Uprzednie skazanie wyłącza warunkowe zawieszenie wykonania kary

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności nie może być stosowane w przypadku skazania sprawcy, który w chwili popełnienia czynu był już skazany na karę pozbawienia wolności, nawet jeśli została ona już w całości odbyta. Publikacja omawia sytuację skazanego K.K., który został warunkowo skazany na karę pozbawienia wolności przez Sąd Okręgowy, a następnie decyzja ta została uchylona przez Sąd Najwyższy ze względu na uprzednie skazanie. Analizuje również interpretację prawną dotyczącą możliwości zawieszenia wykonania kary w kontekście wcześniejszych skazań, zwracając uwagę na brak jasności w przepisach. Wartościowe argumenty przeciwstawiane są stanowisku Sądu Okręgowego, podkreślając konieczność racjonalnego i zgodnego z celem ustawodawcy stosowania przepisów dotyczących warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Tematyka: warunkowe zawieszenie, wykonanie kary, skazanie, warunki kary, Sąd Najwyższy, interpretacja prawa, precedens, skutki prawne

Warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności nie można stosować wobec sprawcy,
który w chwili czynu był skazany na karę pozbawienia wolności także w sytuacji, gdy kara ta została już
w całości wykonana.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 6.2.2023 r., II K 243/22, Sąd Rejonowy w J. uznał oskarżonego K.K. za winnego tego, że 22.9.2022 r.
działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem H.B.
w kwocie 1200 zł w ten sposób, że wprowadził go w błąd co do możliwości i zamiaru wywiązania się ze zobowiązania
polegającego na wykonaniu usługi transportu mebli z D. do P., której nie miał zamiaru wykonać, tj. przestępstwa
z art. 286 § 1 KK i na tej podstawie wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Orzeczenie to zaskarżone zostało w całości apelacją obrońcy oskarżonego, w której zarzucono obrazę przepisów
prawa procesowego tj. art. 7 KPK i art. 410 KPK oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia.
Wyrokiem z 4.7.2023 r., IX Ka 678/23, Sąd Okręgowy w K. na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK
warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 2 lata.
Orzeczenie to zostało zaskarżone w całości kasacją wywiedzioną przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
skazanego. Skarżący, powołując się na przepisy art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK i art. 537 § 1 i 2 KPK, zarzucił
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 69 § 1 KK.
W konsekwencji zarzutu skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w K. w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego Sąd odwoławczy nie był uprawniony do zastosowania warunkowego zawieszenia
wykonania kary.
Ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów wynika, że przed popełnieniem przypisanego mu czynu, K.K. był
skazany czterema wyrokami (przy czym dwa z nich mają znaczenie dla rozpoznawanej sprawy), które nie uległy
zatarciu.
Stosownie do art. 69 § 1 KK, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej
w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę
pozbawiania wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności
zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego kasacją wyroku, Sąd Okręgowy
był świadomy przedstawionych wyżej faktów związanych z uprzednią karalnością skazanego, uznał jednak, że nie
stanowią one przeszkody do zastosowania na podstawie art. 69 § 1 KK warunkowego zawieszenia wykonania
orzeczonej wobec skazanego kary pozbawienia wolności. Odwołując się do poglądu wyrażonego w piśmiennictwie
(M. Mozgawa (red.), Kodeks karny, Komentarza aktualizowany, LEX/el.2023), Sąd wywiódł, że: „Wobec niejasno
sformułowanej przesłanki negatywnej, wyłączającej możliwość warunkowego zawieszenia kary pozbawienia
wolności, aby w czasie popełnienia czynu sprawca nie był skazany na karę pozbawienia wolności, zachodzą
trudności w jej interpretacji. Nie wiadomo dokładnie o jaką sytuację chodzi. Niewątpliwie ustawodawca nie posłużył
się w tym wypadku sformułowaniem o uprzedniej niekaralności na karę pozbawienia wolności, co by jednoznacznie
pozwalało ocenić warunki przewidziane w art. 69 § 1 KK. Stąd też uprawniona jest taka interpretacja, że chodzi
o sytuację, gdy w czasie czynu sprawca nie ma orzeczonej kary pozbawienia wolności, która podlegałaby wykonaniu,
bowiem jest mowa o skazanym, a nie uprzednio karanym. Nie ma zatem przeszkód do zastosowania
warunkowego zawieszenia kary wobec sprawcy karanego pozbawieniem wolności, który odbył tę karę w całości, lub
w przypadku uprzedniego skazania na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, gdy
okres próby upłynął pozytywnie”. Wywód ten w konsekwencji oznacza, że uprzednie skazanie na karę pozbawienia
wolności nie stanowi przeszkody do zastosowania wobec oskarżonego warunkowego zawieszenia wykonania kary
pozbawienia wolności, ponieważ wcześniejsze kary pozbawienia wolności, na które został skazany, zostały już przez
niego odbyte.

W języku ogólnym skazywać oznacza wydawać wyrok określający karę wymierzoną oskarżonemu za
popełnione przestępstwa, a skazany to oskarżony na którego wydano wyrok skazujący; osoba skazana (zob.
Słownik języka polskiego (red. M. Szymczak), tom III, Warszawa 1981, s. 226; Słownik języka polskiego (red. M.
Bańko, tom 5, Warszawa 2007, s. 63-64). Status skazanego nie jest więc uzależniony od tego, czy osoba, której
wymierzono represję karną, orzeczoną wobec niej karę ma odbyć, odbywa, czy też już ją odbyła. Rozróżnienia
takiego nie sposób doszukać się w treści przepisu art. 69 § 1 KK ani w innych, relewantnych przepisach ustawy
karnej. Ustawowe sformułowanie, „jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę
pozbawienia wolności” prowadzi do oczywistego wniosku, że warunkowego zawieszenia wykonania kary
pozbawienia wolności nie można stosować wobec sprawcy, który w chwili czynu był skazany na karę pozbawienia
wolności także w sytuacji, gdy kara ta została już w całości wykonana.
Argumentów przemawiających za takim rozumieniem tego przepisu dostarczają regulacje odnoszące się m.in. do
recydywy, wyroku łącznego, czy zatarcia skazania. W art. 64 § 1 KK, w odniesieniu do poprzedniego przestępstwa
używa się wyrażenia „za które był już skazany”. Jest oczywiste, że dla przyjęcia konstrukcji recydywy szczególnej
znaczenie ma okres kary odbytej – co najmniej 6 miesięcy – a zatem skazanym w rozumieniu tego przepisu jest
także ten, kto odbył karę w całości. Nie może budzić wątpliwości, że instytucja wyroku łącznego ma zastosowanie
wobec osób skazanych, tj. tych, wobec których prawomocnie orzeczono kary określonego rodzaju, podlegające
łączeniu w wypadkach przewidzianych w prawie materialnym. Co istotne, jak stanowi art. 91 KK, wydaniu wyroku
łącznego nie stoi na przeszkodzie, że zbiegające się przestępstwa zostały już w całości albo w części wykonane.
Wreszcie art. 107 § 2 KK przewiduje, że sąd w określonych warunkach może na wniosek skazanego zarządzić
wcześniejsze zatarcie skazania.
Oznacza to, że osoba składająca wniosek, mimo wykonania kary, nadal jest osobą skazaną aż do momentu
uprawomocnienia się orzeczenia o wcześniejszym zatarciu skazania albo do czasu nastąpienia zatarcia skazania
z mocy prawa. Prowadzi to do wniosku, że przeszkoda do zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania
orzeczonej kary pozbawienia wolności zachodzi także wtedy, gdy wcześniej orzeczona kara pozbawienia wolności
została już odbyta. Podobne stanowisko prezentowane jest w piśmiennictwie – zob. W. Wróbel (red.), A. Zoll (red.),
Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 53-116, WK 2016, teza 15 i 17 do art. 69 KK; J.
Giezek (red.) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, WKP 2021, teza 9 do art. 69 KK. Odmienne, zaprezentowane
przez Sąd Okręgowy, rozumienie omawianego przepisu, kłóci się z jego celem i założeniem racjonalności
ustawodawcy. Nie można przecież zaakceptować wykładni prowadzącej do tego, że z warunkowego zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności nie może skorzystać ten, kto wcześniejszej kary, mimo skazania, jeszcze nie
odbył, a z instytucji tej skorzystać może osoba, która karę pozbawienia wolności odbyła w całości, a mimo to do
przestępstwa powróciła.
Powyższe rozważania przesądzają o oczywistej zasadności zarzutu kasacyjnego, co pozwoliło na rozpoznanie
sprawy na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK oraz w konsekwencji uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania.

Komentarz
Warto podkreślić, że słusznie zauważono w uzasadnieniu kasacji, że w sprawie nie doszło do zatarcia skazania,
ponieważ stosownie do art. 107 § 1 KK wymierzone wcześniej kary pozbawienia wolności zacierają się z mocy prawa
z upływem 10 lat od wykonania lub darowania albo od przedawnienia jej wykonania. Z kolei, w myśl dyspozycji art.
108 KK, jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej niepozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli
skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił
przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. W konsekwencji, zważywszy, że K.K.
w chwili popełnienia przypisanego mu czynu i orzekania był sprawcą wcześniej skazanym na karę pozbawienia
wolności, zatem zastosowanie wobec niego instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia
wolności stanowiło rażące i mające oczywisty wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia naruszenie art. 69 § 1 KK.

Wyrok Sądu Najwyższego z 20.3.2024 r., III KK 50/24,

Sąd Najwyższy, rozpatrując kasację w sprawie skazanego K.K., uchylił orzeczenie Sądu Okręgowego dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Decyzja SN oparta była na zasadzie, że osoba skazana na karę pozbawienia wolności w chwili popełnienia czynu nie może skorzystać z warunkowego zawieszenia, nawet jeśli kara została już odbyta. Wyrok ten podkreśla istotę uprzedniego skazania w kontekście zastosowania tej instytucji prawa karnego.