wyjaśnień oskarżonych M.P. i R.K., jak też zeznań
świadka T.K., co w konsekwencji skutkowało uniewinnieniem oskarżonego R.K. od popełnienia zarzucanych mu
czynów, wobec przyjęcia, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy okazał się niewystarczający, aby przypisać
oskarżonemu R.K. popełnienie czynów z art. 59 ust. 1 i z art. 56 ust. 1 i 3 NarkU. Podczas gdy prawidłowa ocena
tych dowodów – w całokształcie okoliczności zdarzenia – prowadzi nieodparcie do wniosku przeciwnego.
W konsekwencji tego zarzutu prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
I instancji do ponownego rozpoznania.
Odpowiadając na apelację, obrońca oskarżonego wniósł o jej nieuwzględnienie i utrzymanie w mocy zaskarżonego
wyroku.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z 3.10.2023 r., XVII Ka 974/23, uchylił zaskarżone orzeczenie m.in. w części
dotyczącej oskarżonego R.K. oraz związane z tym rozstrzygnięcia i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ś.
Skargę na wyrok uchylający wniósł obrońca oskarżonego R.K., który zaskarżając wyrok w całości podniósł zarzut
naruszenia przez Sąd Okręgowy w P. prawa procesowego mającego istotny wpływ na treść wydanego w sprawie
orzeczenia w postaci art. 437 § 2 KPK, wyrażającego się w absolutnie niezasadnym wniosku, iż w przedmiotowej
sprawie konieczne jest przeprowadzenie przewodu, w tym postępowania dowodowego na nowo w całości.
W konkluzji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w P. i przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami skarga na wyrok sądu odwoławczego uchylający wyrok sądu pierwszej
instancji może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art.
439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK). Stosownie do art. 437 § 2 zd. drugie KPK, uchylenie orzeczenia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 KPK i art. 454
KPK lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Z uzasadnienia zaskarżonego skargą
orzeczenia wynika, że podstawą wydania wyroku kasatoryjnego była konieczność przeprowadzenia na nowo
przewodu w całości. W uzasadnieniu Sąd odwoławczy wskazał, że Sąd Rejonowy ocenił dowody w sposób
nieprawidłowy, stosując niejednolite kryteria weryfikacji wyjaśnień oskarżonych. Jak zaznaczył Sąd Rejonowy ocenił
dowody w taki sposób, że równie dobrze mógł skazać oskarżonego R.K. Naruszenie przez Sąd Rejonowy przepisów

prawa procesowego skutkowało nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, co zdaniem Sądu
odwoławczego, uzasadnia potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych
składających się na przewód sądowy w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.
W zapatrywaniach i wskazaniach, co do dalszego postępowania, Sąd podniósł, że „kwestia winy oskarżonego R.K.
wymaga pogłębionych rozważań. Wątpliwości budzą kryteria oceny wyjaśnień oskarżonych. Niedopuszczalne jest
stosowanie odmiennych reguł oceny depozycji w zależności od tego, od kogo te wyjaśnienia pochodzą. Sąd
Rejonowy pominął, że oskarżony M.P. był od początku konsekwentny w swoich wyjaśnieniach. Z kolei oskarżony
R.K. zdaje się dostosowywać swoją relację do aktualnego stanu postępowania dowodowego. Zasadne wydaje się
skonfrontowanie oskarżonych. W razie skazania oskarżonego R.K. – czego Sąd Okręgowy nie przesądza –
konieczne będzie złagodzenie kary wymierzonej oskarżonemu M.P. Wskazania Sądu Okręgowego nie ograniczają
Sądu Rejonowego w inicjatywnie dowodowej, gdyby dostrzegł taką potrzebę, jednocześnie szczegółowo
przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe pozwala na skorzystanie przy ponownym
rozpoznawaniu tej sprawy w szeroki sposób z możliwości, jaką daje art. 442 § 2 KPK”.
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie KPK, jako
powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa
procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego,
uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających
się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z 22.5.2019 r., I KZP 3/19,
).
Przy zmienionym modelu postępowania odwoławczego, zakresie zaskarżenia wyroku Sądu pierwszej instancji i treści
podniesionego zarzutu apelacyjnego, nie istnieją przeszkody w przeprowadzeniu przez Sąd Okręgowy w P.
postępowania dowodowego w zakreślonym przez niego w uzasadnieniu wyroku zakresie, także co do ewentualnej
decyzji o uzupełnieniu postępowania dowodowego.
Sąd odwoławczy był uprawniony i zobowiązany, w świetle stanowiska zawartego w motywacyjnej części wyroku do
skonfrontowania obu oskarżonych, a także zastosowania właściwych kryteriów oceny dowodów. Przeprowadzenie
tych czynności, w kontekście granic zaskarżenia, powinno umożliwić Sądowi właściwą ocenę zasadności
wniesionego środka odwoławczego, a w szczególności rozstrzygnięcia, czy – w ocenie tego Sądu – prawidłowo
ocenione dowody wskazują na konieczność skazania oskarżonego R.K. za popełnienie zarzucanych mu czynów.
Ewentualne zajęcie takiego stanowiska może stanowić podstawę wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku
z treścią art. 454 § 1 KPK. Warto zauważyć, że Sąd odwoławczy popada wręcz w sprzeczność utrzymując z jednej
strony, że konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości, z drugiej zaś wskazując, iż w ponowionym
postępowaniu Sąd I instancji powinien skorzystać „w szeroki sposób z możliwości, jaką daje art. 442 § 2 KPK”, a więc
poprzestać na ujawnieniu dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku.

Komentarz
Należy w pełni podzielić stanowisko zawarte w tezie wyroku, a w konsekwencji stwierdzić, że w rozpoznawanej
sprawie nie zaktualizowały się okoliczności nakazujące przeprowadzenie w całości na nowo przewodu sądowego
w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Ś. Wywody Sądu odwoławczego w tym przedmiocie nie są
konsekwentne, skoro powodem wydania orzeczenia kasatoryjnego była konieczność przeprowadzenia przewodu
sądowego w całości od nowa, zaś z zapatrywań i wskazań co do dalszego postępowania wynika, iż przyczyną
uchylenia orzeczenia jest konieczność skonfrontowania oskarżonego R.K. ze współoskarżonym w sprawie M.P.,
albowiem kryteria oceny wyjaśnień oskarżonych budzą w Sądzie Okręgowym wątpliwości. Zaniechanie
przeprowadzenia konfrontacji przez Sąd pierwszej instancji oraz brak spójności przy doborze kryteriów oceny
dowodów nie stanowią przejawów takiego naruszenia prawa procesowego, które pociągałoby za sobą konieczność
ponowienia przewodu sądowego w całości.

Wyrok Sądu Najwyższego z 24.1.2024 r., I KS 36/23,

Sąd Najwyższy uznał skargę obrońcy oskarżonego za zasadną, uchylając wyrok i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. Konkluzje Sądu dotyczące konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości zostały omówione w kontekście błędów procesowych i nierzetelności postępowania, które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia.