Wykroczenie prowadzenia handlu w niedziele lub święta

Prowadzona na terenie placówki handlowej działalność handlowa ma być funkcjonalnie podporządkowana zakładowi, zwiększając jego użyteczność i atrakcyjność. Legalność działalności handlowej wymaga spełnienia dwóch warunków: podporządkowania placówki zakładowi oraz znajdowania się przestrzennie na terenie zakładu. Sprawa dotyczyła wykroczenia w prowadzeniu handlu w niedziele objęte zakazem handlu, a sąd uniewinnił oskarżonego od zarzutów.

Tematyka: wykroczenie, handel, niedziele, święta, zakaz handlu, sąd, wyrok, kasacja, wyjątki od handlu, Sąd Najwyższy

Prowadzona na terenie placówki handlowej działalność handlowa ma być funkcjonalnie podporządkowana
zakładowi, w tym sensie, że celem prowadzenia placówki handlowej jest zwiększenie użyteczności oraz
atrakcyjności zakładu. Zakład pozostaje tutaj jednostką nadrzędną, a działalność handlowa z punktu
widzenia przestrzennego znajdować się ma na terenie zakładu. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie,
by w sposób legalny przedsiębiorca mógł korzystać z wyłączenia z art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU.
Opis stanu faktycznego
R.S. został obwiniony o to, że działając w imieniu pracodawcy w firmie G. w K., powierzył wykonywanie handlu
w niedziele objęte zakazem handlu, to jest o wykroczenie z art. 10 ust. 1 ustawy z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu
w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 449; dalej: OgrHandNiŚU).
Wyrokiem z 17.7.2023 r., IX W 1349/22, Sąd Rejonowy w K. uniewinnił R.S. od popełnienia zarzucanego mu
wnioskiem o ukaranie czynu.
Apelację od tego wyroku wniósł oskarżyciel publiczny – Okręgowy Inspektorat Pracy w K., który zaskarżył to
orzeczenie w całości zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych przez sąd pierwszej instancji za podstawę
skarżonego wyroku.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 22.12. 2023 r., IX Ka 1619/23, utrzymał w mocy zaskarżony nią wyrok.
Kasację od tego wyroku, na podstawie art. 110 § 1 KPW wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżył to orzeczenie
w całości na niekorzyść obwinionego zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW oraz art. 107 § 3 KPW.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim
w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwoliło ją rozpoznać w trybie art. 535 § 5 KPK.
Zaskarżony nią wyrok jest dotknięty rażącym i – z racji swojego charakteru – mającym istotny wpływ na jego treść
naruszeniem przepisów wskazanych w zarzucie kasacji.
Nie ulega bowiem wątpliwości, że Sąd Okręgowy przeprowadził kontrolę instancyjną wyroku Sądu Rejonowego
w związku z wniesioną od niego apelacją oskarżyciela publicznego w sposób rażąco uchybiający regułom jej
przeprowadzenia wskazanym w art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW oraz art. 107 § 3 KPW. Świadczy o tym
sposób w jaki Sąd odwoławczy odniósł się do rozbudowanego zarzutu apelacji oskarżyciela publicznego oraz jego
uzasadnienia, w którym skarżący odwoływał się m.in. do „prostych i jasnych dla każdego reguł wykładni językowej
obowiązujących przepisów prawnych, tj. art. 5 i 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku
wyłącznie ogranicza się do bardzo lakonicznego, zawartego w istocie na połowie strony, przedstawienia pewnych
ogólnych stwierdzeń, w ogóle nie odnoszących się ani do motywacji zawartej w apelacji, ani do faktycznych
uwarunkowań sprawy, ani w końcu do – eksponowanych w apelacji – argumentów natury prawnej, warunkowanych
treścią przywołanych przepisów oraz ich poprawną (proponowaną jako oczywista w apelacji) wykładnią. Taka jedynie
treść tego dokumentu procesowego nie daje Sądowi kasacyjnemu nawet możliwości stwierdzenia, że Sąd Okręgowy
rzeczywiście rzetelnie rozważył apelację oskarżyciela publicznego i w konsekwencji dokonał prawidłowej kontroli
odwoławczej. To już samo przez się było wystarczające do uznania zasadności tej kasacji. Niemniej nie ulega też
wątpliwości, że zaprezentowana przez Sąd Rejonowy ocena prawnokarna przypisanego obwinionemu zachowania,
którą zakwestionował w apelacji oskarżyciel publiczny, a Sąd odwoławczy jedynym zdaniem aprobował („wbrew
twierdzeniom oskarżyciela, sąd rejonowy nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, dokonując na ich
podstawie poprawnej karnoprawnej oceny zachowania obwinionego”), nie jest trafna. Jest to przede wszystkim
spowodowane wadliwym odczytaniem treści art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU.
Ten przepis wprowadza wyjątek od zakazu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni i stanowi wprost, że
zakaz ten nie obowiązuje w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie
kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku. Dotyczy on – co wobec jego brzmienia nie powinno budzić
uprawnionych kontrowersji – handlu w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie
kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, a nie przeciwnie i nie odnosi się do placówek handlowych
prowadzących zarazem dodatkową działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku. Przepis
ten więc wprost i jednoznacznie definiuje sytuację faktyczną, której zaistnienie dopiero wyłącza obowiązek realizacji

