Przesłanki rozpoznania sprawy w trybie nakazowym

Możliwość wydania wyroku nakazowego istnieje, gdy materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Sprawa dotyczyła zarzutu przestępstwa skarbowego, a wydane wyroki były poddane kasacji i ponownemu rozpoznaniu. Sąd Najwyższy uznał rażące naruszenie przepisów prawa procesowego i uchylił wyrok nakazowy.

Tematyka: wyrok nakazowy, przestępstwo skarbowe, kasacja, Sąd Najwyższy, wątpliwości, ponowne rozpoznanie

Możliwość wydania wyroku nakazowego – w myśl art. 500 § 1 i 3 KPK – istnieje wtedy, gdy materiał
dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą
wątpliwości.
Opis stanu faktycznego
A.N. została oskarżona o to, że w nieustalonym czasie, ale po 1.1.2019 r. oraz w nieustalonym miejscu ułatwiła
popełnienie przestępstwa skarbowego przez otworzenie rachunków bankowych, które wykorzystane były do celów
związanych z popełnieniem przestępstw skarbowych polegających na uchylaniu się od opodatkowania przed
właściwym Naczelnikiem Urzędu Skarbowego wskutek nieujawnienia przedmiotu opodatkowania, a mianowicie
towaru w postaci tytoniu do palenia w liczbie 37 kg nieoznaczonego polskimi znakami akcyzy, przesyłanego
w okresie od 6.2.2019 r. do 13.8.2019 r. za pośrednictwem firm kurierskich w przesyłkach pocztowych, w wyniku
czego narażono na uszczuplenie podatek akcyzowy na kwotę 29 702 zł, tj. popełnienie przestępstwa skarbowego
z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS,. w zw. z art. 6 § 2 KKS. Aktem oskarżenia objęto również P.N., któremu
zarzucono popełnienie przestępstwa skarbowego z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS, w zw. z art. 6 § 2 KKS.
Wyrokiem nakazowym z 21.9.2021 r., VII K 592/21, Sąd Rejonowy w Z. uznał A.N. winną popełnienia zarzucanego
jej czynu stanowiącego przestępstwo skarbowe z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS, w zw. z art. 6 § 2 KKS i za
to na podstawie art. 19 § 1 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS wymierzył jej karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych
ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 100.00 złotych.
Warto wskazać, że oskarżonego P.N. Sąd również uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i na
podstawie art. 19 § 1 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS wymierzył mu karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych
ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 100,00 złotych.
Od powyższego wyroku nakazowego sprzeciw wniósł jedynie obrońca P.N., natomiast wobec A.N. orzeczenie
uprawomocniło się 6.10.2021 r. P.N. w dalszym toku postępowania wyrokiem z 6.4.2022 r., VII K 592/21 został
uznany za winnego zarzucanego mu przestępstwa skarbowego z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS, w zw. z art.
6 § 2 KKS.
Natomiast na korzyść skazanej A.N. 24.10.2023 r. w trybie art. 521 § 1 KPK kasację od wyroku Sądu Rejonowego
w Z. wywiódł Prokurator Generalny, który sformułował zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS, polegającego
na nieuzasadnionym przyjęciu, że okoliczności zarzucanego A.N. czynu oraz jej wina nie budzą wątpliwości, co
w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku nakazowego, na mocy którego uznano oskarżoną za winną
popełnienia zarzucanego jej czynu z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 § 2 KKS, w zw. z art. 6 § 2 KKS. Czyn skazanej
A.N. miał polegać na ułatwieniu popełnienia przestępstwa skarbowego przez otworzenie rachunków bankowych,
które wykorzystane były do uchylania się od opodatkowania przed właściwym Naczelnikiem Urzędu Skarbowego,
w wyniku czego narażono na uszczuplenie podatek akcyzowy na kwotę 29 702 zł, a więc w rzeczy samej do celów
związanych z popełnieniem przestępstw skarbowych. Tymczasem prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego powinna prowadzić Sąd meriti do wniosku, że oskarżona nie mogła posłużyć się 13.6.2018 r.
swoim dowodem osobistym do otwarcia wskazanych rachunków bankowych, ponieważ w związku z utratą tego
dokumentu, po tygodniu jego poszukiwań 15.6.2018 r., zgłosiła jego zaginięcie właściwemu organowi, to znaczy
Prezydentowi Miasta, który dowód osobisty wydał. Tego rodzaju istotna wątpliwość w kwestii czy rzeczywiście
zarzucany czyn został popełniony powinna skutkować skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie głównej,
podczas której można było wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy.
Formułując powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego
w Z. i przekazanie sprawy temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy w sprawie A.N. skazanej za czyn z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 54 KKS, w zw. z art. 6 § 2 KKS, po
rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu 1.2.2024 r. w trybie art. 535 § 5 KPK, kasacji wniesionej przez
Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej od prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w Z.
z 21.9.2021 r., VII K 592/21, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonej A.N. przekazał do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, co uzasadniało jej
rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.

Zaskarżony wyrok nakazowy został wydany z rażącym naruszeniem art. 500 § 1 i 3 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS,
które miało istotny wpływ na jego treść.
Zgodnie z dyspozycją art. 500 § 1 KPK, w sprawach, w których prowadzono dochodzenie, uznając na podstawie
zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, sąd może
w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wydać wyrok nakazowy.
Dopełnieniem tej normy jest § 3 art. 500 KPK, stosownie do którego sąd może wydać wyrok nakazowy, jeżeli na
podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Możliwość wydania
wyroku nakazowego – w myśl art. 500 § 1 i 3 KPK – istnieje zatem wtedy, gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie
pozwala na stwierdzenie, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. W przeciwnym wypadku
konieczne jest rozpoznanie sprawy na rozprawie głównej (por. wyroki Sądu Najwyższego z 15.6.2016 r., II KK
160/16,
i 14.6.2018 r., II KK 194/18,
).
W przedmiotowej sprawie, w której prowadzone było przez Naczelnika Urzędu Celnoskarbowego dochodzenie,
zebrany materiał dowodowy nie pozwalał na stwierdzenie, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonej nie
budzą wątpliwości, a w konsekwencji uznanie, że przeprowadzenie rozprawy przed wydaniem orzeczenia było
zbędne. Jak słusznie wskazał skarżący, istniały bowiem zasadnicze wątpliwości co do możliwości przyjęcia, że A.N.
była podmiotem zarzucanego jej aktem oskarżenia przestępstwa. W aktach sprawy istotnie znajdują się kopie
zaświadczenia z 15.6.2018 r. wydane przez Prezydenta Miasta o utracie przez oskarżoną dowodu osobistego oraz
pisma Banków stanowiące odpowiedź na reklamacje wymienionej oskarżonej, która kwestionowała zawarcie umów
rachunku bankowego ze wskazanymi podmiotami. Analiza załączonej do akt dokumentacji S.A., dotyczącej rachunku
bankowego, istotnie wskazywała – co słusznie zauważył skarżący – że w trakcie zawierania umowy rachunku
bankowego tj. 13.6.2018 r. posłużono się dowodem osobistym oskarżonej, którego utratę zgłosiła w wyżej
wskazanych okolicznościach, przy czym z wymienionego rachunku 21.3.2019 r. dokonano przelewu aktywacyjnego
na rachunek prowadzony przez S.A., co stanowiło metodę weryfikacji tożsamości osoby zakładającej to konto.
Z wyjaśnień oskarżonej A.N. wynika natomiast, że nie przyznała się ona do zarzucanego przestępstwa skarbowego
oraz wskazała, że wczesnym latem 2018 r. utraciła w nieustalonych okolicznościach dowód osobisty, a następie po
około tygodniu poszukiwań tego dokumentu, zgłosiła jego utratę w Urzędzie Miasta. Ponadto oskarżona wskazała, że
nigdy nie zajmowała się sprzedażą tytoniu oraz nie miała dostępu do rachunków bankowych.
Uzupełniająco za skarżącym podnieść również należało, że Sąd Rejonowy w Z., w sprawie VII W 481/20,
prowadzonej przeciwko A.N., oskarżonej o wykroczenie skarbowe z art. 65 § 1 i 4 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS,
polegające na pomocy w zbyciu wyrobów akcyzowych bez wymaganych znaków akcyzy, przez udzielenie dostępu
nieustalonej osobie do rachunków bankowych, uzyskał opinię biegłego z zakresu badania pisma ręcznego, z której
wynikało m.in., że A.N. nie złożyła podpisów na dokumencie w postaci umowy rachunku bankowego i z tego powodu
uniewinnił oskarżoną od zarzucanego jej czynu. Okoliczność ta istotnie stanowi dodatkowy argument przemawiający
za uznaniem, że zastosowanie przez Sąd Rejonowy trybu postępowania nakazowego i w konsekwencji zaniechanie
przeprowadzenia postępowania dowodowego, miało istotny wpływ na treść orzeczenia.
Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy w Z. powinien kierować się powyższymi uwagami, a także
mieć na względzie kierunek wniesionej kasacji.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że precyzja zarzutu kasacyjnego Prokuratora Generalnego
z merytorycznego punktu widzenia nie do podważenia, niejako obligowała Sąd Najwyższy do uchylenia
zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Można powiedzieć, że tylko czujność
skarżącego i ujawnienie istotnych w sprawie wątpliwości uchroniła A.N. przed odpowiedzialnością za czyn, którego
de facto nie popełniła.

Wyrok Sądu Najwyższego z 1.2.2024 r., I KK 392/23,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok nakazowy Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania z uwagi na poważne wątpliwości co do winy oskarżonych. Uznano, że zastosowanie trybu nakazowego miało istotny wpływ na treść orzeczenia, co wymagało ponownego rozpatrzenia sprawy.