Standard uzasadnienia wyroku kasatoryjnego

Pisemne motywy wyroku sądu odwoławczego powinny precyzyjnie wskazać przesłanki uchylenia wyroku pierwszej instancji i zawierać argumentację dla orzeczenia kasatoryjnego. Przedstawiona publikacja opisuje proces odwoławczy związany z karą skazanego M.B., który ostatecznie został uznany winnym z wykroczeń. Sąd Najwyższy uchylił wyrok odwoławczy, wskazując na konieczność zastosowania odpowiednich przepisów prawnych. Analiza wyroku odwoławczego oraz przesłanek uchylenia stanowi istotny element procedury prawnej.

Tematyka: standard uzasadnienia, wyrok kasatoryjny, Sąd Najwyższy, uchylenie wyroku, kasacja, przewód sądowy, naruszenie KPK, postępowanie odwoławcze

Pisemne motywy wyroku sądu odwoławczego powinny nie tylko wyraźnie określać, która z przesłanek
wymienionych w art. 437 § 2 zdanie drugie KPK zadecydowała o uchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazaniu sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, lecz również zawierać argumentację
wskazującą na zasadność takiego wnioskowania, a tym samym konieczność wydania orzeczenia
o charakterze kasatoryjnym.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w W. 23.5.2023 r., w sprawie VIII K 835/22, wydał wyrok łączny wobec M.B. Wydając przedmiotowy
wyrok Sąd Rejonowy w W. poddał analizie sześć wyroków skazujących w sprawach: VIII K 270/20, II K 348/21, VIII K
468/21, III K 556/19, IV K 304/19 i III K 472/20, które stanowiły podstawę przedmiotową zapadłego wyroku łącznego.
Ostatecznie na mocy wskazanego wyroku łącznego sąd orzekł wobec skazanego karę łączną 2 lat i 10 miesięcy
pozbawienia wolności, karę łączną 2 lat ograniczenia wolności i karę łączną grzywny w wysokości 250 stawek
dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na 10 zł.
Na skutek apelacji od powyższego wyroku łącznego, wniesionej przez obrońcę skazanego co do kary
i kwestionującej wyłącznie wymiar kary łącznej pozbawienia wolności, Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem
z 5.10.2023 r. w sprawie X Ka 771/23, uchylił zaskarżony wyrok łączny i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla
Warszawy-Mokotowa w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Skargę na powyższy wyrok w trybie art. 539a § 3 KPK wniósł prokurator, zarzucając naruszenie art. 437 § 2 KPK
przez uchylenie w całości wyroku łącznego Sądu Rejonowego w W. z 21.12.2022 r., IV K 520/22 i przekazanie
sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, wskutek błędnego uznania, że zachodzi podstawa do takiego
rozstrzygnięcia.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w W. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi prokuratora, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie należy przypomnieć, że stosownie do treści art. 539a § 3 KPK podstawą skargi na wyrok sądu
odwoławczego może być naruszenie art. 437 KPK lub uchybienie określone w art. 439 § 1 KPK.
Sąd Najwyższy rozpoznając skargę na wyrok sądu odwoławczego powinien zatem ograniczyć się do zbadania, czy
w sprawie wystąpiły tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze, albo doszło do uchylenia wyroku mimo braku
formalnych przeszkód określonych w art. 454 KPK do wydania wyroku zmieniającego lub też konieczne jest
przeprowadzenie w całości przewodu sądowego (zob. postanowienie SN z 10.2.2017 r., IV KS 6/16,
; uchwała
SN z 25.1.2018 r., I KZP 13/17,
). Pisemne motywy wyroku sądu odwoławczego powinny przy tym nie tylko
wyraźnie określać, która z przesłanek wymienionych w art. 437 § 2 zdanie drugie KPK zadecydowała o uchyleniu
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania, lecz również
zawierać argumentację wskazującą na zasadność takiego wnioskowania, a tym samym konieczność wydania
orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.
Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku sądu odwoławczego wynika, że powodem uchylenia zapadłego w tej sprawie
wyroku łącznego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania była konieczność przeprowadzenia na nowo
przewodu w całości. Przy rozpoznawaniu sprawy sąd odwoławczy z urzędu (w trybie art. 440 KPK) uwzględnił
uchybienia związane z czynami, za które M.B. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z 15.2.2022 r.,
w sprawie VIII K 468/21 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z 13.12.2019 r., IV K 304/19, które w obecnym stanie
prawnym, ze względu na wartość skradzionego mienia, stanowią wykroczenia, a kary za wykroczenia nie podlegają
łączeniu.
Rację ma oczywiście sąd odwoławczy zauważając, że wskutek wejścia w życie art. 4 pkt 5 ustawy z 7.7.2022 r.
o zmianie ustawy Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600; dalej: ZmKK22), co
nastąpiło 1.10.2023 r., czyn wyczerpujący znamiona przestępstwa z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK objęty
wyrokiem Sądu Rejonowego w W. z 15.2.2022 r., VIII K 468/21, zmienionym na mocy wyroku Sądu Okręgowego

w W. z 9.6.2022 r., X Ka 360/22, za który M.B. został skazany na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz czyn
wyczerpujący znamiona przestępstwa z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK objęty wyrokiem nakazowym Sądu
Rejonowego w W. z 13.12.2019 r., IV K 304/19, za który M.B. został skazany na karę 2 lat ograniczenia wolności,
stanowią obecnie wykroczenia.
Stosownie bowiem do treści art. 4 pkt 5 ZmKK22, art. 119 § 1 KW otrzymał brzmienie: Kto kradnie lub przywłaszcza
sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia
wolności albo grzywny. Natomiast przy przekształceniu przestępstwa w wykroczenie, stosowanie do treści art. 2a § 1
KW, jeżeli według nowej ustawy czyn objęty prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo na karę
pozbawienia wolności stanowi wykroczenie, orzeczona kara podlegająca wykonaniu ulega zamianie na karę aresztu
w wysokości równej górnej granicy ustawowego zagrożenia za taki czyn, a jeżeli ustawa nie przewiduje za ten czyn
kary aresztu, na karę ograniczenia wolności, a jeżeli ustawa nie przewiduje za ten czyn kary ograniczenia wolności –
na karę grzywny, przyjmując jeden dzień pozbawienia wolności za równoważny grzywnie w kwocie od 10 do 250
złotych i nie przekraczając górnej granicy tego rodzaju kary przewidzianej za ten czyn.
Co istotne, wartość szkody za przestępstwa zarzucane oskarżonemu z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK,
w sprawie VIII K 468/21 wynosiła 569,16 zł, zaś w sprawie IV K 304/19 wynosiła 581,67 zł. W tej sytuacji, jak słusznie
podnosi skarżący, należało uznać, że kara pozbawienia wolności wymierzona skazanemu w sprawie VIII K 468/21
podlega zamianie na karę aresztu na podstawie art. 2a § 1 KW. Jednocześnie zgodnie z treścią art. 2a § 4 zdanie
pierwsze KW orzeczona kara łączna pozbawienia wolności wyroku łącznego Sądu Rejonowego w W. z 23.5.2023 r.,
VIII K 835/22, której podstawą była m.in. kara wymierzona w sprawie VIII K 468/21, utraciła moc ex lege. Nie
zachodzi przy tym sytuacja określona w art. 2a § 5 KW, ponieważ w tym przypadku zastosowanie art. 2a § 1 i 4 KW
nie powoduje skutków mniej korzystnych dla skazanego M.B. Skoro zatem utraciło moc rozstrzygnięcie o karze
łącznej, przestał istnieć substrat zaskarżenia apelacją wniesioną przez obrońcę skazanego, a przyjęta apelacja stała
się niedopuszczalna. Rację ma zatem skarżący, że powyższe obligowało sąd odwoławczy do pozostawienia bez
rozpoznania tego środka odwoławczego, stosownie do treści art. 430 § 1 KPK. Tym samym nie było podstaw do
uchylenia wyroku łącznego Sądu Rejonowego w W. z 23.5.2023 r., VIII K 835/22 i przekazania sprawy sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w zakresie rozstrzygnięcia, które utraciło moc.
Warto podkreślić, że w odniesieniu do rozstrzygnięcia o karze łącznej wyroku łącznego Sądu Rejonowego w W.
z 23.5.2023 r., w sprawie VIII K 835/22, nie było żadnych zarzutów podniesionych w apelacji lub zastrzeżeń
wskazanych przez sąd odwoławczy z urzędu. Zatem w tym zakresie Sąd Okręgowy w W. nie wykazał żadnych
podstaw do uchylenia przedmiotowego wyroku łącznego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Powyższa okoliczność dodatkowo potwierdza brak podstaw do uchylenia wyroku sądu I instancji z powodu
konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości.
Z uwagi na powyższe, zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa została przekazana do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. W jego toku sąd odwoławczy uwzględni wyrażone powyżej
zapatrywania prawne.

Komentarz
Jest poza sporem, że autor skargi miał rację twierdząc, iż sąd odwoławczy, decydując się na rozpoznanie sprawy
z przekroczeniem granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (art. 440 KPK), powinien samodzielnie ustalić, czy
zapadło orzeczenie zmieniające karę orzeczoną w sprawie IV K 304/19, wydane na podstawie art. 2a § 2 KW.
W przypadku wydania takiego orzeczenia sąd odwoławczy powinien wydać odpowiednie orzeczenie reformatoryjne.
W realiach rozpoznawanej sprawy nie zachodziła – co oczywiste – konieczność powtórzenia całości przewodu
sądowego, ponieważ wskazana czynność z natury rzeczy wyłączyłaby kompetencję sądu II instancji do
merytorycznego orzekania. Uchylenie zaskarżonego apelacją wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi I instancji stanowiło rażące naruszenie dyspozycji art. 437 § 2 KPK. Fakt ten został rzetelnie
wykazany w złożonej skardze.

Wyrok Sądu Najwyższego z 21.3.2024 r., II KS 63/23,

Uzasadnienie Sądu Najwyższego w sprawie uwzględnia skargę prokuratora w kontekście naruszenia przepisów KPK. Decyzja Sądu o uchyleniu wyroku odwoławczego i konieczności przeprowadzenia przewodu sądowego w całości została rzetelnie uzasadniona. Autor komentarza wskazał na rażące naruszenie dyspozycji prawa przez sąd odwoławczy. Wyrok Sądu Najwyższego zakończył procedurę odwoławczą w sprawie M.B.