zakazu ustawowego handlu w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Stąd też jego wykładnia językowa nie
powinna nastręczać uzasadnionych wątpliwości i prowadzić do ich kreowania, wbrew kategorycznej treści tego
przepisu.
W związku z przedstawioną przez Sąd Rejonowy argumentacją zauważyć też należało, że ustawodawca w treści art.
6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU nie zawarł żadnego sformułowania, które wprost, czy nawet tylko w sposób
dorozumiany, odwoływałoby się do pojęcia przeważającej działalności gospodarczej, tak jak to uczynił wobec
placówek określonych w art. 6 ust. 1 pkt 2, 57, 28, 29 i 30 OgrHandNiŚU. Twierdzenia zatem Sądu meriti, że brak
odwołania się w pkt 10 omawianego przepisu do przeważającej działalności oznacza, iż „nie został wykluczony
przez ustawodawcę przypadek, gdy placówka handlowa i zakład prowadzący działalność np. w zakresie kultury
prowadzone są równolegle w tych samych pomieszczeniach, przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury
i pracowników” nie jest zasadne, skoro dotyczy zupełnie innej grupy wyjątków i przecież nie można interpretując
przepis o charakterze wyjątkowym (a takim jest przecież analizowany przepis art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU)
stosować wykładni rozszerzającej, a tak jednak czyni Sąd Rejonowy. Ponadto uwadze tego Sądu umknęło też i to, że
działalność kulturalna nie stanowi przecież działalności gospodarczej i podlega odrębnym regulacjom. Stąd
odwoływanie się do pojęcia przeważającej działalności gospodarczej jest tym bardziej nieuprawnione. Zwłaszcza,
że omawiany przepis jednoznacznie stanowi, że spod zakazu zwolnione są placówki handlowe w zakładach, a nie
na odwrót. Dozwolony jest zatem handel w placówkach umiejscowionych w zakładach o określonym w przepisie
profilu działalności. Zakład pozostaje zatem wobec placówki handlowej jednostką główną i nadrzędną, zaś
działalność wyodrębnionej na jego terenie placówki handlowej ma charakter uboczny.
Reasumując, stanowisko Sądu Okręgowego aprobujące błędne przekonanie Sądu Rejonowego, zgodnie z którym
ustalone, w sposób bezsporny, przedmiotowe działanie obwinionego mieści się w granicach ustawowego wyjątku
spod zakazu handlu w niedzielę, przewidzianego w art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU jest wadliwe, skoro w sposób
oczywisty opiera się na błędnej i niekompletnej wykładni tego przepisu. Dodać należy, że tożsamy pogląd wyraził już
Sąd Najwyższy w wyrokach z: 13.9.2023 r., III KK 155/23,
; 20.9.2023 r., III KK 647/22,
; 18.10.2023 r.,
III KK 57/23,
; 16.11.2023 r., I KK 346/23,
).
Nie ulega wątpliwości, że uchybienie w rzeczy samej miało istotny wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku.
Stąd też koniecznym się stało uwzględnienie kasacji i uchylenie zaskarżonego wyroku oraz dotkniętego tożsamym
uchybieniem, utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. oraz przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.

Komentarz
Literalne brzmienie treści art. 6 ust. 1 pkt 10 OgrHandNiŚU pozwala na przyjęcie ponad wszelką wątpliwość, że
dotyczy on handlu w placówce handlowej znajdującej się w zakładzie prowadzącym określoną działalność, a nie
w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, które z racji
takiego rodzaju prowadzonej działalności z zasady i założenia nie są placówkami handlowymi, a do takich podmiotów
odnosi się OgrHandNiŚU. Właśnie z tego powodu, że zakłady prowadzące działalność w zakresie kultury, sportu,
oświaty, turystyki i wypoczynku świadczą tego rodzaju usługi, a nie zajmują się handlem, mogą być otwarte
w niedziele, święta czy inne dni wolne od pracy. Jeżeli w tych zakładach są ulokowane placówki handlowe, działające
tylko przy okazji, wówczas są zwolnione z zakazu handlu. Słusznie zauważył autor kasacji, że odwrotna
konfiguracja, a mianowicie umieszczenie na terenie placówki handlowej (jak to nastąpiło in concreto) punktu
związanego z działalnością w zakresie kultury nie czyni z takiej placówki zakładu, o jakim mowa w analizowanym
przepisie, a tym samym nie korzysta ona ze zwolnienia z zakazu handlu w określone dni wolne od pracy.

Wyrok Sądu Najwyższego z 21.5.2024 r., III KK 121/24,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu niższej instancji, kwestionując jego poprawność i wykładnię prawa dotyczącą wyjątków od zakazu handlu w niedziele i święta. Decyzja SN była uzasadniona, gdyż przepisy jasno określają warunki zwolnienia z zakazu handlu. Wyrok kasacyjny nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy przez sąd rejonowy.