Wznowienie postępowania w związku z dopuszczeniem się przestępstwa

Tematyka: wznowienie postępowania, przestępstwo, sąd, postępowanie, Sąd Najwyższy, art. 540 KPK, art. 541 KPK, art. 338a KPK, art. 343a KPK, art. 97 KPK, wniosek, obrońca, skazana, wyrok

Samo wskazanie orzeczenia, o którym mowa w art. 541 § 1 KPK, nie jest wystarczające. Konieczne jest
wykazanie istnienia dwóch przesłanek: 1) ustalenia związku przestępstwa z wznawianym postępowaniem; 2)
wykazanie jego wpływu na wynik postępowania, które ma zostać wznowione.
Opis stanu faktycznego
Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z 3.3.2017 r., III K 23//17, wydanym na posiedzeniu w trybie konsensualnym (art.
338a i art. 343a KPK), uznał oskarżoną M.H. za winną popełnienia występków z: art. 258 § 1 KK, za który skazał ją
na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności; art. 264 § 3 KK i art. 272 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 KK
w zw. z art. 65 § 1 KK, za który skazał ją na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i grzywny w wymiarze 400
stawek dziennych po 10 zł każda. Następnie Sąd wymierzył oskarżonej karę łączną 10 miesięcy pozbawienia
wolności.
Wskutek apelacji obrońcy, Sąd Apelacyjny w K., wyrokiem z 19.9.2017 r., II AKa 173/17, uchylił zaskarżony wyrok
wyłącznie w zakresie rozstrzygającym o kosztach postępowania i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W pozostałej części zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy.
O wznowienie wznowienia postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem wystąpił obrońca
skazanej, opierając wniosek na przepisach art. 540 § 1 pkt 1 i 2 KPK.
Obrońca wniósł o uchylenie wyroków Sądu Apelacyjnego w K. i uniewinnienie skazanej od zarzucanego czynu z art.
258 § 1 KK, względnie uchylenie wyroków w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu
sądowi.
Ponadto obrońca wniósł o zarządzenie sprawdzenia okoliczności w trybie art. 97 KPK.
W pisemnej odpowiedzi na wniosek prokurator wniósł o jego uwzględnienie i wznowienie postępowania sądowego.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu wniosku obrońcy skazanej o wznowienie postępowania sądowego zakończonego
prawomocnym wyrokiem, wznowił postępowanie sądowe i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wniosek okazał się zasadny.
Podstawowym warunkiem ubiegania się o wznowienie postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 KPK jest
wykazanie, że „w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa”. Powołanie się na tę okoliczność
uwarunkowane jest – co do zasady – istnieniem prawomocnego wyroku skazującego za to przestępstwo.
Odstąpienie od tego wymogu wchodzi w rachubę tylko w razie wskazania orzeczenia zapadłego w postępowaniu
karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego z powodu przeszkód procesowych wymienionych
w art. 17 § 1 pkt 3-11 KPK lub ze względu na zawieszenie postępowania. W takim przypadku z samej treści
orzeczenia wynikać może fakt popełnienia przestępstwa, może być jednak także tak, że organ odmawiający
wszczęcia, umarzający albo zawieszający postępowanie w ogóle nie wypowiedział się co do faktu popełnienia
przestępstwa. Wówczas konieczne jest wskazanie we wniosku okoliczności świadczących o dopuszczeniu się tego
przestępstwa (zob. uchw. SN z 26.5.2020 r., I KZP 12/19,
).
Samo wskazanie orzeczenia, o którym mowa w art. 541 § 1 KPK, nie jest przy tym wystarczające. Konieczne jest
wykazanie istnienia dwóch przesłanek:
1. ustalenia związku przestępstwa z wznawianym postępowaniem;
2. wykazanie jego wpływu na wynik postępowania, które ma zostać wznowione.
Nie jest natomiast wymagane stwierdzenie, że przestępstwo wywarło wpływ na orzeczenie, albowiem wystarczające
jest w tej mierze istnienie „uzasadnionej podstawy do przyjęcia” (a więc uzasadnionego przypuszczenia), że wpływ
taki mógł mieć miejsce (zob. S. Zabłocki, Wznowienie postępowania w sprawach karnych po orzeczeniu
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2013 nr 1, s. 183; tenże (w:) Kodeks
postępowania karnego. Komentarz, t. 3, red. Z. Gostyński, Warszawa 2004, s. 653).
W niniejszej sprawie wymogi powyższe zostały dochowane.

W związku z postępowaniem sądowym dotyczącym M.H. istotnie dopuszczono się przestępstwa przez uczestnika
tego postępowania w osobie tłumacza.
Spełniony został również drugi warunek sformułowany w art. 540 § 1 pkt 1 KPK, albowiem istnieje uzasadniona
podstawa, że przestępstwo, którego dopuściła się M.K. miało wpływ na treść prawomocnego wyroku, skoro doszło do
utrzymania nim w mocy wymierzonej przez Sąd I instancji w trybie konsensualnym, o którym mowa w art. 338a KPK
kary łącznej 10 miesięcy pozbawienia wolności, którego to oświadczenia we wniosku o dobrowolne poddanie się
karze w rzeczywistości skazana M.H. nie złożyła. Nie ma przy tym znaczenia, że okoliczność polegająca na
niezgodności treści wniosku o skazanie w trybie art. 338a KPK z rzeczywistym oświadczeniem woli oskarżonej, nie
była kwestionowana w apelacji wywiedzionej w jej imieniu. W odniesieniu do przesłanki propter falsa ustawodawca
nie zastrzegł bowiem, że okoliczność uzasadniająca wznowienie w postaci dopuszczenia się przestępstwa w związku
z postępowaniem ma mieć walor „nowości”, a więc pozostawać tempore procedendi nieznana stronom czy sądom
orzekającym w postępowaniu instancyjnym.
Stwierdzenie powyższego okazało się wystarczające do wznowienia postępowania sądowego zakończonego
prawomocnym wyrokiem zgodnie z intencją wnioskodawcy.
Kluczowe znaczenie dla wznowienia miała bowiem okoliczność zawarcia we wniosku M.H. o wydanie wyroku
skazującego w trybie art. 343a KPK postulatu w zakresie kary łącznej de facto niepochodzącego od oskarżonej, który
został tam zamieszczony w wyniku przestępstwa.
Rolą postępowania wznowieniowego nie jest natomiast ustalenie ewentualnych dalszych osób, które mogłyby – obok
M.K. – ponieść odpowiedzialność za to przestępstwo.
Nie zasługiwała również na akceptację argumentacja mająca przekonywać o ujawnieniu się w sprawie nowych
faktów i dowodów przekonujących o tym, że oskarżona nie popełniła zarzucanego jej przestępstwa z art. 258 § 1 KK.
Przypomnieć w tym miejscu należało, że w wyniku złożenia wniosku w trybie art. 338a KPK Sąd Okręgowy wyłączył
sprawę M.H., III K 23/17, do odrębnego rozpoznania z większej pod względem podmiotowym sprawy III K 255/16
z udziałem pozostałych dwóch oskarżonych.
Wskutek apelacji prokuratora skierowanej na niekorzyść oskarżonych, Sąd Apelacyjny w K., wyrokiem z 29.4.2021 r.,
II AKa 183/20, orzekł m.in. o utrzymaniu w mocy wyroku w zakresie uniewinnienia oskarżonych od zarzutu działania
w zorganizowanej grupie przestępczej.
Należało mieć na uwadze, że zarówno Sąd orzekający w sprawie skazanej (w postępowaniu III K 23/17), jak i Sąd
procedujący w sprawie N.G. i A.S. (w sprawie III K 255/16) operowały generalnie na tym samym materiale
dowodowym i były – zgodnie z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej – uprawnione do oceny tego materiału we
własnym zakresie. Nawet jeżeli w postępowaniu prowadzonym na zasadach ogólnych wobec N.G. i A.S. doszło do
poszerzenia tego materiału na rozprawie, to wniosek obrony powinien jednoznacznie wskazywać, który
z komponentów materiału dowodowego postępowania w sprawie N.G. i A.S. jednoznacznie wskazuje na
niepopełnienie przestępstwa zarzuconego skazanej. Zabieg zmierzający do pozyskania, w drodze przepisu art. 97
KPK, protokołów rozpraw nie zmierza do weryfikacji żadnej konkretnej okoliczności faktycznej, ale poszukiwanie
dowodów.
Zdaniem Sądu Najwyższego, tylko rzetelne przeprowadzenie powtórnego procesu w sprawie M.H. o zarzucane jej
przestępstwa, respektujące zasadę dwuinstancyjności postępowania, będzie w stanie przesądzić bądź wykluczyć jej
odpowiedzialność. Nie jest to możliwe w rygorystycznym postępowaniu wznowieniowym, rolą którego nie jest co do
zasady gromadzenie i ocena całokształtu materiału dowodowego. Zabieg taki, jako nieodpowiadający istocie
postępowania wznowieniowego, jako sprzeczny z art. 540 § 1 pkt 2 lit. a KPK i art. 547 § 3 KPK, należało
zakwestionować.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi konieczność przypomnienia, że rolą postępowania wznowieniowego nie jest
wyszukiwanie ewentualnych dowodów niewinności skazanego, ale m.in. weryfikacja, czy wniosek taki może zostać
wysnuty na podstawie jednoznacznych w swej wymowie dowodów zaprezentowanych przez wnioskodawcę. Taka
sytuacja w przedmiotowej sprawie nie zachodziła. Ze względu na urzeczywistnienie się przesłanki wznowienia
postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 KPK i związaną z tym konieczność uchylenia prawomocnego wyroku
skazującego, utrzymującego w mocy wyrok wydany w trybie konsensualnym, w sprawie wymagane jest
przeprowadzenie postępowania dowodowego na zasadach ogólnych, a mianowicie na rozprawie, w toku której Sąd
będzie miał nieograniczoną możliwość wykorzystania m.in. osobowego materiału dowodowego pozyskanego
w sprawie N.G. i A.S., oraz dokonania jego kompleksowej, odpowiadającej wymogom art. 7 KPK, oceny.

Wyrok Sądu Najwyższego z 23.4.2024 r., III KO 10/24,

Wniosek o wznowienie postępowania sądowego został uzasadniony poprawnie zgodnie z przepisami KPK. Sąd Najwyższy uznał, że spełnione zostały warunki konieczne do wznowienia postępowania, co skutkowało przekazaniem sprawy do Sądu Okręgowego w K. do ponownego rozpoznania. Istotne było wykazanie związku przestępstwa z wznawianym postępowaniem oraz jego wpływu na wynik postępowania.