Przesłanki przepadku przedmiotów

Tematyka: przepadku, przestępstwo skarbowe, Sąd Najwyższy, korzyści majątkowe, oskarżony, nieruchomość, samochód, postępowanie karne, apelacja, prokurator

Precyzyjne określenie wartości nieruchomości oraz danych samochodu nie jest warunkiem koniecznym
orzeczenia przepadku tych dóbr, jako korzyści pochodzących pośrednio z przestępstwa, a więc orzeczenia
środka karnego z art. 22 § 2 pkt 4 KKS. Taki warunek byłby wymagany w sytuacji orzekania środka karnego
z art. 22 § 2 pkt 4a KKS, a więc ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej.
Opis stanu faktycznego
Z.L. został uznany przez Sąd Okręgowy w L., wyrokiem z 28.3.2018 r., IV K 453/10, za winnego dokonania w okresie
od 12.2005 r. do 1.3.2008 r., w ramach kierowania wspólnie z F.T. międzynarodową zorganizowaną grupą
przestępczą, nie mniej niż 120 przemytów papierosów różnych marek, to jest przestępstwa skarbowego z art. 86 § 1
i 2 KKS w zw. z art. 54 § 1 KKS w zw. z art. 63 § 2 KKS i in. i za to skazany na karę roku i miesiąca pozbawienia
wolności oraz grzywnę, z orzeczeniem przepadku równowartości korzyści majątkowej osiągniętej z przestępstwa.
Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy w L. przypisał Z.L. popełnienie przestępstw z art. 258 § 3 KK, z art. 299 § 1, 5
i 6 KK i z art. 163 § 2 KK, orzekając karę łączną roku i 7 miesięcy pozbawienia wolności oraz 550 stawek dziennych
grzywny, każda po 500 zł.
Oskarżony zmarł 2.9.2018 r., w toku postępowania odwoławczego, zainicjowanego apelacjami prokuratora i obrońcy
oskarżonego, jeszcze przed rozpoznaniem przyjętych już środków odwoławczych. Sąd Apelacyjny w L.,
postanowieniem z 13.2.2019 r., pozostawił powyższe apelacje bez rozpoznania, co skutkowało uprawomocnieniem
się wyroku Sądu Okręgowego w L.
Sąd Apelacyjny w L., wyrokiem z 25.9.2019 r., II AKo 66/19,
, wznowił z urzędu postępowanie w części
dotyczącej Z.L., w związku z wystąpieniem w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, zasygnalizowanej przez
obrońcę oskarżonego i uchylił w tym zakresie wyrok Sądu Okręgowego w L. z 28.3.2018 r., a na podstawie art. 17 §
1 pkt 5 KPK umorzył postępowanie karne.
Sprawa była jeszcze niejednokrotnie rozpoznawana, a w rezultacie Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu apelacji
wniesionych przez prokuratora i obrońcę, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że dodatkowo orzekł przepadek
na rzecz Skarbu Państwa korzyści majątkowej osiągniętej przez Z.L. z przestępstwa w postaci nieruchomości
ujawnionej w księdze wieczystej i samochodu osobowego, a w pozostałej części utrzymał w mocy.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego apelacja wniesiona przez obrońcę Z.L. jest bezzasadna.
Skarżący pod pozorem naruszenia prawa materialnego, tj. art. 43a KKS, podważył przyjęte przez Sąd Apelacyjny
w L. za podstawę orzeczonych środków karnych przepadku korzyści majątkowej oraz ściągnięcia równowartości
pieniężnej przepadku korzyści majątkowej ustalenie, że zebrane w sprawie dowody wskazują, iż w razie skazania
Z.L. za przestępstwo przemytu papierosów zostałby orzeczony przepadek. Kwestionując powyższe, skarżący
w swojej apelacji ograniczył się do podważenia wyjaśnień współoskarżonego F.T. wywodząc, że ten dowód – jako co
do zasady niepełnowartościowy, wszak z pomówienia – nie był w tej mierze wystarczający. Innych dowodów winy
Z.L. jego zdaniem nie było.
Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Sąd Apelacyjny, rozpoznając sprawę po raz kolejny, tym razem
wykonał w pełni wskazania Sądu Najwyższego, zawarte w wyroku z 14.9.2022 r., III KA 1/21,
i poczynił
ustalenia, w świetle których nie ma żadnych wątpliwości, że ta – kwestionowana przez skarżącego – przesłanka z art.
43a KKS została spełniona. Powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny dokonał nie tylko na podstawie wyjaśnień
współoskarżonego F.T., co do których nie miał żadnych wątpliwości, że są wiarygodne, bowiem ten oskarżony,
przyznając się do winy, nie tylko konsekwentnie przedstawiał udział w przemycie Z.L. i innych osób, ale też własną
rolę w tym przestępstwie. Takich ustaleń Sąd dokonał również na podstawie innych dowodów, a więc wyjaśnień S.C.
oraz dokumentów związanych z odprawą kontenerów czy też firm uczestniczących w przemycie.
W związku z tym należało stwierdzić, że skarżącemu nie udało się skutecznie podważyć przyjętego przez Sąd
Apelacyjny za podstawę wyroku ustalenia, iż w przypadku skazania oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo,
z uwagi na jego rozmiar i spektakularny charakter, zaangażowanie w jego popełnienie wielu sprawców, w tym
celników, wysokość spowodowanych uszczupleń oraz wysokość osiągniętej korzyści majątkowej, doszłoby do
orzeczenia przepadku osiągniętej z tego przestępstwa korzyści majątkowej i ściągnięcia równowartości pieniężnej
przepadku korzyści majątkowej.

Sąd Najwyższy nie podzielił również stanowiska obrońcy zaprezentowanego podczas rozprawy odwoławczej, który,
powołując się na art. 440 KPK utrzymywał, że brak było podstaw do orzeczenia tych środków karnych, gdyż po
pierwsze, stał temu na przeszkodzie art. 2 § 2 KKS (odpowiednik art. 4 § 1 KK), a po drugie, dlatego iż doszło do
przedawnienia karalności czynu jeszcze przed śmiercią oskarżonego.
Jeśli chodzi o tę pierwszą kwestię – skarżącego należało odesłać do wyroku Sądu Najwyższego z 14.9.2022 r., III KA
1/21,
, gdzie jednoznacznie, w sposób niepozostawiający żadnych wątpliwości, rozstrzygnięto, że przepis art.
2 § 2 KKS nie ma zastosowania w takim postępowaniu, jakie toczy się obecnie w tej sprawie. Przede wszystkim
dlatego, że nie jest to postępowanie zmierzające do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie to stanowisko w pełni podziela, a przedstawioną tam argumentację uznaje za
własną.
Prokurator domagał się orzeczenia przepadku korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa, w postaci dwóch
nieruchomości oraz samochodu, stanowiących własność Z.L., na podstawie art. 22 § 2 pkt 4 KKS. Te składniki
majątku zostały objęte zabezpieczeniem na mocy postanowienia prokuratora Prokuratury Okręgowej w L. z 9.1.2009
r. w związku z grożącym podejrzanemu przepadkiem przedmiotu przestępstwa, korzyści osiągniętych z przestępstwa
oraz równowartości korzyści uzyskanej w wyniku przestępstwa. Zabezpieczenie to pozostaje w mocy na podstawie
art. 132 § 2 KKS, co pozwala na objęcie zabezpieczonego mienia przepadkiem.
Łączna wartość dóbr objętych przepadkiem (tzn. z uwzględnieniem dwóch nieruchomości oraz samochodu), liczona
– tak jak wyrządzona szkoda – a więc na datę popełnienia zarzucanego przestępstwa, nie przekroczyłaby przy tym
sumy 8.893.643,23 zł.
Niezależnie od tego trzeba się zgodzić z prokuratorem, że nic nie stało na przeszkodzie oszacowaniu przez Sąd
I instancji wartości przedmiotowych nieruchomości oraz samochodu, na podstawie opinii biegłych czy, w przypadku
nieruchomości, na podstawie treści umów zakupu - w sytuacji, gdy Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość co do
rzeczywistej wartości tych dóbr. Nie wystąpiły zatem niedające się usunąć wątpliwości, które uzasadniałyby
odstąpienie przez Sąd od orzeczenia przepadku, w związku z niemożnością dokonania wyceny składników majątku
oskarżonego.
Kluczowym ustaleniem poczynionym przez Sąd Apelacyjny w L. w zaskarżonym wyroku jest konstatacja, że Z.L.
zostałby skazany za zarzucany mu czyn (z art. 86 § 1 i 2 KKS w zw z art. 54 § 1 KKS w zw. z art. 63 § 2 KKS, w zw.
z art. 62 § 2 KKS, w zw. z art. 7 § 1 i 6 § 2 KKS), z którego popełnienia odniósł korzyść majątkową w kwocie nie
mniejszej niż 9 492 662, 50 złotych.
Z informacji pozyskanych z Wydziału Wywiadu Skarbowego UKS w L. z 17.8.2009 r. wynika, że w latach 2005-2007
Z.L. nie uzyskiwał żadnych legalnych dochodów (wykazywał stratę), zaś w 2008 r. jego dochód wyniósł 6 806 złotych.
W tym samym okresie oskarżony nabył dwie nieruchomości (obie 10.11.2006 r.), płacąc za nie łącznie 5 i pół miliona
złotych (2.500.000 i 3.000.000) oraz samochód, którego szacunkowa wartość w chwili zajęcia wynosiła 100.000 zł.
Pozwala to zasadnie domniemywać, że środki na nabycie powyższych dóbr oskarżony musiał uzyskać
z prowadzonej na szeroką skalę działalności przestępczej.
Mając powyższe na uwadze należało uwzględnić wniesioną przez prokuratora na niekorzyść oskarżonego apelację
i oprócz rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym wyroku, orzec przepadek korzyści pochodzących z przestępstwa.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy warto podkreślić, że prokurator ma rację twierdząc, iż stanowisko Sądu jest błędne.
Przede wszystkim dlatego, że - jak słuszna teza wyroku głosi - precyzyjne określenie wartości nieruchomości oraz
samochodu, należących do zmarłego oskarżonego, nie jest warunkiem orzeczenia przepadku tych dóbr jako korzyści
pochodzących pośrednio z przestępstwa (zostały one nabyte za pieniądze pochodzące z przemytu papierosów),
a więc orzeczenia środka karnego z art. 22 § 2 pkt 4 KKS. Taki warunek byłby wymagany w sytuacji orzekania
środka karnego z art. 22 § 2 pkt 4a KKS, a więc ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści
majątkowej.

Wyrok Sądu Najwyższego z 10.4.2024 r., II KA 2/23,

Na tle rozpoznawanej sprawy warto podkreślić, że prokurator ma rację twierdząc, iż stanowisko Sądu jest błędne. Przede wszystkim dlatego, że - jak słuszna teza wyroku głosi - precyzyjne określenie wartości nieruchomości oraz samochodu, należących do zmarłego oskarżonego, nie jest warunkiem orzeczenia przepadku tych dóbr jako korzyści pochodzących pośrednio z przestępstwa (zostały one nabyte za pieniądze pochodzące z przemytu papierosów), a więc orzeczenia środka karnego z art. 22 § 2 pkt 4 KKS. Taki warunek byłby wymagany w sytuacji orzekania środka karnego z art. 22 § 2 pkt 4a KKS, a więc ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej.